Palmzondag (2025) (Zoomviering) Aanbeden en verguisd
Marcel Braekers
Openingslied 318 beeld van een mens
Begroeting
Vanaf vandaag herdenken we de laatste dagen van de aardse Jezus. Dagen vol emoties en geweld. De ene dag roept een uitzinnige menigte Hem uit tot hun koning, de volgende dag wordt Hij vernederd, in de steek gelaten door vriend en familie, zelfs door zijn geliefde Vader, leeg en wanhopig.
Nu hoef je geen grote mensenkenner te zijn om te beseffen dat het met die Jezus ooit verkeerd zou aflopen. Zijn onafhankelijkheid tegenover de godsdienst van zijn voorouders, zijn onconventionele omgang met mensen en bovenal zijn mystieke gegrepenheid door de overstromende liefde van zijn Vader, dat alles maakte Hem kwetsbaar. Want Jezus beleefde dat alles niet alleen, Hij ging verder: hij durfde te provoceren onder andere door in het tempelcomplex kabaal te verkopen. Daarmee zette Hij gevestigde machten voor schut. Je zag het zo gebeuren dat het fout zou gaan. Wat hadden zijn medestanders kunnen doen om de catastrofe af te wenden? We weten dat zijn familie heeft geprobeerd Hem mee naar huis te nemen. Zijn leerlingen waarschuwden Hem dat lijden en vervolging stonden te gebeuren. Maar niets kon Hem weerhouden.
In de traditionele uitleg is dat alles heel normaal. God had het zo voorzien en dat alles ‘moest wel gebeuren’ omwille van onze zonden. Maar is deze duiding wel Bijbels ook al komt ze in alle eeuwen terug? Stel dat Gods toorn niet moest gestild worden, dat geen mensenoffer nodig was om de ban te doorbreken: hoe kan ik dan dit fatale einde begrijpen? We kennen de idee van de zondenbok die elk jaar in de woestijn werd gejaagd, maar geldt deze theorie ook voor Jezus? Stel dat dit allemaal menselijke constructies zijn, was dan dit einde onvermijdelijk? De Goede Week die vandaag begint maakt mij altijd triestig en melancholisch. Waarom al dat geweld? Dat geldt voor Jezus maar blijft ook een vraag voor vandaag.
Lied ‘Onze Vader’
Gebed
Gij grote en verborgen God,
Dat wij ons laten leiden
Door het vertrouwen van uw Zoon
Waarmee Hij zijn weg is gegaan,
Dat wij ons laten leiden
door zijn liefde
die Hem alles kostte,
Dat wij in Hem de Mens zien,
Het schepsel naar uw hart,
naar uw beeld,
Hij die uw Naam heiligde
In leven en sterven.
Gij
die troont op onze gezangen
En woont in de liefde van uw Zoon
Leid ons door de Goede, Stille Week die komt:
Waarin wij alle tijd durven nemen
Om de weg te gaan
van Hem
Die ons gelaat onthult. (S. de Vries, Bij gelegenheid II, p. 277.)
Inleiding op evangelie
De Goede Week begint euforisch. De leerlingen bereiden een groot feest voor, tillen hun leider op een ezelsveulen en voeren hem zo naar de heilige stad. Maar de vreugde slaat snel om in geweld als Jezus naar de tempel gaat. Wat is er in die laatste dagen gebeurd? Bleef het bij het omverwerpen van enkele tafeltjes van geldwisselaars of heeft Jezus samen met zijn aanhang amok gemaakt in het tempelcomplex? Immers kritiek op de tempel en het brengen van offers vind je reeds in de psalmen. Kritiek op de samenleving en onderlinge relaties vind je ook bij de profeten. De vraag wie God is en hoe Hij naar mensen kijkt, was van alle tijden. Waarom wilde men dan Jezus dood? We luisteren naar het evangelie van Lucas waarbij ik ervoor koos om de twee verhalen – de intrede in Jeruzalem en het optreden in de tempel – samen te nemen.
Lucas 19, 29 – 48
Lied 319 woestijnlied
Homilie
De idee dat iemand zou moeten sterven om goed te maken wat ik heb misdaan, is een primitieve gedachte die altijd terugkeert in het christendom. Terecht schreef R. Bultmann ooit:
Hoe kan mijn schuld door de dood van een onschuldige verzoend worden? Welke primitieve begrippen van schuld en gerechtigheid liggen aan de basis van een dergelijke voorstelling? Welk primitief Godsbeeld? Moet het aanschouwen van de dood van Christus die de zonden wegneemt, vanuit het offerdenken begrepen worden: welke primitieve mythologie dat een mens geworden goddelijk wezen door zijn bloed voor de zonden van de mensheid boet.
Het citaat staat in een intrigerend boek van Gerard Lohfink ‘Jezus van Nazaret. Wat wou Hij? Wie was Hij?’. Terecht reageerde Bultmann tegen een altij terugkerende weerbarstige theologie die wijst op Gods toorn om wat mensen hebben misdaan en de noodzaak om een ongewoon offer; dat van zijn geliefde Zoon. In de psychologie noemen we dat een projectie van een heel primitieve, hardnekkige soort.
Lohfink volgt een heel ander en meer Bijbels spoor dat net het tegendeel is van wat in de religies van die tijd over offeren werd gezegd. In plaats van de idee van een gewelddadig offer komt in de Bijbel altijd de idee van plaatsvervanger terug, onder andere in belangrijke teksten van Jesaja over de lijdende dienaar. Jezus kende deze teksten en zag zichzelf daarom als plaatsvervanger voor ons allen. Dat heeft een belangrijke rol gespeeld bij het aanvaarden van zijn dood. Wat bedoelde men met de idee van plaatsbekleder?
Plaatsbekleder wil niet zeggen dat iemand iets in mijn plaats doet en ik passief kan toezien. Wel betekent het dat iemand iets doet of zegt in de hoop dat ik dat later ook zal doen. Zo zijn onze ouders, opvoeders of spirituele leiders voor ons plaatsbekleder, want ze zetten ons op weg naar zinvol leven.
Jezus heeft zich in woord en daad helemaal gegeven voor het geluk en de waardigheid van mensen en toonde zo het echte beeld van God. Als wij Hem plaatsbekleder noemen, bedoelen we dat Hij ons voor ging en we in zijn voetspoor moeten treden om op eenzelfde manier bevrijding voor elkaar te zijn. Uit onszelf waren we daartoe niet in staat, iemand moest ons daarin voorgaan. Dat heeft Jezus gedaan tot zelfs in de dood die het gevolg was van zijn radicale keuze. Jezus moet hebben beseft dat zijn levenswijze, zijn spreken en omgang met mensen fataal zou kunnen aflopen. Maar daarin zat ook zijn onverzettelijke hoop dat God in zijn grenzeloze liefde zo’n leven zou overeind houden. De keuze om door te gaan tot dit einde was ingegeven door liefde voor ons.
In deze week van onrust en geweld worden we aangesproken en uitgenodigd om diezelfde weg te kiezen en door te sterven voor elkaar ons beschikbaar te maken voor het echte leven.
Muziek Benedictus van Karl Jenkins
Filippenzen 2, 1 – 11
Voorbeden met lied 553 Mijn vrienden zijt gij, zegt de Heer
Vrije voorbeden
