4de paaszondag (2023): vertrouwen in het goede
Ria Verschueren
Goeiemorgen lieve mensen,
Laten we het licht van deze mooie dagen doorgeven en mekaar zegenen in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Lied 103 Gezegend deze dag
Inleiding
Vandaag viert de kerk de zondag van de Goede Herder. Nu wil het toeval dat mijn vorige bijdrage hier in december ook over de goede Herder ging. Daarom heb ik gekozen voor een tekst die in het Johannes evangelie net vóór het verhaal van de goede Herder komt. Jezus kiest ook in dat verhaal voor een situatie uit het gewone dagelijkse leven van de herders. In deze gelijkenis lijkt Jezus, volgens Johannes, de mensen te willen doen nadenken over het onderscheid tussen een dwaalspoor en de juiste weg, tussen een goede en een misleidende boodschap. Het gaat ook over bekering: Hoe kunnen we de juiste weg herkennen en ons daartoe bekeren?
Gebed
Heer,
Keer U tot ons,
Laat uw stem horen
Dat ze weerklank mag vinden
in onze eigen ziel.
Dat we niet verloren lopen
langs dwaalsporen,
Maar in jouw spoor de goede weg opgaan.
Lied 133 El Senyor
In zijn boek over Paulus schrijft de theoloog Luc De Saeger dat hij geregeld momenten kent van grote scepsis tegenover het geloof en het bestaan van God. Toch, zegt hij, zijn er andere ervaringen die ook reëel zijn. En, ik citeer, ‘het christelijke verhaal heeft me doen vertrouwen in het goede, heeft me doen bidden, knielen, zingen en blij zijn’ (Luc De Saeger , Aan Paulus. 2022, p 102).
Deze woorden brachten mij terug naar mijn eerste keer hier op Filosofenfontein. Ik kwam in de eerste plaats om mee te zingen en was ook wel nieuwsgierig naar de viering, na teleurstellende ervaringen in de eigen parochie.
Er gebeurde iets wonderlijks. Het was alsof ik thuiskwam, het voelde als wortelen in bekende grond. Aan wat dat nu precies lag, kan ik niet zomaar zeggen. Er sprak iets uit de manier van vieren wat ik in mijn werkomgeving als psychotherapeut zo vaak gemist had en wat ik aanvoelde als iets essentieels: het vertrouwen dat elke mens onder alle pijn en trauma iets goeds, de mogelijkheid tot positieve groei, in zich draagt en dat het erop aankomt om daarmee in contact te komen. Of, anders gezegd, een verlangen om te komen tot wie elke mens in de kern is en die daar te ontmoeten en uit te nodigen. Tussen alle technische protocollen van diagnostiek en behandeling, bleef die grondhouding van menselijke ontmoeting te vaak onbesproken. Spiritualiteit en geloof waren al helemaal taboe.
Maar hier in de viering opende zich een aanstekelijk vuur van binnen. En zoals Luc De Saeger werd ik blij en zong, en de liederen werden gebeden.
Deze ervaring weerklonk opnieuw bij het lezen van de tekst van vandaag. Twee symbolen van de ontmoeting met God staan erin centraal: de deur waarlangs God ons uitnodigt en de stem die we herkennen en waarmee hij ons elk roept met onze eigen naam.
Evangelie : Joh 10, 1-10.
Lied 563: Kom in mij
Toelichting
In Jezus’ tijd werden de schapen ‘s avonds door de herder naar de schaapskooi geleid. Een schapenbewaarder hield de deur dicht voor mensen met slechte bedoelingen. ‘s Morgens opende hij de deur voor de herder van de schapen. De schapen volgen de herder vanzelf door de deur, want ze herkennen zijn stem. De toehoorders snapten dus direct dat het hier gaat over het verschil tussen betrouwbare herders die uitnodigen tot de goede weidegronden en mensen die stiekem met minder fraaie bedoelingen via het raam binnensluipen, geen goed volk dus.
De deur is een symbool van contact: of uitnodiging tot ontmoeting of barrière. Wie kleine kinderen een huis ziet tekenen, zal merken dat na het vierkantje van de muren en het driehoekje voor het dak meestal de deur verschijnt en speciale aandacht krijgt: met of zonder deurknop, met of zonder bel, met of zonder brievenbus.
Deuren hebben in elke cultuur een specifieke betekenis, al dan niet met nadruk op veiligheid, status, privacy en vooral vertrouwen. In sommige landen doen de mensen de deuren nooit op slot, hier bij ons hebben de beveiligingsfirma’s een bloeiende business. In een dorp gaan goede geburen en vrienden via de achterdeur naar binnen, vreemden bellen aan de voordeur aan.
In het boek Johannes, de Ziener van Jan Nieuwenhuis, een voorganger van de Dominicusgemeenschap in Amsterdam, kon ik veel leren over de achtergrond van dit verhaal.
Deuren waren ook belangrijk in de joodse geschiedenis, zegt Jan Nieuwenhuis. De joden die dit verhaal beluisterden waren vertrouwd met dit element uit vroegere verhalen: de deuren van de Ark van Noë, de deuren van de tempel... Maar ze dachten vooral aan het Exodusverhaal: klaar om te vluchten uit de ballingschap in Egypte, bestreken de Joden hun deurpost met lamsbloed, om zo door God gespaard te blijven van de plaag die de eerstgeborenen doodde en dit gebaar opende de weg naar het Beloofde Land.
De deur symboliseert zo voor hen de redding van de dood, de doorgang naar bevrijding uit de slavernij en de toegang tot levenwekkende grond.
De deur is blijkbaar ook een belangrijk signaal om mensen met goede en mensen met kwade bedoelingen (die nemen het venster) te onderscheiden. Jezus keert zich hierbij in de woorden van Johannes, tegen de praktijken en regels van de farizeeën. Hier wordt het thema aangesneden van de valse tegenover de ware religieuze leiders. Jezus zegt: hoedt u voor diegenen die u met regels en wetten listig proberen in te pakken. Zij weiden immers zichzelf, en niet hun dieren, schrijft Jan Nieuwenhuis hierover. Zij zorgen voor zichzelf en niet voor de anderen.
Johannes schrijft zijn evangelie in de tweede helft van de eerste eeuw na Christus ergens in Klein-Azië, misschien in Efese. Hij heeft het, naast de houding van de farizeeën tegenover Jezus , ook over de situatie in Efese waar de Joden die Jezus als de Messias erkennen, ook vervolgd en uitgestoten worden door de vertegenwoordigers van het officiële jodendom.
Hier zien we ook wel parallellen met de situatie in de kerk van vandaag. Gemeenschappen die ruimte bieden aan zoekende gelovigen en zich minder aan de strikte regels gelegen laten, riskeren ook nu, tegenwerking vanuit de gevestigde orde. (denken we maar aan Gaillot en Oosterhuis).
Hoe herkennen wij dan de juiste weg of met andere woorden: wat geloven wij? Wat motiveert ons, wie inspireert onsom een goed leven te leiden? Welke waardeschaal hanteren we? Hoe kwam het dat ik bij mijn eerste contact met Filosofenfontein meteen het gevoel had dat ik mij hier echt kon herbronnen.
Eigenlijk weten we niet goed hoe we moeten leven. Stephan Claes, een psychiater, die hier onlangs te gast was op een vormingsavond, noemde mildheid, dankbaarheid, vergeving en zelfkennis belangrijke genezende factoren bij de behandeling van mensen die psychisch ziek zijn zonder echte psychiatrische diagnose. Hij noemde deze factoren ‘christelijke waarden’. Onze mentaal ziekmakende wereld heeft volgens hem de christelijke waarden nodig om zich te bevrijden en een gezond mentaal leven mogelijk te maken. Hoe vaak niet zijn we geneigd om valse profeten te volgen, dwaallichten op de weg naar onze bestemming. Jezus zou ons vanuit de tekst van vandaag zeggen: kijk door welke deur ik binnenkom en luister naar mijn stem: die herken je uit de duizenden. Volg mij, ik bevrijd je uit de slavernij.
Lied 149 Oergebaar
Tafelgebed 157 Ik zal er zijn
Voorzang 191 Laat Uw aangezicht over ons lichten
Onze vader
Communie
Lied 373: Dit ene weten wij
Slotgebed
Bekrachtig ons
met uw woorden
die ons spreken van uw beloften,
die ons verlangen wekken,
die ons wegen wijzen
en doe ons
in deze gulden Paastijd
leven met Jezus
voor ogen
die deze woorden volbracht
en ze nog voor ons uitdraagt
tot de voleinding van de wereld.
Zegen
