250309 Hoe zullen we vasten?

1^e vastenzondag (2025): Hoe zullen we vasten?

Marcel Braekers

Openingszang 310 een mens te zijn

Begroeting

De vastentijd is weer aangebroken. Wordt het een tijd van bezinning en bekering? Hoe zullen we vorm geven aan deze belangrijke tijd?  

Ik denk dat in verschillende regio’s van de wereld vasten andere accenten krijgt. Voor een welgestelde en geseculariseerde regio als Vlaanderen springen voor mij  twee aspecten naar voor. Via Broederlijk Delen wordt elk jaar onze aandacht gevraagd voor een wereldwijd sociaal-economisch probleem dat elders mensen belet waardig en gelukkig te leven. ‘Samen oogsten we succes’ is de aandachtstrekker en daarbij wordt aandacht gevraagd voor de manier waarop Europa met pesticiden omgaat. We gingen ze verbieden in eigen land, maar we voeren de producten uit alsof het om een kostbaar goed gaat. Maar ook in de zuiderse landen gaat het om vergif dat de bodem vervuilt ten koste van kortdurende economische winst. Broederlijk Delen kaart daarmee een probleem aan waar we wellicht zelf niet veel aan kunnen verhelpen, maar wel onze zorg moet uitmaken. Aanvankelijk had ik het daar wat moeilijk mee, want wat kan ik daarmee doen? Maar later begon ik het bijzonder te vinden en typisch voor ons vasten hier in Vlaanderen: vasten is onder andere een proces van bewustwording wat fout loopt in de wereld.

Een tweede poot waarop ons vasten staat betreft lichamelijkheid. Vasten en lichamelijkheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Via ons lichaam worden we ons bewust van wie we zijn en hoe we bewust en gezond kunnen leven. Het is het aspect dat ons verbindt met de ramadan die dit jaar samenvalt met onze vasten. Ik citeer hierbij een stukje uit een interview dat Ayoub Louch, een Gentse islam-leerkracht gaf:

Wie de ramadan herleidt tot ‘niet eten en drinken overdag’ mist de essentie. Het is een oefening in onthouding, discipline en focus. Niet alleen op fysiek vlak, maar ook mentaal. Het betekent minder praten en meer luisteren. Minder willen en meer waarderen. Minder klagen en meer dankbaarheid tonen. In een wereld waarin alles draait om meer geld, meer productiviteit, meer succes is de ramadan radicaal in zijn eenvoud: minder is meer… Voor moslims is de ramadan meer dan een maand van vasten, het is een maand van taqwa, een verhoogd bewustzijn van God. Het is een periode waarin de ziel gezuiverd wordt van wereldse begeerten en waarin men zich opnieuw verbindt met het hogere doel van het leven. (In: De Morgen 25 februari 2025)

Alles heel herkenbaar ook voor ons. Daarom vond ik het fijn om boven onze confessies uit naar diezelfde houding te wijzen. Vasten als openheid voor het hogere via ons lichaam. Het is echter een uitdaging om de 2 grote polen van ons vasten – die zorg om de wereldsituatie en onze persoonlijke versobering - aan te houden en ze met elkaar te verbinden.

Schuldbelijdenis refrein 111

• Wek in ons uw roep, U die ons leven draagt. Help ons om met een frissen blik deze vastentijd te beginnen.
• Als onrecht en vrees voor veranderen ons verlammen, spreek dan uw woord van leven.
• Een schoot van ontferming is onze God, verschijn ons als wij in duisternis zitten, richt onze voeten op de weg van de vrede.
• Ontferm u over onze wereld die kreunt en bedreigd wordt door het opbod van mensen die alleen maar kijken naar macht en winst.

Gebed

Heer onze God,
Wij willen gehoor geven aan Uw stem
En gedreven worden naar de woestijn van deze wereld.
Verwarrende stemmen verleiden ons
Om ontrouw te zijn aan wat U ons vraagt.
Houd voor ons de ruimte open 
Om te ademen door heen alle benauwenis.
Geef ons de geestesadem van Jezus,
Zoon van uw welbehagen.

Deuteronomium 26, 4 – 10

Lied 580 door de wereld

Evangelie Lucas 4,1 – 13

Homilie

Na door Johannes te zijn gedoopt verbleef Jezus enige tijd bij hem in de woestijn om zo dieper kennis te krijgen van wat Johannes vertelde en hem bij te staan in zijn opdracht. Eenvoudig was het leven daar niet, Jezus krijgt honger en raakt fysiek uitgeput. De ontbering gaat veel dieper dan alleen het lichamelijke en raakt aan zijn roeping, zijn identiteit. Gedurende 40 dagen maakt Hij een crisis door die hem dwingt om keuzes te maken. Zoals ook zijn volksgenoten een zuivering van 40 jaar doormaakten, of zoals Elia die ook 40 dagen in de woestijn verbleef en moest durven kiezen. 

Wat zich allemaal in Hem heeft afgespeeld blijft een open vraag. De evangelisten maakten geen journalistiek verslag maar verwijzen naar 3 voor ons wellicht wat vreemde uitdagingen die bedoeld zijn om de ware aard van Jezus te beschrijven. 

Dat Jezus zou wensen dat al die stenen brood zouden worden is gezien de omstandigheden begrijpelijk. Maar de fantasie dat heel de wereld voor Hem zou knielen of nog straffer: dat Hij van de tinnen van de tempel naar beneden zou springen. Wat zit daar achter? 

In de Bergrede zegt Jezus dat we niet bezorgd moeten zijn over wat we zullen eten en drinken, de Vader zal wel zorgen. En tegen de hogepriester en Pilatus zegt Hij dat zijn rijk niet van deze wereld is. En de derde verzoeking is voor Lucas nog de strafste van alle. In psalm 91 staat: spring maar naar beneden want Gods engelen zullen je opvangen. Mag je God zo uitdagen? Jezus worstelt met de vraag wat zijn roeping is, wat Hij voor God kan betekenen en wie die God wel is. Is Hij iemand die de wetten van de natuur op zijn kop kan zetten of een God van machteloze liefde die zelf ook moet meemaken wat mensen elkaar aandoen. Dit zou een test kunnen zijn. Maar zo suggereert Lucas, Jezus kiest ervoor om de Dienaar te zijn die zich helemaal overgeeft aan Gods wil. U moet zich realiseren dat Jezus wist wat Jesaja over de Dienaar van Jahwe schreef:

Wie luistert naar de stem van zijn Dienaar? Hij die door de duisternis gaat en geen licht meer ziet, en die dan vertrouwt op de naam van de Heer en vertrouwen stelt in zijn God. (Jes. 50,10)

De woestijnperiode had op Jezus een zuiverend effect van onbezorgd zijn, van overgave aan wat God van Hem vraagt zonder zich af te vragen of zijn zending ook succes kan hebben. Gods rijk komt anders en onverwacht.  De tijd in de woestijn had op Jezus een zuiverend effect.

Maar dit verhaal wordt elk jaar bij het begin van de vasten voorgelezen, omdat ook wij aan een testperiode beginnen waarin we tot uitzuivering moeten komen en waarbij we moeten durven kiezen voor het leven, niet voor de dood. Dat vraagt om aandacht en verzet tegen wat the main stream is in deze wereld. We moeten zijn als de zalmen: tegen de stroom in durven zwemmen, zo las ik in de brochure van Broederlijk Delen.

Groot dankgebed 162 tafelgebed in de veertigdagentijd

Na de communie 319 woestijnlied