29e zondag (2024) Leven naar het voorbeeld van Jezus
Marcel Braekers
Openingszang 101 Heerlijk is het te loven de Heer
Begroeting
De verkiezingen zijn achter de rug, ze zijn wat ze zijn. Gelukkig heb ik de mantra niet teveel gehoord dat de kiezer altijd gelijk heeft, want kiezeres maken soms gekke sprongen, als ze al de moeite doen om te kiezen. Het meest bedenkelijk vind ik de afkeer die men heeft van de politiek en haar beoefenaars en de goedkope slogans die daarbij worden gehanteerd. Het kadert in een groter gevoel van ressentiment en onvrede. Wat is er toch gaande met een land dat tot de rijkste en welvarendste behoort? Het lijkt erop dat men niet meer ‘thuis’ kan komen. Daarmee bedoel ik niet de bijna onbetaalbare woning, maar thuis in zichzelf, thuis bij elkaar, thuis in een vredige buurt, enz. Heidegger noemde dit ‘Heimkehr’, de thuis of de sfeer die nodig is om in contact te komen met wat ons overstijgt en ons leven geborgenheid biedt.
In het evangelie waarschuwt Jezus zijn volgelingen om niet zoals de politieke leiders met ijzeren vuist op te treden maar dienaar te zijn van allen. Want, zo voegt de evangelist eraan toe, zo heeft Jezus zelf zich ook gedragen. Één van de manieren om thuis te komen is die Jezus navolgen: leven zoals Hij leefde wat dat ook mag betekenen. Over die navolging gaat deze viering. Wat is navolgen? Gaat het om nabootsen van een levenspatroon of om het toe-eigenen van wat waardevol was in Zijn leven, maar dat verwerken op een eigentijdse manier? Heeft dat optreden van Jezus relevantie voor ons die zoeken naar zin?
Acclamatie 557 ondenkbaar eerste liefde
Gebed
Heer onze God,
Zie uw kudde van voorttrekkende schapen,
Zie haar herders en behoeders.
Hervorm uw kerk zodat zij de moed heeft
Uw woord te doen, uw hart te volgen.
Dat zij niet over mensen wil heersen,
Maar in dienstbaarheid gerechtigheid doet.
Voor uw kerk bidden wij
Dat zij in armoede en zonder pretenties
Het dienstwerk mag voortzetten
Dat Jezus aan alle mensen is komen verrichten.
Dat zij het evangelie uitbeeldt
En tot geloof inspireren.
Wij vragen het U in Jezus naam, uw Zoon en onze broeder.
Inleiding op de lezingen
In het evangelie noemt Jezus zichzelf ‘dienaar van allen’ en daarmee verwijst Hij naar de profetieën van Jesaja over de Dienaar van Jahwe. Jesaja schetst in een viertal gezangen een figuur die vanuit een absolute vredelievendheid zichzelf opoffert om de wereld de ogen te openen. Het is een prachtige tekst vol actualiteit en van betekenis voor politici en iedereen die leiding heeft. Wie of wat bedoelde Jesaja? Dacht hij aan een specifieke persoon of bedoelde hij het volk van Israël dat als religieuze groep de vrede in de wereld zou moeten brengen? Zeker is dat de eerste leerlingen Jezus en wellicht ook Hijzelf zelf zich herkend hebben in deze gezangen.
Jesaja 53, 1 – 11
Lied 544 De Heer is mij tot hulp en sterkte
Marcus 10, 32 – 45
Homilie
De vraag van Jakobus en Johannes om naast Jezus te mogen zitten eens Hij in zijn koninkrijk is, wordt gemakkelijk verkeerd begrepen. Nog maar enkel verzen ervoor hadden de leerlingen een discussie wie de belangrijkste was. Maar de meeste onderzoekers zijn het erover eens dat het hier om iets anders gaat, iets dat veel intenser en ook dramatischer is. Toen Marcus deze tekst neerschreef wist hij dat Jezus rond het jaar 33 de kruisdood was gestorven. Ook Jakobus en Johannes stierven de marteldood. Zoals je in Handelingen 12,2 kunt lezen werd Jacobus rond het jaar 44 door het zwaard omgebracht. Ook Petrus en Johannes ondergingen eenzelfde lot. De vraag van de leerlingen om samen met Hem te zijn als Hij in glorie is opgenomen, is geen vraag om macht of eer. Veeleer vragen ze om niet gescheiden te worden van Jezus maar hetzelfde lot te mogen delen als Hij. Marcus wist van dat alles en daarom laat hij Jezus zeggen: “Jullie zullen de beker drinken die ik zal drinken en de doop ondergaan die ik zal ondergaan.”
Die eerste leerlingen en ook de ruimere groep van christenen waren zo doordrongen van liefde voor Christus dat ze eenzelfde lot wilden ondergaan door de marteldood te sterven, liefst op een kruis. Historici wijzen erop dat bij de eerste vervolgingen in het Romeinse rijk veel christenen tegen de zin van de Romeinse overheid wilden sterven op het kruis. Het is voor ons nauwelijks voor te stellen en doet eerder denken aan religieuze fanatici.
Dat alles brengt me bij de vraag wat het dan wel betekent Jezus navolgen? Voor die eerste leerlingen was dat een letterlijke imitatio, helemaal hetzelfde leven leiden en ook de dood ondergaan. En wat is het voor ons?
In de psychologie maakt men graag een onderscheid tussen imiteren en zich identificeren. Imiteren is letterlijk nabootsen wat een belangrijke figuur doet of zegt. En in de psychologie wordt dat gezien als een zwakke, onvolwassen manier van gedragen, iets dat kinderen of mentaal zwakken doen. Zich identificeren betekent dat men het waardevolle en inspirerende van de ander overneemt maar het op zijn eigen manier vorm geeft. Zo stel ik me ook de navolging van Jezus voor: geïnspireerd door zijn woorden, door zijn optreden zich in dienst stellen van iets boven onszelf. Marcus speelt met de woorden en zegt dat de ‘diakonie’ maar mogelijk is als we ‘doulos’ zijn, slaaf of dienaar. Het vraagt creativiteit en vindingrijkheid om de inspiratie in een tekst van 2000 jaar geleden te vertalen in de taal en de tekens van deze tijd. Of nog anders gezegd: het vraagt volwassenheid en autonomie om terug te worden als een kind en zich afhankelijk te weten van iets dat ons overstijgt. Beide zijn noodzakelijk om tot echte navolging te komen. Niet nabootsen maar navolgen is de opdracht.
Geloofsbelijdenis 145
Groot dankgebed 154 Wij loven en danken U
Na de communie 575 Geproefd, geleefd, herkend
