9e zondag door het jaar(2024) Mijn vrede geef ik u
Lut Saelens
Intredelied 510: Wek uw kracht en kom ons bevrijden.
Begroeting:
In de aanloop naar de verkiezingen blijft het thema vrede eerder in de schaduw. Men moet zich verdiepen in de programma’s van de verschillende partijen om zicht te krijgen op hun visie op de aanpak van oorlog en conflicten. Dit terwijl we elke dag geconfronteerd worden met het leed dat oorlogen vandaag, nabij of verderaf, veroorzaken.
Toen Rusland in Oekraïne binnenviel pleitten veel beleidsvoerders, en zelfs het Amerikaans ministerie van defensie, voor snelle onderhandelingen. Daarmee moeten oorlogen toch altijd onverrichterzake eindigen, na eindeloos leed bij alle betrokkenen.
Geleidelijk aan verschoof de aandacht naar betere bewapening van Oekraïne en ook Europa, en de roep om daar meer middelen aan te besteden. Het dominante narratief is nu dat we alleen met wapens de vrede verzekeren: als je vrede wil bereid dan oorlog voor. Elke andere gedachte getuigt blijkbaar van een grote naïviteit. En toch zegt iets diep in mij dat wapens nooit vrede kunnen brengen. Het denken zuiver in termen van machtsevenwicht als de hoogst mogelijke vorm van veiligheid lijkt de logica zelve, maar is geïnspireerd door een angstig wereldbeeld dat niet overeenstemt met mijn christelijke visie.
In de visie van Pax Christi vind ik een wereldbeeld dat mij meer aanspreekt: Pax Christi gelooft dat mensen in staat zijn een context te creëren waarin geweldloosheid, actief luisteren, dialoog en streven naar verzoening mogelijk zijn, zowel op niveau van individuen en gemeenschappen als staten. Zolang er niet gewerkt wordt aan de diepere wortels van conflicten noch aan de trauma’s die eeuwenlang onrecht vaak veroorzaakte, zal er van duurzame vrede geen sprake zijn. Pax Christi pleit dan ook voor onderhandelingen gebaseerd op een waarachtige dialoog tot in de diepte en met het oog op een duurzame vrede.
Is dit niet in lijn met wat Jezus ons leerde en voorleefde? Tegenover de logica van de macht stelt hij de logica van de verbinding en de liefde: hij bracht herstel voor alle relaties die verbroken waren: de relatie met God, met onszelf en de ander en met de schepping. Laten we ons hierdoor inspireren in deze viering.
Gebed
Heer, onze God,
vanwaar komt toch
dat onbedwingbaar verlangen
naar vrede in ons?
Is het uw scheppingskracht die ons beroert?
Is het de gestalte van Jezus van Nazareth die ons niet loslaat?
Is het zijn Geest die in ons bezig is?
Wij bidden U:
laat de droom nooit in ons verloren gaan
die in ons spreekt van een goede schepping,
van mensen in verbondenheid.
Wek in ons de taal van de vrede
die bemoedigt en samenbrengt.
Dat vragen wij U voor vandaag en morgen en alle dagen.
Amen.
Lied 772, geïnspireerd op psalm 72. Voor kleine mensen is hij bereikbaar
Inleiding op Jesaja
In elke oorlog is het de waarheid die als eerste sneuvelt. Geleidelijk vermindert de ruimte voor nuances om plaats te maken voor polariteit: voor of tegen. Het debat wordt harder, radicaler, meer simplistisch. Zien we het grotere plaatje van verborgen machtsbelangen? Waarom wordt niet evenveel geïnvesteerd in onderhandelingen als in wapenleveringen? Torenhoog is de prijs die een volk in oorlog moet betalen in mensenlevens, grenzeloos leed, verwoesting, verkwisting van grondstoffen en schade aan het milieu. Oorlog en wapens als de weg van het minste kwaad?
Tegenover de onheilsprofeten van onze tijd willen we de tegenstem van de profeet Jesaja laten klinken.
Jesaja biedt aan een volk, dat lijdt onder geweld, in wondermooie beelden een perspectief op vredevol samenleven. Een boodschap van hoop. Vertrouwen in God en in zijn Thora: zijn woord dat mensen de richting wijst. De enige weg die tot het echte leven leidt in al zijn volheid en die het enige uitzicht op vrede biedt. Het Woord dat ons zegt dat wij elkaar zullen respecteren en menswaardig met elkaar omgaan. Heb liefde voor de mens die naast je is, want hij is zoals jij!
Jesaja 2, 1-5: zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers
Lied 219 Wakend uitzien
Lucas 6, 27-38
Homilie
Vrede is een centraal thema geweest doorheen het leven van Jezus. Zijn leven en al zijn getuigenissen tonen ons de weg naar een diepe vrede. Een vrede zoals de wereld ons die niet kan geven. In het evangelie van Johannes zegt Jezus: ‘Ik laat jullie vrede na; mijn vrede geef ik jullie zoals de wereld die niet geven kan.’ (Joh.14,27) En dat ervaren we elke dag, hoe moeilijk het valt om tot vrede te komen, met onszelf, de mensen rondom ons en bij internationale conflicten, wanneer een diepere dimensie ontbreekt. Jezus vraagt zijn leerlingen en ook ons immers om verder te gaan dan de gewone houding tegenover onrecht ons aangedaan. Hij vraagt meer dan pure wederkerigheid in onze relaties met anderen. Het principe oog om oog, tand om tand lijkt op het eerste zicht het meest effectieve bij conflicten. Maar bij dergelijke houding is er geen ruimte over voor een geschenk, voor het surplus. De uitnodiging ook de vijand lief te hebben vertaal ik als: wat hij u ook aandoet, blijf uw vijand als mens behandelen. Jezus oproep is bestemd voor mensen die de vrede en mildheid van God diep in hun binnenste ervaren hebben en erdoor begeesterd worden. Voor wie weet hebben van wat barmhartigheid is omdat ze zelf door anderen met mildheid zijn behandeld wanneer ze fout waren. Volgens mij is de kern van Jezus boodschap niet dat wij geen vijanden zouden hebben of dat wij hun misdaden of het leed dat ze ons hebben aangedaan zouden goedpraten en accepteren. Hij nodigt ons uit om ondanks de misdaden en het veroorzaakte leed nog de mens in de andere te blijven zien. Geweld beantwoorden met geweld roept veelal groter geweld op. Geweldloosheid is niet naïef of wereldvreemd, wel tegendraads, maar uiteindelijk zeer vruchtbaar voor beide betrokken partijen.
Doorheen de geschiedenis zijn er steeds mensen geweest die vanuit deze ingesteldheid ijverden voor vrede. Ze beseften dat het werk dat ze deden geen mensenwerk was, maar iets groters, iets gedreven door een kracht die verder ging dan hun menselijk kunnen.
Het oprichten van de Waarheids-en Verzoeningscommissie door Mandela in Zuid-Afrika ligt volledig in lijn met deze spiritualiteit, vermeed een burgeroorlog en speelde een sleutelrol in de Zuid-Afrikaanse democratische transitie. Dit initiatief was een compromis waarin de meeste politieke partijen zich konden vinden. Men had de keuze uit vervolging van alle apartheidsdaders óf amnestie voor alle apartheidsmisdaden. Dat kwam neer op alles of niets. Vervolging van alle daders was onbegonnen werk, maar amnestie voor iedereen vond men een brug te ver. De kerngedachte van de commissie kan samengevat worden als: amnestie in ruil voor waarheid. Het
doel was een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van de grove mensenrechtenschendingen begaan onder apartheid. Dit laatste gebeurde door de slachtoffers in beide partijen de kans te geven hun ervaringen te vertellen en door vergoedingen voor te stellen ter compensatie van de gebeurtenissen uit verleden en heden. Op die manier werd de waardigheid van de slachtoffers hersteld. Persoonlijke amnestie werd alleen toegekend als de persoon in kwestie de volledige waarheid zou onthullen over zijn of haar misdaden begaan onder de apartheid én indien de misdaad in kwestie politiek gemotiveerd was.
Een ander lichtend voorbeeld voor mij is Dag Hammarskjöld, de tweede secretaris-generaal van de Verenigde Naties, die bekend staat om zijn inspanningen voor vrede en internationale samenwerking. Volgens hem was er een sterke verbinding tussen persoonlijke, innerlijke vrede en wereldvrede. Hij geloofde dat innerlijke rust en zelfkennis noodzakelijk waren om effectief bij te dragen aan de vrede in de wereld. Dit idee vinden we terug in zijn geschriften en in zijn benadering van internationale diplomatie. Hij geloofde dat alle aspecten van menselijke vooruitgang met elkaar verbonden zijn en dat vrede alleen kan bereikt worden door dit te erkennen en te respecteren. Zijn spirituele en morele overtuigingen waren een drijvende kracht achter zijn werk en kunnen ook ons inspireren in ons streven naar een rechtvaardige en vreedzame wereld en, meer concreet, in onze keuzes bij de komende verkiezingen.
Groot dankgebed 160
Vredeswens en communie
Voorbeden met refrein ‘met vrede gegroet…’ 196
Onze God is een God van vrede.
Als we bidden om vrede
zal Hij ons ook toerusten met die vrede.
Wij bidden om dialoog in ons gezin, familie, met alle mensen op onze weg.
Dat wij de verschillen niet uit de weg gaan,
dat wij het anders zijn van de anderen niet minimaliseren,
maar erkennen en uitspreken in een geest van gelijkheid.
Dat wij telkens opnieuw zoeken
naar wegen van verzoening
en mensen proberen met elkaar te verbinden.
Met vrede gegroet…
Bidden we voor alle vredesinitiatieven
die ertoe bijdragen strijdende partijen rond de tafel te krijgen,
dat zij de passend woorden en gebaren vinden
die toenadering mogelijk maken.
Laat ons zingend bidden
Bidden we voor alle mensen
die zich niet op sleeptouw laten nemen
door de taal van de oorlog en de haat,
maar de taal van de vrede leren spreken
en geweldloos opkomen voor de waardigheid van elke mens.
Met vrede gegroet…
Bidden we opdat alle mensen
werkelijke vredebrengers mogen zijn.
Dat de vredelievendheid in eigen kring
aanstekelijk werkt op hun omgeving.
Dat ze de moed blijven hebben om
de taal van de vrede te spreken.
Met vrede gegroet…
Lied: 393: In ’t laatste van de dagen zal het zijn.
Slotgebed
Heer God, Gij zijt de oorsprong
van dat onbedwingbaar verlangen naar vrede in ons.
Uw scheppingskracht beroert ons blijvend,
de gestalte van Jezus laat ons niet los,
uw Geest blijft ons voortstuwen en inspireren.
Wij bidden U:
laat de droom nooit in ons verloren gaan,
de droom die in ons spreekt van uw Rijk onder ons,
van mensen in verbondenheid.
Wek in ons de taal van de vrede
die bemoedigt en samenbrengt.
Dat vragen wij U voor vandaag en morgen en alle dagen.
