Tweede zondag van Pasen Geen hocus-pocus God.
Ides Nicaise
Muziek voor de viering: Halleluja G.F. Händel
Verwelkoming en kruisteken
« Sorelli e fratelli, buongiorno » zou Paus Franciscus gezegd hebben als hij hier had gestaan. Buongiorno, nog in de roes van de paasvreugde en tegelijk ingetogen en verdrietig om het verlies van een toch wel heel bijzondere paus. Na de communie zullen we een bezinning en een lied aan hem wijden. Wij vragen om Gods zegen over dit samenzijn, Hij die Vader is, Zoon, en Heilige Geest.
Intredelied: Gegroet en gezegend (104)
Inleiding
Vandaag staat de figuur van de apostel Thomas centraal. Thomas is de figuur met wie wij ons allemaal makkelijk kunnen identificeren. De aardse, empirische mens die God en de hemel nog niet heeft gezien en die zoekend gelooft. Zoekend geloven is ook deel van het DNA van onze gemeenschap. Het staat in de eerste zin van onze visietekst.
Ik heb voor deze viering twee verschillende versies van het Thomas-verhaal voorzien, allebei zo boeiend dat ik die voldoende vond om er de ganse woorddienst aan te besteden.
Openingsgebed (vrij naar Chris Gelaude)
Jezus Christus
Zoon van Liefde
Wij zijn als Thomas
Zoekend ongelovig
Wij kunnen, wij willen niet geloven
Dat van jouw liefde
Één korrel vergaat
Jouw Licht trekt ons op uit de grond
Op een dag wordt het waar
Hemel en aarde
Door niets of niemand te scheiden
En jij zal alles in allen zij
Amen
(Vervolg inleiding)
Als eerste lezing over Thomas luisteren we naar de oorspronkelijke versie uit het Johannesevangelie. Daarbij wil ik jullie aandacht vestigen op twee zaken:
- Ten eerste: Thomas drijft zijn scepticisme wel heel brutaal en zelfs wat gruwelijk op de spits wanneer hij stelt “zolang ik mijn vinger niet in de wonde van de nagels kan steken, en mijn hand niet in zijn zijde kan leggen, zal ik jullie verhaal niet geloven”. Thomas zal als apostel toch wel een goede kerel geweest zijn. Wat drijft zelfs fijne mensen ertoe om zich soms zo hardleers af te sluiten voor goed nieuws? Al is een gezonde dosis realisme altijd goed, toch kan ons ongeloof soms verlammend werken, zelfs op het enthousiasme van anderen. Moeten we niet bescheiden blijven en het gezonde evenwicht bewaren tussen realisme en openheid voor het onbekende, zeker wanneer het gaat over het onzichtbare, het transcendente?
- Ten tweede: als puntje bij paaltje komt en Jezus Thomas uitdaagt om hem te betasten blijkt het ‘zien’ alleen voor Thomas al zo overrompelend dat hij zich gewonnen geeft. Misschien was het zelfs niet het ‘zien’ op zich, maar de emotie bij de herinnering aan de lijdensweg van Jezus die hem heeft doen kantelen. Neen: de verrijzenis-ervaring is geen hocus-pocus ervaring, geen hoera-ervaring, maar een besef dat God Jezus doorheen zijn lijden en kruisdood tot nieuw en eeuwig leven heeft opgetild. Zal het misschien ook zo met ons vergaan? Met de gedode kinderen van Gaza, met onze dierbaren die eenzaam zijn gestorven in de COVID periode of die uit wanhoop uit het leven zijn gestapt? Dat hun lijden niet wordt uitgewist, maar dat God hen eruit optilt tot nieuw en eeuwig leven?
Eerste lezing: Johannes 20: 19-31
Lied: Om te zien een nieuwe aarde (364)
Inleiding op tweede lezing
Zoals gezegd krijgen jullie een tweede Thomasevangelie te horen, ditmaal uit de kinderbijbel van Eykman en Bouman. Het is wel een heel vrije synthese van alle stukken evangelies over de periode tussen de verrijzenis en de hemelvaart van Jezus, met Thomas als één van de hoofdrolspelers. Ik hoef er niet veel commentaar bij te geven omdat deze versie naadloos aansluit bij de interpretatie die Marcel in zijn voorbije homilieën gaf over het verrijzenisverhaal. Noem het de theorie van het voortschrijdend inzicht: dat de leerlingen geleidelijk uit hun collectieve depressie zijn geraakt, en tot het besef gekomen zijn dat Jezus op een andere manier onder hen voortleeft en hen begeleidt. Hij is hen in ontmoetingen zó rakelings nabij dat zij soms menen hem zelf gezien te hebben. Het zijn vluchtige momenten van herkenning. Thomas is in dit proces van bewustwording de man die de kritische vragen stelt: wat is hier echt aan de hand, en wat is verbeelding? Maar ook hij raakt overtuigd. Luister maar naar het verhaal zoals het door Eykman en Bouman aan de kinderen verteld wordt.
Tweede lezing: een leeg graf (K. Eykman & B. Bouman, Woord voor woord, p.120-123)
Lied: Hou me niet vast (371)
Tijdens het kaarsjesritueel: Capricio’s 5 & 9 voor viool (Paganini)
Afsluiting offerande: lied Oergebaar (149)
Tafelgebed 167
Onze Vader – Vredewens – Communie
Tijdens de communie: Morte del Angel (A. Piazzola) ter ere van Paus Franciscus
Bezinning naar aanleiding van het overlijden van Paus Franciscus
Uit de vele commentaren die ik de voorbije dagen hoorde en las over onze overleden paus vond ik, opvallend, de warmste en meest lovende van de hand van een journalist van radicaal linkse signatuur in De Wereld Morgen: Marc Vandepitte. Ik licht er enkele ingekorte fragmenten uit en we koppelen er telkens een kort gebed aan dat we samen uitspreken. We sluiten de bezinning af met het lied ‘Soms breekt uw licht’ waarvoor we helaas te weinig tijd hadden om het met koor en orgel- of accordeonbegeleiding in te oefenen. Maar je mag gerust proberen om het met de cd mee te zingen of te neuriën…
Ongelijkheid
“Toen Jorge Mario Bergoglio in 2013 verkozen werd tot paus, kwam hij “bijna van aan het einde van de wereld”, zoals hij het zelf verwoordde. Die ene zin zette meteen de toon. Als eerste Latijns-Amerikaan op de stoel van Petrus, koos hij de naam Franciscus – verwijzend naar de heilige van Assisi, bekend om zijn armoede en solidariteit met de kleinsten. En dat bleef geen symbool. Franciscus trok resoluut naar de marge van de samenleving: naar migrantenkampen, oorlogsgebieden en klimaattoppen. Hij leefde sober, sprak eenvoudig en deed uitspraken die men eerder zou verwachten van een activist dan van een kerkleider. Zijn optreden veroorzaakte opschudding in conservatieve kringen, niet alleen binnen de kerk, maar ook daarbuiten. (…) Franciscus’ kritiek op het kapitalisme was ongezien voor een paus. Hij noemde het huidige economische systeem ‘een doodlopend pad’. In zijn encyclieken en toespraken haalde hij fors uit naar de ongelijkheid, de macht van de markten en de onmenselijke logica van winst boven welzijn.”
Samen: God, wij danken u voor zo’n profetische kerkleider. Hij trad in dit opzicht in de voetsporen van Jezus en stelt een voorbeeld voor alle grote leiders op aarde. Wij bidden dat zijn boodschap inspirerend mag zijn in een wereld waarin superrijken de lakens uitdelen en grootmachten elkaar economisch op de knieën proberen te krijgen.
Geweldloosheid
“Bij het begin van de oorlog in Oekraïne ging de paus regelrecht in tegen de oorlogskoorts van het Westen. Hij had het over “een oorlog die misschien op een of andere manier geprovoceerd is, of niet verhinderd”. Hij sprak over NAVO-landen die “staan te blaffen aan de deur van Rusland”. In een interview vorig jaar zei hij dat Kiev de moed moet hebben om te onderhandelen over een einde aan de oorlog met Rusland. (…) In zijn kerstboodschap van 2023 opende hij een aanval op de wapenindustrie. In verband met Gaza omschreef de paus de aanvallen van Israël tegen ongewapende burgers als terrorisme. Herhaalde malen drong hij al aan op een onmiddellijk staakt-het-vuren.”
Samen: God, wij zijn zo verward en bang dat wij de radicale weg van geweldloosheid niet durven te kiezen. Verlicht ons duistere verstand en geef ons kracht, dat wij de moed opbrengen om, Paus Franciscus achterna, op te komen tegen elke vorm van geweld, en er zelf geen gebruik van te maken: niet hier, niet elders, nergens.
Ethische kwesties
“Toch was Franciscus geen revolutionair. Op micro-ethisch vlak – abortus, homoseksualiteit, anticonceptie, gender – bleef hij vasthouden aan de leer van de kerk. Zijn toon was verzoenend, zijn stijl menselijk, maar de leer zelf bleef grotendeels onaangeroerd. Hij toonde empathie voor LGBTQ+ personen, had begrip voor hertrouwde gelovigen, sprak over barmhartigheid en vergeving. Maar hij erkende het homohuwelijk niet, keurde abortus ongemeen scherp af en bleef vasthouden aan het celibaat. Zolang de kerk een patriarchaal instituut blijft, kan je ook moeilijk iets anders verwachten.”
Samen: Lieve God, geen paus is onfeilbaar. Maar het wordt tijd dat er doorbraken komen op deze domeinen. Wij bidden om een opvolger die een evenwaardige plaats voor vrouwen als prioriteit vooropstelt, die de mensenrechten in de Kerk centraal stelt, het instituut bevrijdt van zijn zelf opgelegde kwellingen en nieuw vertrouwen schept voor het godsvolk.
Migratie
“Franciscus bracht migratie steevast terug tot zijn menselijke kern. Vluchtelingen zijn geen bedreiging, maar broeders en zusters. Hij hekelde de militarisering van grenzen en de onverschilligheid van rijke landen tegenover de wanhoop van mensen op de vlucht. Hij bezocht vluchtelingenkampen, bracht vluchtelingen mee naar Rome, en sprak de Europese leiders aan op hun plicht. Niet als politici, maar als mensen.
Hij veroordeelde racisme en vreemdelingenhaat. Hij benadrukte dat vluchtelingen geen “statistieken” zijn, maar mensen met verhalen en rechten. Zijn visie was helder: migratie is geen tijdelijk probleem, maar een structureel gegeven. En het vraagt een ethisch en solidair antwoord, geen hekken of pushbacks. Zijn moedige uitspraken over deze kwestie staan in schril contrast met die van de hedendaagse politici, zelfs bij heel wat van de linkerzijde.”
Samen: God, wij laten ons al te gemakkelijk opjutten door paniekzaaierij en haatspraak, en worden meegesleurd in een systeem dat asielzoekers en migranten ontmenselijkt en uitsluit. Laat ons zoals Franciscus migranten steeds als broeders en zusters blijven zien. Help ons waakzaam blijven voor het behoud van een menswaardig onthaal en blijven open staan voor al wie in ons land bescherming zoekt.
Klimaat
“Met zijn encycliek Laudato Si’ schreef Franciscus geschiedenis. Geen ander religieus document had zo’n impact op het klimaatdebat. Hij legde het verband tussen ecologische vernietiging en sociale onrechtvaardigheid. De planeet beschermen was volgens hem geen luxe, maar een morele noodzaak. Hij riep op tot radicale keuzes, tot het overstijgen van economische belangen en nationale egoïsmen. De klimaatcrisis, stelde hij, is ook een spirituele crisis.”
Samen: Wij bidden u voor onze Moeder Aarde, God. Zij lijdt samen met de armsten ter wereld, steeds meer, ondanks alle wetenschap en retoriek over haar. Wij smeken u, wek uw kracht opdat degenen die aan het roer staan op wereldvlak opnieuw eensgezind het nodige doen om het klimaat binnen leefbare perken te houden, de grondstoffen zuinig te benutten en de natuur te respecteren. Wij beloven u, ons daar ook in ons dagelijks doen en laten voor in te zetten.
Lied: Soms breekt uw licht (H. Oosterhuis / B. Huijbers)
Zegen en wegzending
