22 april 2022: 2e zondag van de paastijd (2022)

De veerkracht van de twijfel (Jo 20, 19-31)

Sabine Van Huffel
 
OPENINGSLIED  370: Een weg durven gaan
 
INLEIDING

Op deze 2de paaszondag horen we het welgekende verhaal van de ongelovige Thomas. Maar was Thomas wel zo ongelovig als de titel van het evangelieverhaal doet uitschijnen? Nee toch, hij twijfelde omdat de werkelijkheid om hem heen zo veranderd was. Een heel herkenbaar figuur trouwens in deze tijd waarin wij ook de werkelijkheid om ons heen zo sterk zien veranderen. Wie van ons voelt de grond niet onder zijn voeten schuiven? In deze maatschappij waarin de kerk door de media door allerlei schandalen negatief belicht wordt, waarin kerken leeglopen en kruisbeelden gebannen worden uit klaslokalen, waarin geloofsgemeenschappen meer gewantrouwd worden en aan steeds strengere eisen moeten voldoen om erkend te worden, is er moed nodig om te blijven geloven. Twijfels en vragen rond geloof steken de kop op. Maar is dit twijfelen zo negatief?  Zet het ons niet juist aan om ons geloof te herbronnen, terug te keren naar de essentie, de wortel van ons geloof? We grijpen terug naar de positieve herinneringen, wat ons geraakt heeft en tot geloof gebracht heeft en wat ons blijft boeien tot op vandaag. Uit deze overwegingen na twijfel putten we veerkracht om verder te gaan.

En als we dit samen doen staan we sterker. Onze gemeenschap staat open voor gelovigen die geboeid zijn door Jezus, maar ook voor zij die durven twijfelen en hiervoor uitkomen, hun geloof in vraag stellen en tegelijk zoekende zijn naar het mysterie van het leven.  Op de denkdag van 30 april komen we bijeen om met elkaar te delen waarom Filosofenfontein ons aantrok, en blijft boeien en hoe we vanuit deze terugblik  naar de toekomst durven kijken. Samen twijfels delen schept verbondenheid en is  onze veerkracht onderweg naar een nieuwe toekomst. Deze ervaringen van veerkracht uit twijfel wil ik vandaag met jullie delen.
 
OPENINGSGEBED  (Frans Cromphout, s.j.)
 

Wij vinden u niet
gij lijkt wel afwezig
in deze wereld van
woorden en beelden
steden vol mensen
huizen en eenzaamheid

Traag is ons hart en
onverstandig
blind onze ogen
herkennen u niet
vreemdeling hier in
Jeruzalem
mens die met ons gaat
woord dat ons hart verwarmt
handen vol brood
vriend in de avond
Blijf bij ons, Heer
 
LIED 371: Hou mij niet vast
 
EVANGELIELEZING Johannes 20,19-31

 
BEZINNING

16 april 2022: Pasen (2022)

Van schepping naar verrijzenis

Marcel Braekers

Openingszang 765 stilte nu

Begroeting

Dit is een nacht van stilte, de nacht van verbijstering en ongeloof, want iedereen bleef met de vraag achter: Is dit nu het einde van een leven dat begon als een verhaal van hoop, als een belofte van geluk, van rechtvaardigheid, van liefde voor alles en iedereen? Is dit het einde van elk leven, van deze wereld, de triomf van het absurde, de grenzeloze zinloosheid? Het antwoord dat in deze nacht wordt gegeven is meer dan verontwaardiging, meer dan zich angstvallig vastklampen aan een strohalm. Van onderuit werd geen afdoend antwoord gegeven. Alleen een reactie van de overkant kon een keer brengen. In deze nacht vieren en bezingen wij dat antwoord, in dankbaarheid om die liefdevolle God die zijn zoon niet in de steek liet. Niet alleen Hem, ook ons laat Hij niet verweesd achter en niet heel de schepping. Want keer je terug in de geschiedenis, overdenk je het verhaal van Israël, van Noach, van Adam en Eva, dan ontdek je dat die God altijd reeds liefdevol en reddend naar deze wereld heeft gekeken. Daarom beginnen wij deze nacht met het verhaal van de schepping. We zingen daarbij een nieuw refrein en blijven dit heel de viering herhalen als een rode draad doorheen de geschiedenis tot aan ons persoonlijk leven. De gedachte die ik in deze viering wil aanhouden is dat alles begint en eindigt met een goed verstaan van wat schepping betekent, want zij is geen eenmalig gebeuren maar een steeds zorgende en vernieuwende aanwezigheid van onze God.

Refrein: Lieve boetseerder, trek me uit de klei.
 
De scheppingsnacht  verteld door Nico ter Linden, het land onder de regenboog p. 31

Refrein: lieve boetseerder, trek me uit de klei

Gebed

In de schaduw van uw vleugels
Waken wij met uw licht voor ogen,
Bidden wij het donker door,
Zingen wij van zorgen vrij.
Kom in deze stilte ons tegemoet
Licht in ons hart zodat wij mogen zien,
Doe ons branden van liefde
Opdat Gij in ons geboren wordt,
God van alle eeuwen.
 
De uittochtnacht: kinderbijbel van Klink p. 138 - 140

Lied: nr. 582

Zegening van het water

Allen:  Water uit de hemel en van de diepste oceanen,
            vruchtwater dat het vroegste leven draagt,
            dat groeikracht geeft
            en onze diepste dorst lest,
            wek eerbied en heilig ontzag in ons.
            Was ons, maak ons schoon
            bevrijd van alles wat lichaam en geest bezoedelt.
Vrg.:    Gij met uw goddelijke hand,
            zegen (+) dit water van uw schepping.
            Trek als een bronader door ons,
            zoals Gij heb gedaan in Jezus.
            En ga met ons, als met uw volk destijds,
            dat nergens grond onder de voeten had,
            doorheen het water
            naar een land om eeuwig te verblijven.
            Mogen allen die zich tekenen met dit water
            volstromen van U en van elkaar.

 
Refrein: lieve boetseerder, trek me uit de klei
 
Gebed bij het vuur

Heer onze God,
U hebt het licht gescheiden van de duisternis
U bent meegetrokken met een groep vluchtelingen
Als een beschermende wolk in de dag,
En als een zuil van vuur in de nacht.
U hebt met uw licht het dode lichaam van Jezus omhuld.
 
Zegen (+) dit nieuwe vuur,
dat zal schijnen op de weg die wij hebben te gaan.
van duisternis naar licht, van angst en eenzaamheid naar leven in verbondenheid.
Maak in ons het verlangen wakker om nieuwe mensen te worden
Die herboren zijn in Jezus, uw toekomst-mens.

 
Doorgeven van het licht
3 X zingen: Licht van Christus – Heer wij danken U.
 
Evangelielezing: Johannes 20, 1 – 18 de nieuwe Adam en nieuwe Eva in de tuin
Nr. 369 als een levende
 
Hernieuwen van de doopbelofte

Vrg.     Dankzij de liefde die ons heeft gedragen
            en door de doop met water en geest,
            staat sinds het begin Gods naam in ons bestaan geschreven.
            In deze nacht worden wij uitgenodigd
            om uit vrije wil opnieuw ons woord te geven,
            aan Hem die eerste is en laatste,
            God van de hele schepping, God van Jezus.
 
Allen:   Ik zal de schepping liefhebben en haar behoeden.
            Ik zal niet rusten zolang onrecht deze wereld verscheurt.
            Ik zal met liefde en met vertrouwen
            mijn eigen wereld eindeloos proberen te herscheppen.
            Ik geloof in een goddelijke kracht
            die al het verstoorde en gekwetste kan helen en voltooien.
            Ik wil daarvan een levend teken zijn,
            met zorg en eerbied voor iedereen en alles op mijn weg.
            Ik zal wat mij gegeven is niet toeëigenen,
            geen voorrecht opeisen, maar voorrang bieden
            aan de meest kwetsbaren, zodat zij waardig kunnen opstaan.
            Ik wil het uitspreken en het ten einde toe herhalen
            dat Jezus onze weg en onze hoop is.
            Dat ik Hem wil herkennen in de mens naast mij.
            Dat de woorden die Hij heeft gesproken
            mij tot waarheid roepen en tot leven.
            En dat zijn geest, die ons gezonden wordt,
            mij kracht zal geven waar en zoals nodig is.

Lied aan het licht: nr. 365

Kaarsjes rond de Paaskaars en zegening met water

Refrein: lieve boetseerder

Homilie

“Lieve boetseerder, trek me uit de klei”. Indien je ooit op een nat Haspengouws veld hebt gestaan, dan klinkt dit gebed als: haal me alstublieft uit deze smurrie. Soms is het leven ook zo en is het een zang om van dit leven verlost te worden. Maar ik heb dit gebed gelezen als een Paaslied verwijzend naar de schepping en naar de verrijzenis. En dan klinkt het zo: Help mij, boetseerder, opdat ik vanuit de klei van mijn leven mijzelf kan worden. Trek mij omhoog, zodat ik mijn diepste zelf realiseer. Want dat diepste zelf is getekend door een goddelijke vonk, de mens als een verlangend wezen zoekend naar geluk, maar getekend door een goddelijke kern die wacht om tot leven te worden gewekt. Help mij, lieve boetseerder, opdat die vonk mag groeien tot een vlam of een laaiend vuur, want dat is onze bestemming. Dat wij doordrongen van liefde aan deze aarde en aan onszelf betekenis zouden geven.
 
Dat is voor mij de eigenlijke betekenis van het woord ‘schepping’. Schepping als het gebaar van de boetseerder, de stuwende kracht opdat wij mensen onszelf zouden kunnen worden. Het is een aanbod dat altijd en overal aanwezig is. Daarom worden mensen op de meest onverwachte plaatsen en tijden religieus, omdat plots het mysterie van het Oneindige hen raakt.

Over dat woord ‘schepping’ bestaan veel misverstanden. Scheppen betekent niet maken, alsof God uit het niets de zon en maan, de dieren en mensen zou hebben gemaakt. Laat het onderzoek over hun ontstaan over aan de wetenschap. Of nog een misverstand: alsof God zes dagen zou hebben gewerkt en vanaf de zevende zich terugtrok en de wereld aan zichzelf overliet. God is van alle tijden en ook nu scheppend in onze wereld. Schepping betekent Kracht, Aanwezigheid, Troost gegeven door God die geen eerste oorzaak is, geen hoogste zijnde, maar de Andere die vanuit dat anders zijn betrokken is op ons.  Dat was Hij vanaf onze oorsprong en dat is Hij op de meest onverwachte en verrassende momenten tot vandaag.
 
Ik vind het daarom niet verwonderlijk dat vanaf het paradijsverhaal de idee van eeuwig leven aanwezig is. Naast de boom van kennis van goed en kwaad stond een tweede boom, die van het eeuwig leven (waarvan de mens vergat te eten). De betekenis van dit symbool wordt maar aan het einde van onze Bijbel duidelijk met de dood en verrijzenis van Jezus (en van zoveel anderen). Slechts toen werd duidelijk wat de betekenis is van Gods scheppende aanwezigheid in deze wereld: de altijd en overal zich aanbiedende Liefde, de Kracht opdat wij onszelf zouden overstijgen. Voor mij zijn daarom schepping en verrijzenis wezenlijk met elkaar verbonden.

Dat wil ook het verhaal van Maria in de tuin duidelijk maken. Voor de evangelist zijn Jezus en Maria de nieuwe Adam en de nieuwe Eva. De tuin van Eden is verdwenen, maar er is een nieuwe tuin, een plaats waar God en mens elkaar op een nieuwe wijze ontmoeten. Zo schept God nieuwe toekomst, anders dan alles wat wij ons kunnen voorstellen.

In ons leven is er een neergaande en een opgaande lijn. De neergaande is die van ons lichaam dat geleidelijk zijn kracht verliest en faalt. Maar er is daar doorheen een opgaande lijn van groei in liefde en verbondenheid, de mogelijkheid om zich aan het Licht toe te vertrouwen. Die dubbele lijn werd op een verrassende manier duidelijk in het leven van Jezus. En het werd sindsdien de jubelende zang met Pasen: Christus is verrezen, Alleluia.

 
Groot dankgebed 167 gij zijt het

Na de communie 363 een lied van Jezus Christus

Paashymne
 
Licht ontloken aan het donker
Licht, gebroken uit de steen
Licht, waarachtig levensteken
Werp uw waarheid om ons heen
 
Licht, geschapen, uitgesproken,
Licht, dat straalt van Gods gelaat,
Licht uit Licht, uit God geboren,
Groet ons als de dagenraad
 
Licht, aan liefde aangestoken
Licht dat door het donker brandt
Licht, jij lieve lentebode
Zet de nacht in vuur en vlam
 
Licht verschenen uit de hoge
Licht gedompeld in de dood
Licht onstuitbaar, niet te doven
Zegen ons met morgenrood                                  (S. de Vries)

03 april 2022: 5e zondag van de vasten (2022)

Ik, zegt hij, ga iets nieuws beginnen" (Jes. 43, 16-21 / Joh. 8, 1-11)

Geert Craps

(Gevierd op 27 maart 2022, Vierde zondag van de veertigdagentijd)

Openingslied: 319 Woestijnlied

Verwelkoming en kruisteken

Inleiding

Enige tijd geleden las ik in het tijdschrift MO een reportage over "de nieuwe paria's van Irak".  Vier jaar na de bevrijding van terreurgroep ISIS keren sommige Irakese ISIS-families terug naar huis. De weduwen en hun kinderen proberen zich opnieuw te vestigen in een  arme buitenwijk van Mosul, een stad die enorm te lijden heeft gehad onder de terreur van IS. Het spreekt voor zich dat dat moeite kost. Zo is er het verhaal van Itashar, een oorlogsweduwe, wiens man en vader een belangrijke rol hebben gespeeld in ISIS. Zij wordt geïsoleerd in de gemeenschap, en maar een paar verantwoordelijken nemen het op zich om haar een plaats te geven in de maatschappij. Alles kost haar veel meer moeite: steun vragen voor het herbouwen van haar huis, een officieel geboortebewijs krijgen voor haar zoontje,… Ze getuigt: "En dan zijn er de buurtkinderen, die die van mij uitschelden bij het spelen. ‘Daesh! Daeshi!’ klinkt het dan – de lokale, negatieve naam voor ISIS en zijn leden. Mijn zoontje kijkt dan ook liever thuis naar actiefilmpjes met veel geweld op een mobiele telefoon." Vele andere vrouwen en kinderen kunnen gewoon niet meer terug naar hun thuisstad. Een hele groep mensen wordt buitengesloten en tot paria gemaakt. ‘Hier zal de haat alleen maar toenemen.’ is de conclusie.

Het is een verhaal dat op heel veel manieren aanzet tot denken. Wie zou de moed hebben om deze vrouwen en kinderen een eerlijke kans te geven, na alle gruwelen die ze hebben gezien, en in vele gevallen ook zelf mee hebben gepleegd. Wie van u zou er bijvoorbeeld voorstander van zijn om ze over te brengen naar België, om ze hier een kans te geven op een nieuw begin? Je voelt toch zo bij jezelf de reflex opkomen dat ze eerst wel goed gescreend moeten worden en dat hun verleden moet worden uitgevlooid. En dan nog leeft er ongetwijfeld bij veel van ons het idee dat we toch liever niet in hun buurt zouden wonen.

En ondertussen vereenzamen hun kinderen steeds verder, en dreigt een nieuwe generatie van gefrustreerde en achtergestelde jonge mannen en vrouwen, opgevoed te worden. Het doorbreken van deze cirkel van frustratie, woede, achterdocht, revanche en veroordeling is, onder andere, het onderwerp van het evangelie van vandaag.

Openingsgebed

Lied 554 Voor mensen die naamloos

Evangelie: Joh. 8, 1-11

Jezus ging naar de Olijfberg, en vroeg in de morgen was hij weer in de tempel. Het hele volk kwam naar hem toe, hij ging zitten en gaf hun onderricht. Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en4zeiden tegen Jezus: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?’ Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen. Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond. Toen ze bleven aandringen, richtte hij zich op en zei: ‘Wie van jullie zonder zonde is, laat die als eerste een steen naar haar werpen.’ Hij bukte zich weer en schreef op de grond. Toen ze dat hoorden gingen ze weg, een voor een, de oudsten het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond. Jezus richtte zich op en vroeg haar: ‘Waar zijn ze? Heeft niemand u veroordeeld?’ ‘Niemand, heer,’ zei ze. ‘Ik veroordeel u ook niet,’ zei Jezus. ‘Ga naar huis, en zondig vanaf nu niet meer.’

Bedenkingen bij het evangelie

Het verhaal van vandaag is een heel raar gedeelte van het Nieuwe Testament. Voor bijbeldeskundigen is de passage zeer bijzonder. Het verhaal, dat allicht een van de bekendste is in de bijbel, is namelijk een van de allerlaatste verhalen die aan het nieuwe testament is toegevoegd. Het zou oorspronkelijk bij Lukas hebben gestaan, is daarna verhuisd naar Johannes, en ook daar heeft het wat omzwervingen gemaakt. Het verhaal is bijna zeker van veel latere datum dan de andere delen van het Johannesevangelie. Mijn favoriete bijbeldeskundige, Bart Ehrman, heeft de hypothese dat het oorspronkelijk een verhaal was dat een scribent zich herinnerde naar aanleiding van een andere passage die hij overschreef, en het in de marge toevoegde, Een latere kopiist heeft het verhaal dan opgenomen in de lopende tekst van het evangelie zelf.

In elk geval  kende het een bewogen geschiedenis, en misschien was dat wel te wijten aan de toch nogal controversiële inhoud. Het is duidelijk dat de vrouw in het verhaal op heterdaad betrapt is op overspel, en dat was in het oude Israël, maar ook later een duidelijke zonde, zoals de wet van Mozes dat bepaalde. Dan een verhaal vertellen waarin de pointe is "wie zonder zonde is, werpe de eerste steen", is natuurlijk confronterend. Zowel de toehoorders in het verhaal zelf, als al degenen die later het verhaal lazen, zullen zich wel realiseren dat zij onder de categorie vallen van zij die gezondigd hebben. En ik denk dat wij ons daar ook wel vrij goed bewust van zijn. Iedereen maakt fouten, daar zijn we mensen voor. In de traditie heet dat "erfzonde". Het is een bepalende staat van onze menselijkheid.

Overigens was de traditie bij een joodse steniging dat de ergste zondaars als eerste stenen mochten werpen, en de meest deugdzame zich afzijdig hielden (zoals Paulus bij de steniging van Stefanus, als we Handelingen erop nalezen), of pas helemaal aan het einde ook een steen gooiden. Het verhaal is in alle opzichten dus een omkering van de waarden. De fundamentele boodschap is: veroordeel niets of niemand. Een fout maken kwetst mensen op zich al, er geen vergeving voor krijgen duwt ze nog dieper weg, en maakt ze misschien wel rancuneus en wraakzuchtig. Laten we ons niet moreel superieur opstellen ten opzichte van anderen. Het effect op de vrouw is verrassend: ze leeft helemaal op. De aanmoediging van Jezus om "niet meer te zondigen" is een explicitering van een intentie die zich ook al lang in haar gevormd heeft, denk ik.

Jezus bevrijdende houding is in ons tijdgewricht nog om een andere reden ongewoon. In verschillende contexten neemt de neiging toe, althans naar mijn aanvoelen, om "schuldigen" te vinden. Een begrip als "verantwoordelijkheid" wordt daardoor opgerekt tot "schuld", en om in mijn eigen werkgebied te blijven: zoiets als "politieke verantwoordelijkheid" verdwijnt volledig ten nadele van de platte, materiële schuldvraag. Wat doet zo'n zoektocht naar schuld met ons gevoel als gemeenschap? Groeien we werkelijk naar elkaar toe, door een zwart schaap de woestijn in te sturen?

Broederlijk delen stelt daar "Delen in Genade" tegenover. Het delen van de genade om een tweede kans te geven, zachtheid, barmhartigheid. De Wet van wat zondig is en wat niet, staat gegrift in harde steen maar de misstappen van mensen mogen met de vinger in het zand geschreven staan, zodat ze kunnen verwaaien.

En dan kom ik terug op mijn verhaal van de ISIS-weduwen in Mosoul. Want hun situatie stelt ons wel heel erg voor de grens van wat we met het evangelie van vandaag aan moeten. Tegenover die grens gezien, komt de oproep van Jezus tot een nieuwe kans, bijna over als een roep om ons rationele, degelijke, gezond-boerenverstand-denken opzij te zetten, en ons irrationeel over te geven aan grenzeloze barmhartigheid. Misschien moet je wel een beetje gek zijn, om goed te kunnen zijn…

Ik wil deze bedenkingen dan ook eindigen met het irrationele, grenzeloze visioen van Jesaja, dat ook een voorgeschreven lezing is van vandaag.

Jesaja 43:16-17 Dit zegt de HEER, die een weg baande door de zee en een pad door machtige wateren, die paarden en wagens liet uitrukken, een heel leger van geweldenaars –daar lagen ze, en ze stonden niet meer op, ze zijn vergaan, als een kwijnende vlam gedoofd. Blijf niet staan bij wat eertijds is gebeurd, laat het verleden nu rusten. Zie, ik ga iets nieuws verrichten, nu ontkiemt het – heb je het nog niet gemerkt? Ik baan een weg door de woestijn, maak rivieren in de wildernis. De wilde dieren zullen mij eer bewijzen, de jakhalzen en de struisvogels, omdat ik water schep in de woestijn en rivieren in de wildernis; het volk dat ik heb uitgekozen, laat ik drinken. Dit is het volk dat ik mij gevormd heb, het zal mijn lof verkondigen.

Voorbeden (Acclamatie bij de voorbeden 001 Wie anders zou de hemel dragen)

We delen de moed om iets nieuws te beginnen is het thema van Broederlijk Delen. Ik mag jullie uitnodigen om je droom van een nieuw begin, maar ook je zorgen om wat gebeurt, hier met ons te delen. Als laatste voorbede:

En Jezus schreef in 't zand

Jezus schreef met Zijn vinger in het zand.
Hij bukte Zich en schreef in 't zand, wij weten
niet wat Hij schreef, Hij was het zelf vergeten,
verzonken in de woorden van Zijn hand.
De schriftgeleerden, die Hem aan de tand
hadden gevoeld over een vrouw, van hete
hartstochten naar een andere man bezeten,
de schriftgeleerden stonden aan de kant.
Zondig niet meer, zei Hij, ik oordeel niet.
Ga heen en luister, luister naar het lied.
En Hij stond recht. De woorden lieten los
van hun figuur en brandden in de blos
waarmee zij heenging, als een kind zo licht.
Zo geestelijk schreef Jezus Zijn gedicht.
(Gerit Achterberg)

Stiltekring: we vormen een kring van stilte gedurende 1 minuut om alle slachtoffers, op welk manier dan ook, van de oorlog in Oekraïne te gedenken, zoals elke gelovige gemeenschap in Vlaanderen dat ook doet vandaag.

Onze Vader / Vredeswens

Lied 564 Gehoord van mensen

Slotbezinning: Psalm 64 in de hertaling van Huub Oosterhuis (uit 150 Psalmen Vrij)

 
Zegen