15 mei 2022: 5e zondag van de paastijd (2022)

Om te zien een nieuwe aarde (Op. 21, 1-5a)

Ria Verschueren


Welkom beste kapelgenoten,
 
Begroeting
 
Overal lente en een nieuw begin, genieten met onze neus in de seringen, de vogels horen fluiten,  alles fris en vers groen zoals we het maar een keer per jaar zien. Alles straalt van hoop.
 
Laten we ons samenzijn zegenen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen.
 
( Vandaag kan Marcel niet bij ons zijn, daarom heb ik gekozen voor een vorm zoals die in de zoomvieringen werd gehanteerd. Zonder tafeldienst dus.)
 
 
Inleiding
 
Mij is het de laatste tijd vreemd te moede. Het lijkt wel alsof de juichende natuur me uitlacht. Zo schril is het contrast van de zonnige lente met wat er om ons heen op het wereldtoneel gebeurt. De verschrikking van een onmenselijke oorlog komt wel heel dichtbij. En het is de zoveelste ontwrichtende oorlog in een lange rij .
Wat is de zin van dit alles? 
Kardinaal De Kesel  verwoordde het met Pasen zo:
‘Als je dat alles ziet en bedenkt, als je ziet waartoe mensen in staat zijn en wat mensen elkaar kunnen aandoen, dan is het toch de vraag of er voor de mens en voor deze wereld wel echt nieuwe toekomst bestaat. Of het niet altijd zal zijn zoals het altijd geweest is. Of een meer menselijke en rechtvaardige samenleving wel mogelijk is. Want dat is toch de vraag: wat voor zin heeft ons menselijk bestaan als er zoveel onrecht en onzin is?’
Ook in ons persoonlijk leven kunnen dingen gebeuren die ons in diepe wanhoop achterlaten.
 
En dan zijn er de teksten van vandaag: één over een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, één over ‘heb elkander lief’, één over het groeien van de eerste christengemeenschappen : één en al hoop en harmonie. Hoe rijmt men dat te saam? Wat hebben de mensen in stukgeschoten steden daar boodschap aan? En wij als we in ontreddering de weg kwijtraken?
 
Gebed
 
Uit de diepte roep ik jou,
jij, hoor mijn stem.
Doe je oren open, jij en luister
naar mijn stem die om genade smeekt.
 
Mijn ziel ziet uit naar Hem en hoop,
zoals wie staat op wacht
uitziet naar de morgen
naar het morgenlicht.
 

(uit psalm 130  H. Oosterhuis)

 
 
Om in dit verwarrend kluwen zin en betekenis te vinden, heb ik voor  de tekst uit de Openbaring gekozen. We lezen de verzen 1-5a over een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.
 
Lezing : Openbaring 21, 1-5a
 
Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want de eerste hemel en de eerste aarde zijn voorbij en de zee is er niet meer. Toen zag ik de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, uit de hemel nederdalen, bij God vandaan. Ze was als een bruid die zich mooi gemaakt heeft voor haar man en hem opwacht. Ik hoorde een luide stem vanaf de troon, die uitriep: ‘Gods woonplaats is onder de mensen, hij zal bij hen wonen. Zij zullen zijn volkeren zijn en God zelf zal als hun God bij hen zijn. Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij’.
 
Lied 364 Om te zien een nieuwe aarde
 
Overweging
 
Ooit hoorde ik van Marcel dat het Boek der Openbaring vermoedelijk van dezelfde auteur is als het evangelie van Johannes. Deze Johannes leefde verbannen op het eiland Patmos vanwaar hij, zoals wij vandaag, nadacht over de schokkende veranderingen in zijn wereld. Jeruzalem en de tempel waren verwoest, veel volksgenoten gedood, het Midden Oosten was één groot strijdtoneel. In de tekst die aan dit fragment vooraf gaat worden we geconfronteerd met beelden van verschrikking en dood die de aarde teisteren en een onverbiddelijk laatste oordeel. 
In tegenstelling daarmee wordt ons hier een wonderbaarlijk visioen van harmonie voorgespiegeld. Er wordt een religieuze droom opgeroepen, waarschijnlijk om een  perspectief van hoop te bieden  en de eerste christenen te bemoedigen.
 
De auteur schetst een  adembenemend tafereel : het heilige Jeruzalem daalt neer tot bij de mensen van bij God vandaan. Johannes beschrijft als een journalist wat voor ongelooflijks hij te zien krijgt,  en dat Hij een stem uit de hemel hoort. Deze stem beschrijft de zalige toestand van de mensen die op de nieuwe hemel en de nieuwe aarde wonen.
Het eerste wat deze hemelse stem zegt, is dat God Zelf bij de mensen woont. “En God Zelf zal bij hen zijn en hun God zijn” Ten tweede somt deze stem de dingen op die er op de nieuwe hemel en de nieuwe aarde niet meer zullen zijn. In de nieuwe hemel en de nieuwe aarde zal er geen dood meer zijn. Ook zal er geen rouw, jammerklacht of moeite meer zijn. Kortom de toestand waarin de mensen verkeren is volmaakt. Er zal geen moeite, zorg, lijden en dood meer zijn, zoals op deze aarde. Deze toestand is zo heerlijk dat het verdriet dat wij op deze aarde beleven volledig vergeten zal zijn.  “En God zal alle tranen van hun, van onze ogen afwissen”.
 
Te mooi om waar te zijn?
De nieuwe aarde die hier beschreven wordt, vertoont een totale breuk met de wereld zoals wij hem kennen. Op de nieuwe aarde is alle leed is verdwenen.
 
Maar is het dan van ‘spons erover, we beginnen gewoon opnieuw’? Of zullen we daar vanzelf belanden als we maar goed ons best doen?
 
Vanuit wat we met onze zintuigen  ervaren, is het niet te verstaan. Dit perspectief van hoop moet wel vertrekken vanuit een andere dimensie, een parallelle wereld?
Daartoe moeten we ons hart openstellen voor een religieuze droom.
Midden in de verdrukking, verbannen op een eiland schrijft Johannes aan zijn deelgenoten in de verdrukking: ‘eigenlijk is het ellendige, het verschrikkelijke, het onmenselijke, al voorbij. De nieuwe dingen zijn al geschied. Kijk maar door de dingen heen, zie, droom, geloof het nu maar: God maakt alles nieuw.’
Hij reikt ons een visioen aan ten teken van hoop, met stralende beelden van hoe de aarde is wanneer God zich erover ontfermt. Hoe het is op aarde als mensen in volmaakte gemeenschap leven, verzoend met elkaar.
Niet van ‘spons erover’, het lijden niet vergeten of ontkend, maar verwerkt en rechtgezet.
 
Misschien kunnen we ons daar beter iets bij voorstellen wanneer we denken aan de pijnlijk diepgaande geschillen die we helaas soms meemaken met mensen die ons nochtans zeer nabij zijn. Ondanks talloze pogingen tot goed maken kan de  het conflict onverzoenlijk blijven en de pijn haast ondraaglijk. We stoten dan op onmogelijke barrières en menselijke beperkingen.
Wanneer er vanuit religieus perspectief met de hulp van God, toch verzoening zou komen, zien we ook een hemel op aarde, we willen er van blijven dromen.  Ook daar kunnen we hopen door de dingen heen te zien, mekaar kansen te geven en de strijd los te laten.
 
De nieuwe aarde komt dus niet in een chronologische opvolging, ná ons gewone bestaan. Het is geen beloftevolle hemel die we moeten verdienen, het is ook niet iets waarin we  vanzelf belanden als we het goede doen.
Het lijkt mij een parallelle religieuze dimensie die tegelijk  aanwezig is onder en achter de dagelijkse werkelijkheid. De nieuwe aarde bestaat gelijktijdig maar in een andere dimensie. Hiermee zijn alle vragen niet opgelost. Maar er ontstaat ruimte voor hoop, ook als we het niet helemaal begrijpen. In het lied ‘Blijf niet staren’, zingen we: Ik, zegt Hij ga iets nieuws beginnen, het is al begonnen, ziet ge het niet?
 
Lied  566 Blijf niet staren
 
Misschien is het de figuur van Jezus die ons als mens, in opdracht van de Vader, de ogen opende voor deze andere dimensie.  Dat doet me denken aan een ander lied dat we meestal in de Kersttijd zingen: ‘Moge ons voor waar verschijnen’. De tekst luidt: ‘Moge ons voor waar verschijnen, die genoemd wordt Zoon der mensen, die gezegd wordt dood maar levend, die gehoopt wordt mens voor allen. Moge ons verschijnen deze, niet in droom, in stand van sterren, niet als spiegelbeeld in water, maar in mensentaal van liefde’.
Daarin beschrijft Oosterhuis de komst van Jezus, God bij de mensen, als symbool van hoop.
Geen fata morgana, geen luchtspiegeling, maar een mens van vlees en bloed. Hij verschijnt voor waar. Waarneembaar voor wie er in geloof het hart voor openstelt.
 
Lied 266  Moge ons voor waar verschijnen.
 
Voorbeden
 
Onze Vader
 
 
Slotgebed
 
Het eerste woord van hoop
dat ooit door mensen werd gehoord,
uit verten aangewaaid,
om zich diep in hun ziel te nestelen,
werd keerpunt.
Levensadem.
Onontvreemdbaar visioen,
van toekomst
Wie hoop geeft,
draagt het leven.
Hij maakt de weg
naar menswording begaanbaar. (naar Kris Gelaude)
 
 
Zegen

Zegenen we elkaar om samen onze weg hoopvol verder te gaan met het lied :
Lied  365 ‘Dit ene weten wij’.

01 mei 2022: 3e zondag van de paastijd (2022)

Perikelen in de eerste kerk (Jo. 21)

Marcel Braekers

Openingszang 361 Surrexit Dominus vere

Begroeting

De laatste tijd word ik hier op de Filosofenfontein verwend door het schitterend gezang van een grote lijster. Van de vroege morgen tot de late avond hoor je die borrelende klanken die je blij maken en in een lentestemming brengen. Ik zit dan een hele tijd op het muurtje om mij te laten meeslepen in zijn lied. Die ervaring verbind ik met de paastijd en de verrijzenis van Jezus. Is ook het besef van de leerlingen niet eerder iets geweest als het lied van mijn lijster? Een soort van blij gejubel omdat een zware tijd voorbij was en iets nieuw stond te gebeuren. Soms denk ik: hebben we in ons christendom niet teveel de klemtoon gelegd op het speculatieve en hadden we te weinig aandacht voor dat directe gevoel? Is het woord ‘verrijzenis’ niet op de eerste plaats een kreet, een uitroep of oproep eerder dan een ingewikkelde idee over leven na de dood, de bestemming van ons lichaam, enz. Het evangelie van vandaag wijst in die richting. Na een periode van leegte en verlorenheid weten de leerlingen dat Jezus bij hen is en ze roepen van vreugde. Daarom begonnen wij de viering met dat speelse refrein: surrexit Dominus vere, Christus is waarlijk opgestaan. Eerst moet je dat lenteachtige gevoel toelaten, zingen en dansen, pas daarna wil je weten wat er gebeurt en waarom je zo uit de bol kan gaan.

Laten we daarom dat refrein nog eens opnieuw zingen.

Lied 361 Surrexit Dominus vere
 
Gebed

Het Paaslicht
Hebt Gij ons gegeven,
En tot nieuwe mensen
Hebt Gij ons gemaakt.
 
Met nieuwe ogen
Mogen wij zien,
Mensen
Met goede moed,
Getroost door Uw Geest;
 
Blijf onze ogen openen,
En ons de adem geven
Voor het lied
Waarin de bevrijding weerklinkt,
Opdat wij instaan
Voor opstandingsleven,
Vrijheid en bloei
Van uw mensenkinderen.        (S. de Vries)
 
Lied 365 Licht dat ons aanstoot in de morgen - Lied aan het licht
 
Inleiding op de lezing

We zullen nu een heel merkwaardig stuk evangelie beluisteren, het slot namelijk van het evangelie van Johannes. Ik heb de tekst in twee gedeeld, omdat er ook twee situaties worden beschreven. Bij het begin krijg je de indruk dat de evangelist zijn tekst afsluit. Maar dan komt ineens iets nieuw. Alle specialisten zijn het vandaag erover eens dat het om een latere toevoeging gaat, die echter bijzonder boeiend is als document. Eerst verneem je hoe het de leerlingen is vergaan na de dood van Jezus. Ze keren terug naar hun dorp, naar hun job, maar niets lukt nog. De schrijver drukt het symbolisch uit: ze gaan vissen, maar vangen niets. Het leven is leeg, terugkeren naar het oude leven lukt niet meer, de spirituele vijver van het Jodendom is dood.

Johannes 20,30 – 21,3

Muziek

Johannes 21, 4 – 22

Homilie

Zo hebt u misschien zonder het te beseffen een boeiend stukje kerkgeschiedenis gekregen. Toen dit verhaal werd neergeschreven waren Petrus en de geliefde leerling al een hele tijd gestorven en had zich een eerste structuur van Kerk gevormd. Petrus had blijkbaar het voortouw genomen, maar wat dat precies inhield was niet duidelijk. Zeker had hij niet het aureool dat op vandaag aan een paus wordt toegekend. Petrus werd in Rome vermoord en aan de gemeente van Rome werd veel gezag toegekend. Zodanig dat een andere groep waar de geliefde leerling had geleefd zich achteruit gesteld voelde. Vermoedelijk stierf die in Efese. Je hoeft maar de sint Pietersbasiliek te vergelijken met het graf van de geliefde leerling in Selçuk om te begrijpen hoe zijn gemeente zich voelde. De kerk begon zich te ordenen volgens de Romeinse geest met zijn gevoel voor wet en orde. Maar voor velen was de geliefde leerling de geestelijke bezieler, de mysticus, gedreven door gevoel en fantasie.

Hoe kon men die twee met elkaar verzoenen? Het evangelie van Johannes geeft op een subtiele maar ook schitterende manier een antwoord. Zo staat er in een vorig hoofdstuk dat direct na de dood van Jezus Petrus en de geliefde leerling naar het graf gaan. De geliefde leerling komt het eerst toe, hij kijkt in het graf en ziet, maar hij laat Petrus voorgaan die binnen gaat. In de tekst van vandaag wordt verteld dat Jezus aan de oever staat, maar door niemand wordt herkend. Alleen de geliefde leerling zegt: het is de Heer. En dan springt Petrus in het water en gaat naar Jezus toe.

Zo geeft dit evangelie een antwoord op de spanning die in de jonge kerk was binnengeslopen. Petrus wordt erkend als de eerste tussen de  gelijken, maar de geliefde leerling is de echte ziener, de spirituele leider. Zo kunnen de twee strekkingen naast elkaar bestaan en hebben ze elk een eigen inbreng. Dat is zo tot vandaag. Er is structuur nodig en ordening en dankzij het recht zou aan iedereen vrijheid moeten toekomen. Maar belangrijker nog is de spirituele weg die men gaat. In onze katholieke kerk heeft men de fout gemaakt dat de bestuurlijke macht zich ook ging gedragen als de spirituele, inhoudelijke macht, terwijl dit aan allerlei plaatselijke figuren of bezielende profeten moet toekomen. Men was teveel bekommerd om de eenheid en de orde en fnuikte daarmee de spirituele bevlogenheid. Spijtig genoeg betaalt onze Kerk daarvoor een zware tol.
In dat opzicht staat er een merkwaardig detail in het verhaal dat we hoorde. Er staat dat na Jezus’ bevel de leerlingen een grote hoeveelheid vissen vingen, 153 om precies te zijn. Het waren er heel veel zonder dat het net scheurde. Specialisten hebben zich altijd afgevraagd waarom dat getal toch? (Volgens Hiëronymus omdat men 153 soorten vissen kende. Volgens de getallensymboliek verwijst 153 naar ‘ichthus’ vis. Maar onlangs zei Peter Schmidt langs zijn neus: misschien was dat het aantal volgelingen in de gemeente van de geliefde leerling.) Wat vooral belangrijk is om te onthouden is dat het net niet scheurde, alsof de schrijver wil zeggen: in de veelheid blijft er altijd wel een eenheid. Men moet dus niet bang zijn voor diversiteit, voor allerlei verschillen in beleving en formulering, het net zal niet scheuren. De verrezen en inspirerende Heer is overal aanwezig en brengt alles bij elkaar. In de Kerk is er ordening en gezag nodig en worden door handoplegging opdrachten doorgegeven, neemt men allerlei praktische engagementen op zich. Maar even belangrijk is de mystieke visie, de inspiratie, het gevoel voor schoonheid dat overal en onverwacht kan opduiken. Gemeenschappen moeten hun eigen weg kunnen en durven gaan, hun band met het grote geheel is verrezen Heer en zijn inspirerende kracht. Het doet me denken aan een pas gebeurde situatie. We hadden een mooie viering in de Paasnacht, de teksten en symbolen hadden hun werk gedaan. Maar enkele nieuwkomers voelden zich niet heel gerust en vroegen of dat hier wel een katholieke viering was? Ze vonden het mooi, maar waren niet gerust. Welke weg zullen ze gaan: die van het katholieke of die van het mooie? Het is een vraag die  hier en in veel lokale gemeenschappen regelmatig terugkeert. Met het evangelie van vandaag in mijn achterhoofd zou ik zeggen: het belangrijkste is dat we de aanwezigheid van de verrezen Heer kunnen voelen en in ons laten geboren worden. Het net zal niet scheuren en dat gevoel van veelstemmigheid is alleen maar een rijkdom.
 
Groot Dankgebed 150

Na de communie 368

22 april 2022: 2e zondag van de paastijd (2022)

De veerkracht van de twijfel (Jo 20, 19-31)

Sabine Van Huffel
 
OPENINGSLIED  370: Een weg durven gaan
 
INLEIDING

Op deze 2de paaszondag horen we het welgekende verhaal van de ongelovige Thomas. Maar was Thomas wel zo ongelovig als de titel van het evangelieverhaal doet uitschijnen? Nee toch, hij twijfelde omdat de werkelijkheid om hem heen zo veranderd was. Een heel herkenbaar figuur trouwens in deze tijd waarin wij ook de werkelijkheid om ons heen zo sterk zien veranderen. Wie van ons voelt de grond niet onder zijn voeten schuiven? In deze maatschappij waarin de kerk door de media door allerlei schandalen negatief belicht wordt, waarin kerken leeglopen en kruisbeelden gebannen worden uit klaslokalen, waarin geloofsgemeenschappen meer gewantrouwd worden en aan steeds strengere eisen moeten voldoen om erkend te worden, is er moed nodig om te blijven geloven. Twijfels en vragen rond geloof steken de kop op. Maar is dit twijfelen zo negatief?  Zet het ons niet juist aan om ons geloof te herbronnen, terug te keren naar de essentie, de wortel van ons geloof? We grijpen terug naar de positieve herinneringen, wat ons geraakt heeft en tot geloof gebracht heeft en wat ons blijft boeien tot op vandaag. Uit deze overwegingen na twijfel putten we veerkracht om verder te gaan.

En als we dit samen doen staan we sterker. Onze gemeenschap staat open voor gelovigen die geboeid zijn door Jezus, maar ook voor zij die durven twijfelen en hiervoor uitkomen, hun geloof in vraag stellen en tegelijk zoekende zijn naar het mysterie van het leven.  Op de denkdag van 30 april komen we bijeen om met elkaar te delen waarom Filosofenfontein ons aantrok, en blijft boeien en hoe we vanuit deze terugblik  naar de toekomst durven kijken. Samen twijfels delen schept verbondenheid en is  onze veerkracht onderweg naar een nieuwe toekomst. Deze ervaringen van veerkracht uit twijfel wil ik vandaag met jullie delen.
 
OPENINGSGEBED  (Frans Cromphout, s.j.)
 

Wij vinden u niet
gij lijkt wel afwezig
in deze wereld van
woorden en beelden
steden vol mensen
huizen en eenzaamheid

Traag is ons hart en
onverstandig
blind onze ogen
herkennen u niet
vreemdeling hier in
Jeruzalem
mens die met ons gaat
woord dat ons hart verwarmt
handen vol brood
vriend in de avond
Blijf bij ons, Heer
 
LIED 371: Hou mij niet vast
 
EVANGELIELEZING Johannes 20,19-31

 
BEZINNING