------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------





1 april 2021: Witte Donderdag (2021)

“Doen en gaandeweg begrijpen…” (Jo.13, 1-15

Jef Schoenaerts

Intro: schilderij “De  voetwassing” van Sieger Köder – muziek “Fratres” van Arvo Pärt

Welkom/begroeting  + kruisteken

Witte Donderdag…    Spontaan associëren we deze avond met twee overbekende verhalen uit het evangelie: het Laatste Avondmaal en de voetwassing.   De oorsprong ervan ligt eerder in de Bijbel bij het oerverhaal over de  bevrijding van het Joodse volk uit de slavernij in Egypte.
We luisteren naar dit verhaal uit Exodus waaruit Witte Donderdag is ontstaan.

Lezing Exodus 12, 1-8; 12-14


Inleiding.

“Alle komende generaties moeten die dag vieren…” hoorden we zonet.    Die generatieoverdracht voelde voor het Joodse volk zo cruciaal dat even verder in het hoofdstuk staat: “Dit voorschrift blijft voor u en uw kinderen voor altijd van kracht. …  En als uw kinderen dan vragen, wat betekent dit gebruik, antwoord dan…”.    Dit verhaal is tot op vandaag méér dan gewoon een verhaal: het  hoort tot de stichtingsgeschiedenis van het Joods geloof waarbij het verhaal wordt óvergedaan.   En net door het over te doen wordt het opnieuw werkelijkheid, krijgen de deelnemers op hun beurt deel aan die bevrijding.      En bij dat alles, proberen ze ook te vatten wat de kern en de diepte ervan is.

Jezus is bewust in die geloofstraditie van het Pesachritueel gaan staan: hij heeft de maaltijd waarmee de bevrijding uit de slavernij werd gevierd, herdacht en overgedaan.  En vanuit zijn eigen bevrijdend optreden heeft hij er in woord en daad een nieuwe dimensie aan gegeven door twee tekenen: het brood breken en delen, de voeten wassen als een slaaf.  Ook hier is het verhaal méér dan verhaal: Jezus hij stelt heel eenvoudige, alledaagse gebaren en ín dat doen hertekent hij de bevrijding en geeft hij er een nieuwe dimensie aan.   Tegelijk staat ook hier de vraag centraal: waar gaat het eigenlijk over?   Tot twee keer toe laat Jezus verstaan dat zijn leerlingen het niet begrijpen en stelt hij een vraag die tot op vandaag ook aan ons wordt gesteld: “Begríjpen jullie wat ik gedaan heb?”…
Bij dat doén, overdoen, herdoen en bij de poging om het te begrijpen, staan we vanavond stil.
Laten we het eerst stil maken in en rondom ons en bidden.

Gebed

Onnoembare en Nabije,

In verhalen sinds Mozes, vertellen wij elkaar hoe Gij onze god wilt zijn.
In tekens sinds Jezus,  doen wij die verhalen over.
Zo houden we jou levend onder ons.
Dit doen we in tastend geloof en in ontvankelijkheid voor jouw stem.
Maak ons tot mensen
     geroepen en ontdaan,
     bewogen en bezield,
     verbonden en geraakt,
opdat we begrijpen wat we doen, jou achterna.

Wij vragen het U, Gij  die meegaat met mensen,
vroeger, nu en de aarde voorbij.  Amen.


Commentaar deel 1

Van wat wij “Het Laatste avondmaal” zijn gaan noemen, zijn er bij de evangelisten twee versies: de versie van  Matteüs, Marcus en Lucas waar brood en wijn centraal staan en de versie van Johannes waar de voetwassing centraal staat.  In beide versies  gebeurt er een verrassende handeling zelfs voor zijn leerlingen ook al volgen ze Jezus al zolang.  We bekijken even twee schilderijen die elk één versie in beeld brengen en wijzen daarbij op twee merkwaardige elementen in elke voorstelling.



In het eerste schilderij zien we een afbeelding van de voetwassing gemaakt door Sieger Köder
- Petrus springt eerst in het oog want je ziet zijn blik en zijn houding.  Hij heeft er zich wel bij neergelegd dat Jezus hem de voeten wast maar zijn afwijzende linkerhand geeft ook hier aan: “Ik begrijp er niets van.”
- De man die de voeten wast, is in eerste instantie een onbekende. Je ziet zijn gezicht niet. Je zou niet weten wie het is, ware het niet dat het gelaat van Jezus weerspiegeld wordt in het waterbekken.   Jezus is wel degelijk aan het werk maar je ziet het pas in tweede instantie.

Het tweede schilderij stelt het Laatste Avondmaal voor gemaakt door Armand Demeulemeester voor de abdij van Westvleteren.
- Heel merkwaardig is hier dat er van een maaltijd nauwelijks sprake is: er staat niks op tafel, zelfs geen brood, geen wijn.   Wat valt hiér eigenlijk te breken en te delen?  Het geheim van dit breken en delen ligt in de áfwezigheid van die gaven: gave en gever zijn één geworden.  Jezus, god geeft niet iéts, hij geeft zichzelf, mateloos, grenzeloos.
- Als je focust op de apostelen, valt de eerder dreigende sfeer van het tafereel op:  ze zien er ontredderd uit en zijn  inzichzelf gekeerd.   Ze staan er duidelijk verweesd bij met een uitdrukking op hun gezicht die vertelt: “Hier begrijpen we niets van.”

Laten we met deze twee beelden op ons netvlies luisteren naar de lezing uit het evangelie.

Tweede lezing: Johannes 13, 1-15
   
Na de lezing: “Ubi caritas et amor” (Ola Gjeilo)

Commentaar deel 2

In het Laatste Avondmaal stelt Jezus twee straffe daden.   Via twee basishandelingen uit het dagelijks leven geeft Hij zijn persoon een heel nieuwe lading.   Hij zegt het er ook bij: wie  handelt zoals ik, brengt God present onder mensen, zet voort wat god reeds altijd voor mensen heeft gedaan zelfs al lijkt die god ver weg en is er enkel het gebaar zelf dat gedaan wordt.   “Ubi caritas et amor….   Waar goedheid en liefde heersen, dáár is God”     Het is de voortgang van de incarnatie zoals god die op gang heeft gebracht:  doorheen de materialiteit van de dagelijkse dingen breekt god door in het bestaan.   Breek het brood, deel de wijn, was de voeten van elkaar en door dit te doen, “in tekens herkenbaar”, openen we de weg voor gods’ verschijnen onder ons.

“Begrijpen jullie dat?...” was de vraag van Jezus.     Wellicht niet, wellicht onvoldoende.   Het hoort tot de paradoxale logica die god hanteert dat de graankorrel moet sterven om vrucht te dragen, dat god pas helemaal god wordt door zich te ontledigen en dienstknecht te worden.   Dit is geen waarheid van het verstand, het is de waarheid die groeit uit het doen: “Doe dit om mij te gedenken.”  Het is waarheid die kan doorbreken wanneer mensen zich ontvankelijk opstellen. Het is waarheid die kans maakt als we worden zoals  mensen in het lied dat we nu beluisteren “geroepen, ontdaan,… bewogen, bezield,… verbonden, geraakt.”

Lied 317 “Die mee gaat met mensen…”

Overgang naar getuigenissen

Vandaag beleven we een heel a-typische Witte Donderdag. Vandaag geen handenwassing door Marcel, ook geen doorgeven van gebroken brood... Maar misschien kunnen we ons laten inspireren door het schilderij van Armand Demeulemeester, waar niets op tafel staat. Kijkend naar die lege tafel kunnen wij ons afvragen wat er op onze tafel ligt. Wat hebben wij te delen? En wie mag aanzitten aan onze tafel? Met wie willen wij delen?  We kunnen daarover even nadenken bij een stukje muziek. Nadien kan wie dit wenst, een getuigenis hierover brengen of een gebed.

Projectie van volgende zinnetjes:
     Wat willen wij delen?  
     Wie mag aanzitten aan onze tafel?
     Met wie willen wij de volgende dagen delen?

Over alles wat we op de lege tafel hebben gelegd, willen we bidden:

Onnoembare en Nabije,

In Jezus, Uw liefste mensenkind,
     werd Gij zichtbaar onder ons.
Als hij sprak over de stervende graankorrel, sprak hij over jou.
          Begrijpen deden we het nauwelijks.
Als hij blinden genas, deelde hij jouw licht in hun ogen.
          Begrijpen deden we het nauwelijks.
Als hij zijn leerlingen de voeten waste, wérd hij jou in al jouw dwaasheid.
          Begrijpen deden we het nauwelijks.
En toen hij die laatste avond brood brak en deelde met de woorden: “Neem, eet, dit ben ik. Doé zoals ik”, vatte hij zijn leven samen en schonk hij ons zichzelf als voedsel.
          En begrijpen … doen we het nauwelijks.

Maar door te doen als Hij zullen we gaandeweg begrijpen
     dat blinden ook vandaag in jouw levenslicht mogen delen,
     dat uw koninkrijk onder ons zal groeien,
     dat alles in onze handen kan worden tot brood voor allen.

Met vallen en opstaan willen we uw naam doen. 
Gijzelf zult het tot voltooiing brengen.
Amen.

Lied “Geen ander brood dan wat door onze handen gaat…” (lied 575)

Onze Vader

Zegen

Afronding

In het lijden en de dood van Jezus waar we nu intreden, maken we de totale ontlediging mee van onze god.   Hij is mee afgedaald “tot diep in de dood”.
In die smartelijke gang naar de dood werd Jezus deelgenoot aan het lijden van elk van ons, aan het lijden van de mensheid vroeger en nu.

Laten we dat lijden van zovelen - vandaag en morgen -  onder ogen zien en mee dragen:
          mensen die ongeneeslijk ziek zijn en de dood in de ogen kijken
          zij die in onmin leven met anderen of met zichzelf
          volken die met doodsverachting vechten tegen onderdrukking
          het lijden van de armsten van de wereld

In dit meditatief moment beluisteren we de klaagliederen van Jeremia zoals Rolandus Lassus die heeft verklankt.
Ik stel voor dat we deze viering nadien in stilte verlaten en zo de nacht ingaan.

Muziek: Lamentatio prima, primi diei van Rolandus Lassus
Schilderij: “Het Laatste Avondmaal” van Sieger Köder


------