Geertrui Van Overwalle (prof intellectuele eigendomsrechten) schetste een portret van de markt van vaccins. Achter de grote farma-merken schuilt een complex samenspel van universiteiten, bedrijven en overheden die elk hun eigen strategieën, financieringskanalen, en soms ook ethiek hebben. Opvallend is wel dat de wetgeving op patenten de ‘uitvinders’ wel verplicht om hun recepten bekend te maken (keukengeheimen uitgezonderd) maar hen tijdelijk een soort monopolie toekent en volledig vrij laat in de prijszetting.

 Zo kunnen innoverende bedrijven woekerwinsten maken als ze dat willen. In de praktijk zijn de meesten geen schurken, maar voelen ze wel de hete adem van hun aandeelhouders in hun nek.  Een paar producenten van COVID-vaccins hebben beslist om tijdens de pandemie hun producten tegen kostprijs te verkopen. Het gebeurt wel vaker dat bij mondiale gezondheidscrisissen medicatie goedkoper geleverd wordt in de Derde Wereld dan bij ons. Een redelijke prijszetting (onderhandeld met overheden) is dus een deel van de oplossing. Het (tijdelijk) vrijgeven van patenten is ook best mogelijk (en verantwoord, aangezien heel wat onderzoek voor de ontwikkeling van vaccins gesubsidieerd is met publiek geld). Theoretisch bestaat ook de mogelijkheid om de patenten over te dragen aan een (collectief gefinancierd) platform, dat als tussenpersoon optreedt tussen de uitvinders en de gemeenschap. Als dat alles niet via onderhandelingen lukt, kan het ook door de overheid opgelegd worden. Zo kan elk van ons het ‘Europees burger-initiatief’ daarvoor ondertekenen: met een miljoen handtekeningen kunnen we het Europees Parlement verplichten om hierover een uitspraak te doen (zoek noprofitonpandemic.eu op je pc en onderteken maar!). Ook dwanglicenties (waardoor een farma-bedrijf uit het Noorden zijn keukengeheimen moet doorspelen aan labo’s uit het Zuiden) behoren tot de mogelijkheden. Op korte termijn hoeven we geen doorbraken te verwachten: het gaat in werkelijkheid over een woud van patenten, en de procedures duren lang. Maar misschien leidt het publieke debat van vandaag wel tot meer rechtvaardige spelregels op langere termijn. En, à propos, hoe zit het met de patenten van Leuven Research & Development in dit kader?

Wat voorafgaat is het verhaal van de ‘koude solidariteit’, via het economisch beleid. Het gaat over de grote hefbomen. Hoe belangrijk ook, is evangelische solidariteit beperkt zich daar niet toe: zij uit zich evenzeer in directe actie, vanuit het hart.

Zowel Herman Van Rompuy, Minister Kitir als de verantwoordelijken van het wereldwijde COVAX-programma in Genève waren meteen enthousiast. Inmiddels is de actie afgerond: ze bracht meer dan 150.000 euro op. Verbleekt dit initiatief naast de honderden miljoenen die door Bill Gates en wereldleiders beloofd zijn? Neen, het is de generositeit van ‘eenvoudige burgers’ die aanstekelijk werkt, de overheden aanport, de kritikasters doet zwijgen, en misschien wel sneeuwbaleffecten teweegbrengt – zoals toen bij die wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging... Een vriend van Herman verwoordde het als volgt: "Elk gedoneerd vaccin is misschien een druppel in de oceaan, maar voor die éne extra gevaccineerde in het Zuiden betekent die druppel een oceaan."

In de discussie kwamen natuurlijk ook een aantal andere aspecten aan bod: de logistieke obstakels bij de verdeling van vaccins in de Derde Wereld, het vaccin-scepticisme, de corruptie, de koloniale trekjes van de ontwikkelingshulp in de gezondheidszorg, soms zelfs de weigering van overheden om vaccins uit het Noorden te accepteren. Allemaal goede alibi’s – maar niet voor ons.