Laatste zondag van het kerkelijk jaar (2022): Christus Koning
Ides Nicaise – Filosofenfontein 20 november 2022
Vóór de viering: G.F. Händel, Ouverture van Suite in D-groot voor trompet & orgelmuziek
Welkom en kruisteken
Wat vliegt de tijd… Het kerkelijk jaar is alweer voorbij. Vandaag ronden we het af met het feest van Christus Koning, vandaar de feestelijke muziek als start van deze viering. Bovendien vieren we overmorgen het feest van de Heilige Cecilia, patroonheilige van de muzikanten en de koren, en dat willen we vandaag al inzetten met een extra streepje muziek tijdens de viering.
Toch is het ook een feest in verschillende toonaarden. Want je zal merken dat de lezingen twee contrasterende koningsbeelden schetsen: een jubelende lofzang van Paulus op Jezus als koning van het heelal, en een scène van de gebroken Jezus aan het kruis, tussen twee criminelen in, met boven zijn doornenkroon het spottende opschrift ‘koning van de Joden’. Het contrast kan haast niet groter zijn: Jezus Koning en uitschot, aanbeden en bespot, bejubeld en uitgespuwd. Maar wij vieren hem als onze lieve Meester. Laat ons het even stil maken om ons open te stellen en hem te verwelkomen in ons midden.
Openingsgebed
Jezus, Gezalfde, liefste der mensen,
Dienaar en Meester,
Knecht en koning,
Lam en herder,
Onvoorstelbaar was jouw leven.
Weerzinwekkend jouw dood
Bovenmenselijk jouw roeping.
In onze ziel ben je gebrand,
Wij durven jou zelfs niet aan.
Maar God heeft jou opgetild
Tot eerste van allen
Licht en levensadem
Heiland, middelpunt
en bron van alle liefde
Ons visioen voor eeuwig. Amen.
Lied 266: Moge ons voorwaar verschijnen
Inleiding op lezingen
Zoals gezegd krijgen we vandaag twee scherp contrasterende lezingen voorgeschoteld over het koningschap van Jezus. We beginnen met een soort visioen van Paulus. Probeer dit stuk niet rationeel te begrijpen –je leest het best eerder als een hymne dan als een theologisch tractaat. Het raakt historisch kant noch wal, maar toch raak je gefascineerd door de dichterlijke beeldspraak. Paulus wil met deze lofzang uiting geven aan zijn mateloze verering voor Jezus. Het lijkt alsof geen superlatief sterk genoeg is om zijn bewondering onder woorden te brengen. Voor Paulus heeft Jezus de klok van de geschiedenis als het ware terug op nul gezet: de ganse kosmos wordt door Hem volledig herschapen, er begint een nieuwe tijdrekening, en niets is nog zoals vroeger. Er komt een nieuwe wereldorde, met Jezus de Zoon van God in het middelpunt.
Eerste Lezing Kol. 1, 12-20
Broeders en zusters, blijmoedig danken wij God, de Vader, omdat Hij u in staat stelde te delen in de erfenis van de heiligen en te leven in het licht. Hij heeft ons ontrukt aan het domein van de duisternis en overgebracht naar het koninkrijk van zijn geliefde Zoon. In Hem is onze bevrijding verzekerd en zijn onze zonden vergeven. Hij is het beeld van de onzichtbare God, de eerstgeborene van heel de schepping. Want in Hem is alles geschapen in de hemelen en op de aarde, het zichtbare en het onzichtbare, tronen en hoogheden, heerschappijen en machten. Het heelal is geschapen door Hem en voor Hem. Hij bestaat vóór alles en alles bestaat in Hem. Hij is ook het hoofd van het lichaam dat de kerk is. Hij is de oorsprong, de eerste, die van de dood is opgestaan om in alles de hoogste te zijn, Hij alleen.
Lied 571: Alles wat adem heeft
Evangelie: Luc 23, 35-43
Toen Jezus aan het kruis hing, stond het volk toe te kijken, maar de overheidspersonen lachten Hem uit en zeiden: “Anderen heeft Hij gered; laat Hij zichzelf eens redden als Hij de Messias van God is, de uitverkorene!” De soldaten brachten Hem zure wijn, en ook zij voegden Hem spottend toe: “Als Gij de koning der Joden zijt, red dan uzelf.” Boven Hem stond als opschrift in Griekse, Romeinse en Hebreeuwse letters: “Dit is de koning der Joden.” Ook een van de misdadigers die daar hingen hoonde Hem: “Zijt Gij niet de Messias? Red dan uzelf en ons.” Maar de andere strafte hem af en zei: “Heb zelfs jij geen vrees voor God terwijl je toch hetzelfde vonnis ondergaat? En wij ondergaan dat vonnis terecht, want wij krijgen wat wij door onze daden verdiend hebben; maar Hij heeft niets verkeerds gedaan.” Daarop zei hij: “Jezus, denk aan mij, wanneer Gij in uw Koninkrijk gekomen zijt.” En Jezus sprak tot hem: “Voorwaar, Ik zeg u: vandaag nog zult gij met Mij zijn in het paradijs.”
Commentaar
Zo visionair en jubelend als de lofzang van Paulus, zo verbijsterend is dit verhaal over het levenseinde van Jezus. Wie heeft in ’s hemelsnaam het idee gehad om deze twee teksten na elkaar te lezen op de laatste zondag van het kerkelijk jaar? Het voelt alsof Jezus ondersteboven wordt gedraaid. Na glorie komt de ultieme vernedering, de spot, de vernietiging.
En toch is er iets gemeenschappelijks in beide lezingen: het uitzicht op bevrijding, op vergeving van het kwade. Jezus die het ultieme kwaad heeft ondergaan, stelt een bovenmenselijke daad van verzoening. In naam van God vergeeft hij de misdadiger die naast hem gekruisigd is. Jezus gaat hier elke menselijke redelijkheid te boven met zijn daad van vergeving. Pure genade – er is geen ander woord voor.
Als we willen zoeken naar menselijke voorbeelden die iets weerspiegelen van dit gebaar, moeten we ver gaan zoeken. Eén van die heroïsche verhalen speelt zich af in de VS na de aanslagen van 9/11. Een Amerikaans burger, Mark Stroman, wil de aanslagen wreken door zoveel mogelijk moslims te doden. Hij schiet onder andere een zekere Rais Bhuyian door het hoofd, die als bij wonder overleeft. Stroman wordt gearresteerd en enkele jaren later ter dood veroordeeld. Maar dan gebeurt het onverwachte: de moslim Rais Bhuyian verklaart in een reactie dat hij begrip kan opbrengen voor de instinctieve woede van zijn belager, dat waarschijnlijk heel veel mensen met soortgelijke wraakgevoelens kampen. Hij vergeeft hem en vraagt genade voor Stroman. Natuurlijk gaat het gerecht daar niet op in. Vóór zijn terechtstelling in 2017 stuurt Stroman Bhuyian een videoboodschap toe met de woorden: ‘Beste Mr. Bhuyian, dank voor uw inspirerende daad van mededogen. U hebt het onvergeeflijke vergeven, ik heb immens respect voor u. Dank daarvoor, doe zo voort!’ In verdere verklaringen zegt Bhuyian hierover: ‘Mijn inspanning om het leven van Mark Stroman te redden was gestoeld op de hoop dat mensen een nieuwe weg kunnen bewandelen, en werken aan een nieuwe samenleving gebaseerd op wederzijds respect, waardigheid en begrip. In onze huidige wereld is er teveel haat, onwetendheid en geweld. De enige manier om dit op te lossen is meer verbondenheid. Ben je christen, bezoek dan eens een moskee; ben je moslim, ga dan eens naar een kerk of een tempel. Dat zal de angst en de onwetendheid die onze wereld verdeelt overwinnen.’
Een ander voorbeeld, dichter bij huis: een koppel met drie kinderen zit in de auto in de file voor een openstaande brug te wachten. Een andere auto rijdt tegen hoge snelheid langs achter op hen in. Gevolg: de drie kinderen komen er met zware kneuzingen van af, maar de moeder die zwanger was krijgt een miskraam en de vader raakt deels verlamd. Toch slagen ze door hun geloof erin de automobilist van de andere wagen min of meer te vergeven. Ze zijn dankbaar dat ze het nog overleefd hebben. In plaats van tegen de dader een proces in te spannen accepteren ze dat hij als alternatieve straf 120 uren bij hen in het huishouden komt helpen. Een vonk van grootmoedigheid, van genade voor de dader, een spiegel van Gods helende liefde voor de mensen.
Uit dit soort ervaringen kunnen wij hoop en veerkracht putten: de overwinning van de Liefde op het Kwade. Dat is het ware koningschap van Jezus. Het is waarschijnlijk dat visioen dat ook Paulus tot zijn hymne heeft geïnspireerd.
Lied 263: Gij verschijnt niet op de wolken
Offerande: orgelmuziek van Wannes
Lied 149: Oergebaar
Tafelgebed 167 (K.Gelaude)
Acclamatie (2 laatste regels uit lied 266):
Moge ons verschijnen deze ogen licht en levensadem,
knecht en koning, lam en herder, lieve meester, woord van God
Marcel: Gij zijt het
die gesproken hebt,
toen in de nacht van het begin.
Licht voorbij elke duisternis,
dat alles adem geeft
en dat wat uitgewist
en in de dood vernietigd lijkt,
opnieuw tot bloei zal brengen.
Ides: Gij zijt het,
verre stem in de woestijn,
die mensen leert te gaan
waar niemand kwam.
Door diepten ongezien
en zonder weten wat zal zijn,
onder de hoede van uw naam
‘Ik zal er zijn’.
Samen: Gij zijt het,
als een vriend dichtbij.
Gezien, herkend in Jezus.
Uw droom vervuld.
Liefde tot hoogste goed.
Dat evenbeeld werd Hij.
Van uw gerechtigheid
het menselijk gelaat.
Lied 266 (solo door Lut en Geert / acclamatie 1e maal met koor, 2e maal met allen)
Samen: Hij, die de avond
voor Hij sterven zou,
brood brak om het zegenend
te delen met zijn vrienden,
terwijl Hij zei:
Eet van dit brood.
Ik geef het u,
zoals ik alles heb gegeven,
opdat gij zelf moogt leven.
Zo nam Hij ook de wijn
en gaf de beker rond.
Zegenend dankte Hij en zei:
Laat dit mijn liefde zijn voor allen.
En drink daarom van deze beker.
Blijf zo met mij in Gods verbond,
door voor elkaar te doen
zoals Ik voor u heb gedaan.
Acclamatie: 2 laatste regels uit lied 266
Marcel: Gij zijt het,
die, toen alles bleek verstomd,
hem uit het graf geroepen hebt
en goddelijk verheven.
Opdat de vonken van zijn Geest
in onze ziel ontwaken.
En wij het aandurven
zelf deze wereld te vernieuwen.
Ides: Gij zijt het,
wonend onder allen
die zijn woorden leven.
Zij die zich telkens oprichten
en met zachte moed herhalen:
‘Vreest niet’,
tot dit als een lied van hoop
in iedereen mag klinken.
Acclamatie: 2 laatste regels uit lied 266
Onze Vader / Vredewens
Communie (viool en accordeon: Schotse dans)
Lied 393: In ’t laatste van de dagen
Slotgebed tot St-Cecilia
Heilige Cecilia,
Caeli lilium – hemelse lelie
Martelares en kuise maagd,
Gehoorzaam aan uw ouders
Zijt gij gehuwd met Valerianus
Maar in uw zingend hart
Trouw gebleven aan God als uw ware liefde
En door uw standvastig geloof
Hebt gij uw man bekeerd
en overtuigd tot blijvende onthouding.
Zo zijt Gij een voorbeeld van kuisheid voor ons allen
Al is dat nu een beetje te laat.
Ook uw muzikaal talent heeft zovelen geïnspireerd.
Academies, festivals, hymnen en composities allerhande
Zijn u toegewijd.
Wat zouden onze organisten, violisten, dirigenten en koren zijn
Zonder uw heilige bescherming?
Wij bidden u:
Blijf hen bezielen en inspireren
Masseer hun stemmen en hun handen
Zodat Filosofenfontein tot in lengte van dagen
Ook uw muzikale fontein mag blijven.
Amen
Zegen en wegzending