Goede Vrijdag (2025)
Jef Schoenaerts
Inleiding
Laten we hier samenzijn onder de hoede van onze god die wij noemen: Vader/Moeder, Zoon en heiligende Geest.
Doorheen heel de bijbel toont onze god zich als “… een god die meegaat met mensen”. Hij luisterde naar het roepen van zijn volk, sterkte zijn profeten om onrecht aan te klagen en inspireerde mensen om voor elkaar zo goed als god te zijn. Zijn naam “Ik zal er zijn” die hij zelf heeft bekend gemaakt, geeft aan dat hij een nabije en betrokken god wil zijn.
In de menswording van Jezus is die betrokkenheid op een uitzonderlijke manier zichtbaar geworden. En in het lijdensverhaal komt de incarnatie van onze god in zijn volle consequentie tot uiting. Hij wordt één van ons tot in de dood. En net in de gekruisigde Christus, in het hoopje ellende waartoe Jezus herleid wordt – zo geloven wij – wordt het gelaat van god zichtbaar.
We zullen in deze viering meegaan in het spoor van Jezus en stilstaan bij enkele mensen die daarbij zijn pad hebben gekruist.
Laten we eerst zingen tot onze god die meegaat met mensen tot diep in de dood.
Lied “Die mee gaat met mensen” (317)
1.“Uit de hemel verscheen hem een engel om hem kracht te geven.”
Lezing Lucas 22,39-44: de engel in de hof van Olijven
Toelichting
Wie het levenseinde van een geliefde, van een vriend van dichtbij meemaakt, weet hoe alles een unieke intensiteit krijgt omdat existentiële eenzaamheid en angst nauw verbonden zijn met het levenseinde. Ook als het spreken moeizaam wordt en taal wegvalt, blijven er vaak de ogen van een stervende die zoeken naar nabijheid en die uitdrukken: “Laat mij niet over aan mijzelf.” Jezus – overvallen door doodsangst - doet hier wat elke mens doet die voelt dat hij de greep op het leven moet lossen. Hij zoekt steun bij mensen in de omgeving: bij zijn leerlingen, bij zijn Vader.
Steun om door te gaan vindt Jezus bij wie hem meest intiem geworden is doorheen zijn leven: bij zijn Vader. De engel, de boodschapper neemt het lijden niet weg, hij biedt Jezus wel kracht om zijn weg te blijven gaan. En die kracht werkt omdat bij Jezus doorheen zijn levensweg het vertrouwen is gegroeid dat ook al lig je in het stof en heerst de duisternis, er toch toekomst is. Doorheen zijn gebed “Laat mij niet over aan mijzelf” krijgt Jezus gehoor.
Lied “Die mij getrokken uit de schoot…” (569) CD
2. “Heer, zullen we er met het zwaard op los slaan?”
Lezing: de leerlingen verdedigen Jezus met het zwaard (Luc 22, 47-51)
Toelichting
Hoever ga je als je kind, je partner, je vriend bedreigd wordt, laat staan als iemand hem of haar naar het leven staat? Zou je geweld met geweld beantwoorden als je voelt dat redelijkheid niet meer aan de orde is?
Voor de leerlingen die hun Meester dreigen te verliezen, is de grens overschreden. Als het geweld effectief losbreekt, stellen ze niet enkel de vraag “Heer, zullen we er met het zwaard op los slaan”, ze sláán effectief: het rechteroor van Malchus gaat eraan.
En zoals hij al eerder deed, grijpt Jezus in. “Hou daarmee op, zo is het genoeg!” Ook nu weer keert Jezus zijn vijanden die hem slaan, de andere wang toe. Wie is hier de sterke? Hij die geen kwaad met kwaad vergeldt?
Gebed
Jij, die mij gezien hebt en mij schutting biedt.
Ik doe beroep op jou daarom:
breng mij niet in beproeving
van onverschillige berekening, naijver en geweld.
Zaai vrede in mijn hart
dat ik rechtvaardig leeft en vrede sticht,
mijn hand uitstrek
de wonden aanraak en zalf.
(Jos Van Pelt – uit “… mij, Jouw vondeling”)
3.“De Heer draaide zich om en keek Petrus aan…
Lezing: Petrus verloochent Jezus (Luc 22, 54-62)
Toelichting
Je afkeren van mensen in nood: het lukt vrij makkelijk zolang mensen geen gezicht hebben. Bootvluchtelingen, mensen zonder papieren op de dool, … het is makkelijk over of naast hen heen te kijken want hun verhaal blijft ver van mijn bed, hun stem dringt niet echt tot mij door. Pas door elkaar in de ogen te kijken, ontstaat verbinding van mens tot mens.
Petrus volgde Jezus op een afstand. Misschien net ver genoeg om niet langer de intimiteit te ervaren die hij de avond voordien bij Jezus voelde toen hij zei: “Heer, ik ben zelfs bereid om met u de gevangenis in te gaan en te sterven.” Niets van dat alles op het moment dat hij dreigt meegesleurd te worden in de ondergang van Jezus. Nu zwijgt hij Jezus dood en zorgt hij voor zichzelf. Pas als Jezus het huis van de hogepriester verlaat, krimpt zijn hart ineen: de heer draaide zich om en keek Petrus aan. Op dat moment ontstaat weer de verbinding, de intimiteit die hij eerder had verloochend en hoopt hij op een teken van liefde.
Lied “Hoe is uw naam” psalm 103 (803)
4.“Ze legden het kruis op zijn rug en lieten het hem achter Jezus aandragen.”
Lezing: Simon van Cyrene helpt het kruis dragen. (Luc 23,26)
Toelichting
Kijk even rond naar de arbeiders bij wegenwerken in ons land en naar de zorgkundigen in onze woon- en zorgcentra : niet toevallig veelal mensen van Noord-Afrikaanse origine. Zij doen vaak het hard labeur zonder daar veel waardering voor te krijgen.
De man die door de soldaten als Chinese vrijwilliger opgevorderd wordt is een zwarte man uit Cyrenaica in Noord-Afrika. In het Romeinse Rijk werd hij als vuil behandeld: goed genoeg om dit karwei op te knappen. Deze verachte man draagt het kruis achter Jezus aan: hij wordt letterlijk en tegen wil en dank volgeling van Jezus.
Veel mensen worden ongevraagd “kruisdrager”
Soms krijg je zelf een kruis op je rug of draag je mee het kruis van een ander. Je wordt ziek: waarom overkomt net mij dit? Of je partner wordt ziek: gaat het mij lukken om mee te helpen dragen?
Misschien wordt het dragen van je eigen kruis of het helpen dragen van het kruis van een ander wel een kantelmoment in je leven. …
Lied “Beeld van een mens” (bundel 318)
5. “Vader, in uw handen leg ik mijn geest.”
Lezing: de dood van Jezus (Luc 23,44-46)
Toelichting
De kruisiging en kruisdood van Jezus heeft de eeuwen door mensen gefascineerd en kunstenaars geïnspireerd. Het leverde in de iconografie van de voorbije eeuwen heel verschillende vormgevingen op. Zo kennen we de Christus triumphans: een ongeschonden koningsfiguur die triomfeerde over de dood.
Of later de Christus dolens: Christus met de sporen van martelingen en lijden. In onze getormenteerde tijden is het “corpus Hypercubus” van Salvator Dali wellicht een passend beeld. Het kan ons leiden tot vereenzelviging met het veelvormig lijden van zoveel mensen vandaag overal ter wereld.
Hij die voor ons geleden heeft kan ons hart openen om hen in hun lijden te omarmen.
Opstanding
Elke keer dat iemand opstaat,
tegen onrecht, tegen pijn,
tegen haat die harten splijt,
zie ik Jezus aan het kruis.
Elke keer dat iemand strijdt,
voor de waarheid, voor het recht,
tegen angst en onderdrukking,
hoor ik Jezus aan het kruis.
Elke keer dat iemand sterft,
voor Gerechtigheid, voor Liefde,
voor een wereld zonder ketens,
voel ik Jezus aan het kruis.
Maar elke keer dat Liefde wint,
dat Hoop verrijst uit as en stof,
dat Licht het duister overwint,
zie ik Jezus opstaan.
Johan Akaba
Bloemenhulde
Bij de gruwel van de dood zijn we vaak sprakeloos, ademloos, hopeloos.
Op zo’n moment grijpen mensen in hun verlorenheid naar het radicaal tegenovergestelde: het verzamelen van splinters van schoonheid om troost te vinden. Laten we dit ritueel voltrekken en onze bloemen samenvoegen tot een krachtig teken van verzet tegen alle vormen van dood.
Muziek: Arvo Pärt: “Qui passus est pro nobis, miserere nobis. Amen.”
(“Die voor ons geleden heeft, ontferm u over ons”)
Voorbeden met acclamatie “Keer U om” (123)
Laten we bidden voor engelen die in onze dagen kracht geven
voor zorgkundigen die ouderen en zieken bijstaan in hun vraag naar zin;
voor vrijwilligers die zich inzetten voor daklozen, vluchtelingen, gevangenen;
voor allen die de vraag van mensen beluisteren: laat mij niet over aan mijzelf.
Laten we bidden voor hen die leven met geweld rondom
voor hen die weerloos zijn in de handen van de mensen: vrouwen op de vlucht, slachtoffers van huiselijk geweld, jongeren die onder dwang drugs verkopen;
voor wie ongewild pleger van geweld wordt: voor kindsoldaten, voor wie uit plicht in het leger dient, voor wie ondoordacht spreekt over anderen;
voor wie leeft in onvrijheid in verknechting: voor politieke gevangenen, voor wiens mensenrechten worden geschonden,…
Laten we bidden voor mensen die lijden en dood in eenzaamheid dragen
voor hen die sterven zonder iemand rondom en om wie niet gerouwd wordt…
voor allen die gedood worden in oorlogsgeweld en
voor hen die treuren om geliefden die weg zijn gegaan zonder groet …
6. “De vrouwen die met Jezus waren meegereisd uit Galilea, volgden Jozef naar het graf…”
Lezing: de getrouwen onder het kruis (Luc 23,50-53)
Toelichting
Hoe krachtig en ontroerend is de zorg waarmee mensen het lichaam van een overleden geliefde omringen: ze wassen het lichaam, hullen het in de mooiste kleding, omringen het met bloemen.
Ook Jezus viel die behandeling te beurt. Onder en rond het kruis stonden veel getrouwen die aanwezig bleven in het stervensproces en hem de laatste eer bewezen: velen die Jezus gekend hadden, de vrouwen die met Jezus waren meegekomen uit Galilea, Jozef van Arimatea. Zij hadden de moed het puin van het lijden te ruimen: het dode lichaam van Jezus los te maken van het kruis om het uiteindelijk te leggen in de liefdevolle armen van zijn moeder. En van liefde hopen we, geloven we: zij draagt leven verder dan iemand vermoedt.
Laten we onze tocht in het spoor van Jezus afronden door met dit beeld de nacht in te gaan. Moge stille zaterdag morgen ons hart warm maken.
Muziek “Stabat Mater dolorosa” (Vivaldi)
“Stabat mater dolorosa, iuxta crucem lacrimosa, dum pendebat filius.”
(“Naast het kruis, met schreiende ogen, stond de moeder, diep bewogen toen de zoon te sterven hing.”)
Om in stilte naar Pasen toe te leven….
Winter. En toch ligt het zaad in de voren.
Een lied zal het wekken. En kracht zal ontkiemen.
Reeds daagt onze toekomst in iedere twijg.
Sterven. En nog blijft de liefde volharden.
Zij wil niet geloven dat door alles uitwist.
Zij draagt leven verder dan iemand vermoedt.
(Kris Gelaude)
