Pinksteren (2024) – Zijn we bang van de Geest?
Marcel Braekers
Intredelied 395 Het lied van vandaag en morgen - Wat altijd is geweest
Begroeting
“Meer en meer wordt Hij de toekomst die ons wacht” schreef Oosterhuis ooit en dat zongen ook wij net. Terwijl de kerken leeg lopen en ook onze gemeenschap veroudert en onzeker naar de toekomst kijkt, klinkt dit lied als een anomalie: De Geest als onze toekomst. De tekst zit vol verrassingen: wij ademen dat vuur van het begin weer in, staat in de tekst. En nog: ‘Hij is de toekomst die ons wacht’. Wat een belofte en wat een kracht.
Omdat ik al zo dikwijls met Pinksteren heb gepreekt, zocht ik inspiratie in enkele teksten die Huub Oosterhuis schreef. Wat mij opviel is dat hij in de teksten die hij 10 jaar na dit lied schreef een veel radicalere sociale wending nam. Zo lees ik in een tekst van 1984: de heilige Geest is niet de levensadem of de hartstocht voor elkaar of de gloed van de zon. “Maar hartstocht voor gerechtigheid en vrede, gloed van ontferming – dat je het hijgen en piepen en gesmoorde schreeuwen van ouderloze en in zichzelf begraven kinderen nog hoort: dat is heilige geest”. (En ik zag een nieuwe wereld p. 251). Oosterhuis kon het niet meer aanzien wat zich in de wereld afspeelde waardoor Pinksteren roodgloeiend van verontwaardiging werd. Een beetje verder in de tekst schrijft hij: “Heilige geest is dus iets in mensen. Een kracht, een inzicht, een intuïtie; een tegenkracht, tegen alles wat hard en rigide en koud en versteend is… Iets in mensen? God in mensen. Dat in mensen waarin zij beeld en gelijkenis zijn van Hem. Heilige geest: schepppingskracht en bevrijdingskracht in mensen.”
Ik moest even naar adem happen toen ik dat alles las. Ik had liever wat willen mijmeren over een zachte bries die verkoeling brengt en mijn hart komt troosten. Maar niets hiervan, Oosterhuis wil mij opzwepen om de kracht die ons vandaag gegeven wordt direct te vertalen in concreet engagement. Laten wij daarom bidden en zingen.
Lied 571 Alles wat adem heeft love de Here
Gebed
Dit is de dag, Heer God,
Dat Gij uw levensadem aan deze wereld geeft,
Dat Gij een vuur van liefde in mensen ontsteekt.
Op deze dag worden wij bijeengeroepen
Om uw kerk te zijn:
Mannen en vrouwen, jong en oud, zwakken en sterken,
Allen verschillend,
Maar onmisbaar voor elkaar,
Want allen delen wij in dat ene lichaam,
Bezield door uw kracht.
Kom daarom over ons, heiligende Geest
Verwarm wat koud is,
Inspireer onze zoektocht naar gerechtigheid,
Behoed de groeikracht in mensen.
Gij, Geest ons eens en altijd opnieuw gegeven. Amen
Inleiding op de lezingen
Het verhaal van Pinksteren wordt gelezen tegen de achtergrond van een verhaal uit het Oude Testament. Tijdens hun tocht door de woestijn komt de gevluchte troep bij de Sinaï-berg. En daar ontvangt Mozes tijdens een storm de 10 Woorden, de basis voor de latere Thora. Ze werden door engelen in 70 talen vertaald, zo beweerden de rabbijnen, zodat iedereen hen in zijn eigen taal zou kunnen lezen. Dat werd de achtergrond om het wonder van Pinksteren te evoceren. Dezelfde storm, dezelfde wind, maar in plaats van de tekst komt de inspiratie, de liefde voorbij alle grenzen en namen.
Exodus 19 hertaald door O. Van Outryve in Bijbel voor de jeugd I p.92-93
Lied 536 Jij die voor alle namen wijkt
Handelingen 2, 1 – 13
Homilie
Het is meestal een onachterhaalbaar raadsel als mensen een grondige verandering doormaken wat precies met hen gebeurt. Toen Jozef De Veuster (pater Damiaan) zag hoe melaatsen naar een vergeten eiland werden afgevoerd, besloot hij samen met hen te gaan leven om hen in hun lot te troosten. Maar kan je ooit achterhalen wat zijn uiteindelijk motief is geweest? Je krijgt alleen een vermoeden van wat zich innerlijk in hem heeft afgespeeld door te kijken naar het resultaat.
Wat heeft die eerste leerlingen bezield toen ze zo vrijmoedig vanuit een diep vrijheidsgevoel naar buiten traden? Ze hadden geen diepgravende maatschappijanalyse gemaakt, maar stichtten een messiaanse gemeenschap die alle structuren overklaste. Ze hadden geen rabbijnse opleiding gekregen en hadden nauwelijks kennis van de Thora, maar ze geloofden in een Messias die heel het religieuze systeem op zijn kop zette. Waar haalden ze de kracht en de inspiratie? Was het voldoende dat Jezus tijdens zijn leven hen steeds weer had gesproken over ‘het koninkrijk van God’? Dat visioen van een goed en wijd land waar mensen, hoe terneergeslagen ook, durfden uitzien naar een nieuw leven, een nieuw bestaan. Werd dat de basis van hun nieuwe geloof? Maar hoe kon dat inzicht of die droom groeien tot een concreet project? Een horizontale belering of een goede raad kon dit niet bewerken. Is dat dan heilige Geest die wij vandaag vieren en oproepen?
Hoe houden wij het visioen levend? Een visioen dat verder reikt dan mijn kleine Ik, een kracht die van onderuit mensen in beweging brengt en doet geloven in een zinvolle toekomst. ‘Meer en meer wordt Hij de toekomst die ons wacht’ dichtte Oosterhuis. Je moet die zin eens proberen door te denken, het is een ongelofelijk perspectief. Die toekomst is geen andere wereld of een hiernamaals, maar onze wereld, deze groep van mensen die geloven dat in een wereld vol geweld en onrecht een nieuwe tijd zal komen. Want Heilige Geest is dat licht van onder uit, het smeulende vuur dat in dit aardse leven altijd blijft verder gloeien.
Ik heb de indruk dat we leven op een breekpunt in de geschiedenis waarbij oude zekerheden, beproefde structuren, eeuwenoude waarden op de helling staan. Zullen wij de aarde van de ondergang kunnen redden? Komt er een tijd dat ook de allerarmsten, de wanhopig zwervenden een thuis zullen krijgen? Meer dan ooit hebben we nood aan een kracht die hoger en dieper is dan wij mensen zelf kunnen opbrengen opdat die droom van gerechtigheid dat ‘rijk van God’ op aarde zou komen. Laten we daarom bidden om Gods Geest.
Lied 390 Kom Schepper, Geest, daal tot ons neer
Groot dankgebed + refrein 140
P. Heilige Geest van God
Wij openen ons hart voor U, in ontvankelijkheid,
Om te verstaan
Hoe diep en ongezien Gij overal aanwezig zijt.
Gij zijt de lucht die wij ademen,
De verte waarin wij turen,
De ruimte die ons gegeven is.
Gij zijt het vriendelijk licht,
Waarin mensen voor elkaar aantrekkelijk zijn.
Wij bidden U, scheppende geest van God,
Voltooi het werk dat Gij begonnen zijt ;
Voorkom het kwaad dat wij kunnen aanrichten,
En beweeg ons tot het goede : tot trouw en geduld,
Tot mededogen en zachtmoedigheid ;
Ontsteek in ons de vriendschap voor alles wat leeft
En de vreugde om wat goed en menselijk is. (refrein)
P. Alles wat leeft ontvangt zijn groeikracht van U,
Vreemd en onbenoembaar is uw werking,
Diep verborgen in ieder van ons
Als een gist, een zaad van vuur.
Onze levenswil zijt Gij,
De liefde die ons vasthoudt hier op aarde,
En die ons bindt aan onze God.
Gij spoort ons aan om tot het einde te gaan
En alles uit te houden,
Om alles te verdragen, om alles te hopen,
Zoals liefde doet. (refrein)
P. Gij spreekt in alle stilte
En alle talen vertolken U.
Van alle woorden zijt Gij de waarheid
Hun duurzaamheid, de troost die zij schenken.
En ieder die ontvankelijk is mag u verstaan in zijn eigen taal
In zijn eigen leven.
Geef ons dan woorden in de mond
Die troosten en verlichten,
Maak ons bedacht op recht en gerechtigheid
Zucht in ons naar een nieuwe schepping.
Geef richting aan ons hart en ons geloof,
Geef vruchtbaarheid aan ons zwoegen en denken,
Geef ons het brood van de vrede. (refrein)
P. Gij zijt de adem en de gloed
Waarmee het woord van God gesproken wordt,
De wind waarop het evangelie wordt gedragen
Tot waar en wie dan ook.
Het is uw werk, het wonder van uw inspiratie
Wanneer er mensen zijn die ondervinden
Dat Jezus lééft.
Instellingswoorden nr. 179
P. Gij zijt de geest die levend maakt en bevrijdt –
Gevaarlijk en meeslepend
Voor allen die zich vastklampen aan hun goed en bloed.
Belofte zijt gij en onzekerheid,
Armoede zijt Gij en genade.
Waar Gij komt brengt Gij de vergeving der zonden.
Zo zijt Gij uitgestort over deze wereld,
Zo wordt Gij nog vandaag, gezonden tot de Kerk
Die, vormeloos en verweesd, een nieuw begin van U verwacht.
Wij bidden U : wek ons ten leven
Zoals Gij in den beginnen
De mens bezield en begenadigd hebt
Zoals Gij Jezus onze brioeder
Van de doden hebt opgewekt.
Maak ons vuur van uw vuur
En licht van uw licht,
Zoals in U de zoon der mensen, Jezus Christus,
Licht is van het eeuwige licht en God van God,
Vandaag en alle dagen
Tot in eeuwigheid. Amen (refrein) (H. Oosterhuis)
Na de communie : vrije voorbeden + refrein 140
Zegenzang 195 Gij levende eerste en laatste
