5e paaszondag (2023): Hij is voor ons weg, waarheid en leven Jo. 14, 1 – 12
Marcel Braekers
Openingszang 371 Hou me niet vast
Begroeting
Elke zondagmorgen wordt op TF2 een gevarieerd programma uitgezonden rond de verschillende godsdiensten: het boeddhisme, de islam, jodendom, protestantisme, orthodoxie en katholicisme. Ik neem regelmatig enkele dingen op die ik later rustig kan bekijken. Vorige zondag was ik getroffen door het gesprek tussen twee theologen: een katholieke priester en een moslimtheoloog met de vaste moslimreporter als moderator. Ik was bijzonder getroffen door het respect waarmee ze elkaars eigenheid beluisterden en in relatie brachten met hun eigen traditie. Ik vond dit zo bemoedigend om te zien hoe men vanuit heel verschillende tradities openheid creëert naar het goddelijke vanuit het besef dat we daarbij elkaar nodig hebben om dit te realiseren. Ik weet wel dat er soms ook een andere coalitie tussen katholieken en moslims is maar om dan samen te strijden tegen allerlei morele vrijheden. Dit gesprek was van een heel andere orde.
Ik moest bij het zien terugdenken aan wat mijn overleden medebroeder Emilio Platti mij ooit vertelde. Hoe hij als expert in het Vaticaan was uitgenodigd om met een groep theologen een gesprek tussen islam en katholicisme op te bouwen. Maar de avond voor de eerste samenkomst kwam een bisschop de katholieken op het hart drukken dat men het over één zaak eens moest zijn: buiten Christus is geen heil mogelijk. ‘We zaten daar monddoodgemaakt en moesten met plaatsvervangende schaamte meemaken hoe de islamtheologen vanuit de hoogte werden behandeld’ zo vertelde hij. Er moet nog veel veranderen, ook al doet onze huidige paus Franciscus grote inspanningen.
Dat alles ging door mijn hoofd toen ik het evangelie van deze zondag las waarin Jezus in zijn afscheidsrede zegt: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand komt tot de Vader tenzij door Mij.’ Hoe kan ik die woorden tegelijk op hun waarde nemen én tegelijk een houding van diep respect bewaren naar de andere godsdiensten? Bij die gedachte wilde ik in deze woorddienst wat langer stilstaan.
Aanroeping van Christus 113
Gebed
Voer mij terug
Naar de oase van uw woord.
Haal mij weg
Uit het land van doem en noodlot.
Word in mij
Waakzaamheid,
Geduld, geheugen,
Rede, trouw.
Maak mij, naar uw beeld,
Een toekomst-mens.
Eeuwige
Leer mij de taal
Waarin ik U versta.
Voer mij terug
Naar de oase van uw woord. (H. Oosterhuis, Gebeden en psalmpen p. 219)
Eerste lezing: Uit ‘vriend voor het leven van H. Oosterhuis p. 263
Lied 360 Christus is verrezen
Evangelie Jo. 14,1-11
Homilie
“Niemand komt tot de Vader tenzij door Mij” staat in de tekst. Ik heb die lange tijd gelezen als een wat ongepast chauvinisme van de evangelist Johannes. Alsof buiten Jezus om niemand God zou kunnen ontdekken. Wat doe je dan met al die andere tradities van Godzoekers? Tot ik deze week las wat er eigenlijk staat. Wat Johannes Jezus in de mond legt is misschien veeleer: je leert God maar als een liefdevolle vader kennen via mij. Dat vind ik een boeiende gedachte, want daarmee laat Johannes openheid voor andere godsdiensten en erkent hij dat andere godsdiensten een eigen nadering van God en het goddelijke kennen. Maar het unieke van het christendom is dat men God als ‘Abba’, als eindeloos liefdevolle en zorgzame God belijdt. Het doet op geen enkele manier afbreuk aan de strengere en meer afstandelijke benadering die de islam en het jodendom kennen, en geeft een eigen, boeiende invulling van wat zo typisch is in het christendom. Stel je voor, voor die idee heeft Jezus zijn leven willen geven. Er bestond in zijn tijd voldoende geloof in God, maar dat die God zo op mensen was gesteld en hen daarom zo vrij liet, was voor de Joden ongehoord. Wat die zorgzame nabijheid inhoudt ontdek je op unieke wijze via de persoon en het leven van Jezus. Johannes noemt Jezus daarom:’ Weg, Waarheid en Leven’. Bij elk van de woorden had ik even willen stilstaan om zo dat typisch christelijke te omschrijven.
Jezus is de weg, zegt Johannes. Heel de geschiedenis van Israël was een geschiedenis van de weg. Jan Nieuwenhuis noemde ooit de Bijbel het boek van de weg. Vanaf Abraham, over de Uittocht, de terugkeer uit ballingschap, zoveel psalmen, altijd is er de idee van weg. En merkwaardig, de eerste christenen werden dikwijls ‘die van de weg’ genoemd (Hand.9,2). Vanuit heel die achtergrond noemt Johannes Jezus de weg, omdat Hij voor ons een voorbeeld is en de verbinding tussen ons en God als zorgende nabijheid.
Jezus is waarheid. Een zwaar beladen woord in onze Westerse traditie. Johannes verwijst daar niet naar want hij was te zeer vergroeid met de Joodse denkwijze. Waarheid verwijst hier naar het Hebreeuwse ‘emet’ wat zoveel betekent als ‘betrouwbaarheid, stevigheid’, iets dat je kan verifiëren door er praktisch mee om te gaan’. Als Jezus waarheid is, dan slaat dat niet op een of ander ingewikkeld dogma, maar op het gegeven dat je in zijn concrete levenswandel Gods betrokkenheid kunt nagaan.
Jezus is het leven. Een moeilijk woord, want wanneer heb je het gevoel dat je leeft? Nee, zegt Johannes, Hij straalde niet alleen levenskracht en levensvreugde uit, Hij gaf ook leven aan mensen die dachten dat voor hen alle leven was weggedeemsterd. En in Hem toonde God welke kracht Hij aan deze wereld geeft.
Ik keer terug naar mijn uitgangspunt. Al te lang hebben we deze teksten exclusief gelezen en ging men zich gedragen als de enige en ware godsdienst. Dat was weinig respectvol naar de andere en was vertekend door machtshonger, net het tegendeel van wat Jezus heeft getoond in zijn leven. Ik hoop dat we in een nieuwe fase zijn gekomen waar tegelijk respect voor elkaars eigenheid groeit, maar ook respect voor de verschillen. Het moet ons ervoor gevoelig maken hoe belangrijk dat eigene van het christendom is en wat het kan bijdragen aan een meer spirituele invulling van het leven.
Groot dankgebed 154 Tafelgebed- Wij loven en danken U + 181Instellingswoorden
Na communie 196 Met vrede gegroet en gezegend met licht - Zegening
