22 augustus 2022: 21e zondag door het jaar' (2022)
De nauwe en gesloten poort (Lc 13, 22-30)
Maggie Rubens
Openingszang 104: "Gegroet en gezegend"
Begroeting
Wij zijn hier samen in naam van de barmachtige Vader, van zijn Zoon en van Gods heilige Geest.
Op het graf van een goede vriend hier in Heverlee staat een Tibetaanse tekst.
“ Wat we gedaan hebben met ons leven maakt ons tot wat we zijn als we sterven… En alles, absoluut alles telt.”
Laat ons eerst zingen over de hemel en de aarde in het mooie
lied 001 Wie anders zou de hemel dragen
Openingsgebed
God Gij zult rechtvaardig zijn
anders zijt Gij onze God toch niet.
Maar Gij zijt ook barmhartig
en omarmt de verloren zoon.
Mogen wij hopen dat de deur
Naar uw koninkrijk wijd open zal staan?
Het evangelie van Lucas waar het liturgisch kalender ons vandaag vraagt over na te denken brengt ons een dubbele boodschap. Het hiernamaals wordt voorgesteld als een groot feestmaal waarop iedereen is uitgenodigd, Joden en niet-Joden, niemand wordt uitgesloten. De spirituele revolutie die Jesus predikte als aanvulling van de Thora is voor alle volkeren bestemd. Dit wordt onderlijnd in de laatste zin van het evangelie “Er zijn laatsten (heidenen) die de eersten zullen zijn en er zijn eersten die de laatsten zullen zijn”.
Na deze positieve boodschap volgt er echter een hard slot. Om dit aan te tonen parafrazeer ik uit het evangelie. “Heer God laat mij toch aanzitten aan uw feesttafel, doe de nauwe poort toch open. Waarom werd ze voor mij gesloten? Ik behoor toch tot de grote Joodse familie. Door een luik in de deur zie ik mijn voorvaderen zitten, Abraham, Isaak, Jacob en al de profeten”.
Lucas laat dit evangelie beginnen met Jezus die al predikend door dorpen en steden trekt op zijn tocht naar Jerusalem. Tijdens zijn prediking stelt iemand hem de vraag. “Heer, zijn er maar weinig die worden gered ?”
Wie stelt de vraag? Wie zijn de toehoorders? Lucas vertelt het ons niet. Jesus geeft eerst een ontwijkend antwoord maar tegelijk corrigeert Hij. “Jullie Joodse afkomst is geen garantie om toegang te krijgen tot het rijk Gods, maak liever de juiste keuzes in het leven, ook in moeilijke omstandigheden en span je in om door de nauwe poort binnen te geraken”.
Om de vraag van de toehoorder goed te begrijpen zou ik ze toch even in historisch perspectief willen zetten. Er leefde in de dagen van Jezus een typisch joodse gedachte, namelijk de verwachting dat er slechts een klein aantal Joden zouden worden gered. Vandaar dat de groep van de Essenen zich hadden afgezonderd en streng ritueel leefden en zij spoorden ook de Farizeeërs aan om moreel en zo zuiver mogelijk te leven.
Ook het beeld van de gesloten deur moeten we zien het licht van een Joodse gewoonte. De huiseigenaar deed s’nachts de deur van zijn huis enkel open voor bekende familieleden. In dit geval gaat het om Joodse volksgenoten die het evident vinden dat zij tot de Joodse familie behoren. Maar dat is niet meer zo voor Jezus, die als eigenaar van het huis wordt gezien. Of men in zijn nabijheid heeft geleefd, zijn woorden heeft gehoord, of dat men een afstammeling is van Abraham, het is geen garantie om door de nauwe deur te geraken en aan het feestmaal aan te zitten.
Laat ons nu eerst naar het evangelie luisteren.
Lied 412 Wat ik gewild heb
Homilie
Moest Jezus hier nu onder ons zijn, zou iemand hem nog de vraag stellen:” Heer zijn er maar weinig die worden gered?” Ik denk niet dat deze vraag vandaag nog een onderwerp van gesprek is en als we er over spreken dan is dat met een zeker gêne.
Wij zijn wel met andere vragen bezig: niet zozeer met de kwestie “wat na dit leven”, maar met zinsvragen over het leven hier en nu: vb. Welke plaats heeft God nog in onze geseculariseerde wereld? Hoe spreekt Hij tot ons? Zijn wij de aarde aan het vernietigen? Welke toekomst heeft de volgende generatie? Is de globalisering van de wereld en de digitale revolutie een vloek of een zegen?
Om op deze vragen een antwoord te geven zetten we ons elke dag in en maken we concrete levenskeuzes. Ik stel mij nu de vraag of er voor gelovige christenen een verband is tussen onze maatschappelijke en persoonlijke levenskeuzes enerzijds en ons menselijk geluk anderzijds. Een geluk dat over de dood heen kan reiken? Eenvoudig gezegd: is er een verband tussen mijn leven op aarde en mijn verder leven in de hemel of waar dan ook?
Waarom is het evangelie van vandaag ook een streng verhaal? We hebben het zo juist gehoord.
De deur van de redding is niet alleen nauw maar voor sommigen zal de poort gesloten zijn.
Staat dit niet in schril contrast met de tekst bij Mattheus “ klopt en er zal worden opengedaan” of gaat het essentieel om een houding van eigendunk. Ik denk hier aan de vrome farizeeër die vooraan in de tempel bad. ” Dank U God dat ik niet ben zoals de tollenaar die daar achteraan zit”. Ik denk ook aan onze christelijke gemeenschappen vandaag zowel conservatieve als progressieve, die menen dat ze toch wel “goed zitten. Komt het er vooral niet op neer dat wij nederig openstaan voor Gods genade, die dan de poort wijd openzet?
En wij hier in Filosofenfontein, wij die samen bidden, zingen, voorgaan en luisteren naar Gods woord, wij zullen toch wel door de nauwe poort geraken?
Neen, zegt Jezus om een hemelsafe paspoort te krijgen moeten jullie in de geseculariseerde wereld waarin jullie nu leven, naastenliefde beoefenen en gerechtigheid, dit is iedere mens tot zijn recht laten komen, en vertrouwen op mjn genade en barmhartigheid, al de rest is bijkomstig.
De buitengeslotenen, zij die voor de gesloten deur zullen staan, zo staat letterlijk in het verhaal, zijn de bewerkers van ongerechtigheid. Dat is harde taal.
Deze evangelietekst heeft in de volgende eeuwen, zelfs tot in de jaren ‘60 van vorige eeuw een dreigende betekenis gekregen. Zonde en schuldbesef gingen het leven van mensen domineren. De angst om na de dood verdoemd te worden was groot. Zo werd het laatste sacrament, de ziekenzalving, zo lang mogelijk uitgesteld opdat men toch zeker in de hemel zou komen.
Maar Is er zoiets als een hemelse beloning en een helse straf voor wat wij tijdens ons leven doen en niet doen? Kunnen wij meewerken om onze hemel te verdienen of is alles afhankelijk van genade?
Er is zoveel kwaad in de wereld, moet er dan niet zoiets als een hel (een gesloten deur) bestaan?
Zonder hel, ontsnappen de schurken dan niet aan hun gerechte straf? Alleen al omwille van de slachtoffers kunnen we toch niet denken “God is barmhartig en Hij vergeeft toch alles, het doet er niet toe wat ik doe of niet doe”. Om een beeld van dit evangelie te gebruiken: zou Hitler aan het goddelijk feestmaal kunnen zitten naast een slachtoffer van Auschwitz?
Toch beste mensen, moeten we goed bedenken dat alleen God weet of iemand echt voor het kwaad kiest of niet. Juridische rechtvaardigheid komt ons toe maar niet het uiteindelijk oordeel over iemand. Een mensenleven kent immers kracht en zwakheid, goedheid en mislukking en heeft de huidige wetenschap ons ook niet geleerd dat een genetisch omeletje soms niet zo goed in elkaar zit en dat een wieg op drijfzand kan staan?
Hoe zouden wij eeuwig leven of de rechtvaardiging over ons leven vandaag kunnen verwoorden? Zowel bij de dominicaan E. Schillebeeckx in zijn boek “Mensen als verhaal van God” als bij de jezuïet Roger Lenaers in zijn artikel “Over verrijzenis” haal ik mijn inspiratie.
Hun grote bekommernis was de geloofsboodschap binnen een modern, niet–meer-mytisch denken te verwoorden zonder aantasting van haar rijkdom. De evangelische boodschap moet voor hen immers bron van heil zijn voor alle culturen, en dus ook voor onze moderne cultuur.
Eeuwig leven of hemel is voor beiden een dynamische voortzetting van onze positieve levensband met God tijdens ons aardse leven. Deze band wordt door de dood niet verbroken.
Beelden zoals vagevuur, hel, hemel moeten uit ons denken worden uitgewist.
Ons sterven is gewoon het einde van onze mogelijkheid om nog verder in liefde te groeien, en zoals Jezus tot voltooiing kwam, zo zullen wij, als wij zijn grondhouding hebben gedeeld, ook delen in zijn voltooiing. Voltooiing is wat men vroeger, in het licht van het Joodse denken, verrijzenis noemde nl. de gestorven lichamen en geest die op het einde der tijden terug samen komen. Voor een wetenschappelijk denkende mens is dit onaanvaardbaar geworden, daarom spreekt R. Lenaers liever over tot voltooiing komen.
Tot voltooiing komen geldt ook voor hen die Jezus niet gekend hebben maar die een medemenselijk en rechtvaardig leven hebben geleid, anders is de hele mensengeschiedenis een fiasco.
En wat dan met de schurken? Mensen die echt voor het kwaad gekozen hebben? Geen verdoemenis in het eeuwige vuur maar “het eeuwige niets” als resultaat van hun eigen levensgedrag. Dat is erg genoeg. De deur is gesloten.
Groot dankgebed 164.
Onze Vader
Communie
Lied 839, Psalm 139- Gij, Gij peilt mijn hart, Gij doorgrondt mij
Slotgebed psalm 73.
Zegen
Psalm 73 (korte versie)
Ja, God is wel goed
voor een mens die is gelouterd. Bijna was ik uitgegleden, het scheelde niet veel of ik was gevallen; Ik was afgunstig op zo een blaaskaak, ik zag zijn vrede zonder God.
Voor hem geen zorgen, puike gezondheid, leed van de mensen kent hij niet,
hij wordt niet geplaagd als ieder ander; hoogmoed is zijn zegelring machtswellust zit hem als gegoten zijn hart loopt over van gemeenheid, spot , cynisme, dreigementen tegen de hemel. Wat heeft God met ons te maken als die tenminste nog bestaat.
Waarom heb ik in U geloofd, heb ik mijn handen schoon gehouden?
Ik was verbitterd en opstandig, gekweld, wanhopig en zonder uitzicht gewond tot in mijn ziel. Vaak genoeg dacht ik, ik doe als die anderen maar dan zou ik breken met U
Toen vond ik rust in uw mysterie en leerde zien vanuit uw toekomst:
heel hun bestaan is op drijfzand gebouwd, het valt in puin, ze worden in een oogwenk vernietigd.
Maar Gij houdt mij vast. Uw hand in mijn hand. Wat is de hemel voor mij zonder U. Wat moet ik op aarde als gij niet bestaat? U ontrouw zijn is niemand zijn.
Maar bij U God ben ik geborgen.
