25e zondag (2024) - Hoopvol onderweg
Lisette Monard
Openingslied 510: Wees hier aanwezig
Openingsgebed (S. de Vries)
Gij zijt opgelicht en hebt naam gemaakt
In het leven van mensen.
Dat gaf hun dagen uitzicht en toekomst.
Gij hebt Uzelf uitgezaaid in wat zij droomden en verwachtten.
Zodat zij konden volharden.
Begenadig ook ons als uw eigen volk,
Als de grote liefde die Gij niet opgeeft.
Overschaduw ook ons met uw nabijheid
En verwek in ons met uw Woord opnieuw uw Zoon.
Inleiding
“Hoopvol onderweg” werd als slogan gekozen voor het lopende bezoek van Paus Franciscus aan België, een oproep tot vernieuwing en optimisme. Blijkbaar is zo’n pausbezoek toch nog altijd een groot mediagebeuren, met heel veel belangstelling van grote massa’s mensen. Op dit eigenste ogenblik gaat de Paus voor in het Koning Boudewijnstadion in Brussel. 40.000 mensen wonen de viering bij. Wellicht ook door een aantal van onze kapelgangers.
Op de website van het pausbezoek lees ik: “De gelovige gemeenschap is “Hoopvol onderweg”: een dimensie van vertrouwen en vreugde. In de christelijke traditie is hoop een kracht die ons voortstuwt, die troost en inspireert. Hoop nodigt iedereen uit om voor een betere toekomst te gaan, waarin elkeen een motor kan zijn van verandering en verzoening.” De focus van de communicatie rond dit pausbezoek ligt vooral op de hoop. Of dit pausbezoek ons meer hoop brengt, is nog maar de vraag.
In deze viering zou ik graag meer willen ingaan op “het onderweg zijn van de gelovige gemeenschap”.
En het moet nu toch lukken dat de voorgeschreven eerste lezing uit het boek Numeri komt. Numeri beschrijft de lotgevallen van de Israëlieten gedurende hun verblijf van 40 jaar in de woestijn, na de uittocht uit Egypte onder leiding van Mozes. Een volk onderweg!
Eerste Lezing: NUMERI 11,25-29
Dat naast de geselecteerde oudsten er nog twee andere personen durven profeteren en dan nog wel midden tussen het volk, verontrust de directe omgeving van Mozes, de kaderleden zeg maar. Blijkbaar zien zij hierin een gevaar voor het leiderschap van Mozes en hun wellicht geprivilegieerde posities. Mozes zelf deelt deze bezorgdheid niet. Integendeel, Mozes spreekt de wens uit dat de geest van God over het hele volk neerkomt om Gods woord te verkondigen. Iedereen kan profeet zijn. Het profeet-zijn kan niet beperkt worden tot personen die ‘officieel’ als profeten zijn aangewezen of erkend. Mozes is dankbaar dat Gods Geest overvloedig werkt voor het hele volk onderweg, en niet enkel voor mensen die tot de hiërarchie behoren.
In het evangelie van vorige week hoorden wij hoe de leerlingen redetwisten over wie van hen de eerste en belangrijkste is en die door Jezus op de vingers werden getikt. Het evangelie vandaag voert Johannes op. Hij vindt het nodig om aan Jezus te komen zeggen dat er iemand was die niet behoorde tot de groep volgelingen, toch in zijn naam kwade geesten wegjoeg. En Jezus, die reageert op analoge wijze als Mozes: “Belet het hem niet, want iemand die een wonder doet in mijn Naam zal niet zo grif ongunstig over Mij spreken”.
Evangelie: MARCUS 9,38-43.45.47-48
Lied 516: Gij die voor alle mensen
Homilie
Het evangelie van vandaag is toch wel pittig! Eerst komt Jezus als zeer verdraagzaam over. Het is niet omdat je niet tot zijn volgelingen behoort dat je geen goed mens bent en barmhartig kan zijn voor de medemensen.
En Jezus voegt eraan toe “Wie niet tegen ons is, is voor ons”. Bij een eerste lezing kwam deze uitspraak bij mij wat vreemd over. Klonk dit niet aanmatigend? Er zijn mensen die u graag hebben, er zijn mensen die u minder graag hebben, maar ook veel mensen die gewoon niet in u geïnteresseerd zijn.
Jezus gebruikt wel het woord ons. “Ons” zijn op de eerste plaats zijn volgelingen, maar Jezus breidt het “ons” uit naar alle mensen die niet expliciet tegen zijn verkondiging zijn. Wil Jezus daar niet mee aangeven dat alle mensen welkom zijn in het rijk Gods, onafhankelijk van op welke levensbeschouwing dan ook een mens zijn spiritualiteit is gebaseerd. “Ge zult uw naaste beminnen zoals uzelf” heeft Jezus ons geleerd. En onze naasten zijn alle mensen wereldwijd. Lezen we niet in Jesaya: “Want Mijn huis zal heten: Huis van gebed voor alle volken”.
Het tweede deel van dit evangelie heeft mij even doen slikken: met een molensteen in de zee werpen, hand afhakken, beter verminkt, beter kreupel en beter met één oog in de hemel dan gezond in de hel! Dat is niet min. Marcus laat Jezus een zeer heftige beeldspraak gebruiken. De boodschap is wel duidelijk: we moeten onze handen niet gebruiken om foute dingen te doen, onze voeten moeten we niet gebruiken om de slechte weg op te gaan, onze ogen moeten we niet gebruiken om het slechtste op te zoeken. Integendeel, we moeten proberen handen, voeten en ogen van God te zijn, zodat we als volk onderweg de weg gaan van naastenliefde, barmhartigheid, hulpvaardigheid en begrip.
Het is wel al een tijd geleden, maar het is mij altijd bij gebleven toen pater Marcel het had over het tentenmodel of exodusmodel tegenover het tempelmodel. Citaat Marcel met dank aan het archief van Filosofenfontein “Het Exodusmodel gaat terug op de grondervaring van de Uittocht uit slavernij. Ook alle later geloven volgens dit model heeft te maken met een uitweg naar bevrijding. God wordt in dit model gezien als een niet plaats gebonden, meetrekkende God. God verschijnt als verbonden met de geschiedenis van volkeren. De cultus, de rol van de priester en de heilige plaats zijn ondergeschikt aan het dagelijkse leven, het ethische engagement, de oproep van de profeet, enz. Heel anders is het tempelmodel. Hier primeert het brengen van offers op een vaste, heilige plaats. God is verbonden met die plaats en wordt ervaren als de heilige die nabij komt dankzij de rituelen. Het leven is meer stabiel en geordend volgens de seizoenen en de ermee verbonden grote feesten. Omdat God als veraf wordt beleefd is de rol van de priester heel belangrijk, want hij overbrugt de afstand door de cultus en door de mensen te wijzen op hun plichten. Deze twee modellen zijn abstracties en bestaan nooit zuiver in de realiteit”
Uit de lezingen van vandaag blijkt duidelijk dat Jezus voorstander is van het Exodusmodel. Het volk onderweg staat open voor alle mensen van goede wil, voor nieuwe ontmoetingen, voor mensen met andere overtuiging. Ik vind dit een belangrijk gegeven in onze geseculariseerde samenleving, waar toch heel veel mensen op zoek zijn naar zingeving. Hoe kunnen wij als christelijke gemeenschap, als volk onderweg, dit concreet maken.
Er zijn al mooie voorbeelden. We moeten niet zover gaan: de Sint-Jacobskerk, de kerk met één van de zeven wonderen van Leuven, de klok buiten de toren; al meer dan 60 jaar was de kerk gesloten wegens stabiliteitsproblemen. Inmiddels heeft de Stad Leuven gezorgd dat deze problematiek is opgelost en is de kerk weer toegankelijk. Ze is niet ontwijd, maar niet in gebruik voor erediensten, nog niet.
Voor een mogelijke herbestemming heeft de stad Leuven een project opgestart met de voor zich zelf sprekende titel “Sint-Jacobskerk: een hart voor de buurt”, de kerk zou een overdekte ontmoetingsplek voor de buurt moeten worden, toch een buurt met grote diversiteit.
In samenwerking met een groep actieve buurtbewoners, die zich zelf de Jacky’s noemen (onze medekapelgangers Lieve en Erik zijn erbij), en met lokale verenigingen is een studieteam op zoek gegaan hoe de Sint-Jacobkerk een meerwaarde kan betekenen voor haar omgeving.
Zo hebben de Jacky’s al eigenhandig een toog getimmerd met gerecycleerd materiaal, alsook een grote ronde ontmoetingstafel. Ze organiseren er regelmatig een buurtdrink. Op het voormalige kerkhof naast de kerk werd een moestuin aangelegd, de oogst zal verwerkt worden in een solidair buurtdiner voor de hele wijk. Tijdens Open Monumentendag 2024 werd de kerk, onder de naam Herberg Jacky, opengesteld voor het grote publiek, met verschillende activiteiten. Er was ook een “Tiny House” geïnstalleerd voor overnachting, een verwijzing naar de voormalige functie als halte op de pelgrimsroute naar Compostella, een steen aan de ingangspoort is een stille getuige. Bijzonder is ook de nu nog ingepakte sacramentstoren, een soort tabernakel.
Zoals in mijn kindertijd de kerk een centrale rol speelde in het dorpsleven, zo is het doel van herbestemming de kerk terug het middelpunt te laten worden van de buurt. De Sint-Jacob, zoals die nu is, is het resultaat van aan- en verbouwingen door de eeuwen heen. Herbestemming kan in diezelfde traditie worden geplaatst: ‘verder bouwen’ aan de kerk van morgen, zoekend naar nieuwe betekenissen in onze veranderende samenleving, met het verbindend vermogen als centrale focus en hopend op een betere toekomst. En hiermee ben ik terug bij mijn inleiding. Hoop is een kracht die ons voortstuwt. Simpelweg een “vergeten” kerk terug tot leven roepen met de helpende handen van de omwonenden is een baken van hoop. Een volk hoopvol onderweg!
Lied 772B: Voor kleine mensen
Groot dankgebed 164: Gij die de stomgeslagen mond verstaat
Na de Communie: lied 554: Voor mensen die naamloos
Tot slot: Weg van de hoop (Vaclav Havel)
