20 maart 2022: 3e zondag van de vasten (2022)
De onvruchtbare
vijgenboom (Lc 13, 1-9)
Herman
Wouters
Inleiding
Kennen jullie Toon Tellegen, de
Nederlandse schrijver - ondertussen 80 jaar
- die bekend is van zijn dierenverhalen
over de mier en de eekhoorn, steeds met een
zekere filosofische diepgang.
Zelf
hou ik niet zo veel van Toon Tellegen. Er was
een periode in mijn loopbaan als orthopedagoog
waarin bijna elke studiedag begon met zo’n
verhaal van Tellegen. Geen enkele keer begreep
ik wat het verband was tussen die vertelling en
het thema van de dag. Mogelijk had dit te
maken met mijn eigen tekort aan filosofische
diepgang, hoewel ik daar niet zo zeker van ben.
Mogelijk was er ook helemaal geen relatie.
Toch
schreef ik eens voor de verjaardag van mijn
vrouw An een kort verhaaltje naar analogie met
Tellegen, een beetje als parodie. Dit is mijn
tekstje:
De mier en de
eekhoorn hadden een appelboom geplant. Ze
keken heel raar op toen er in de herfst geen
appels aan die boom kwamen maar wel bananen,
ananassen en papaja’s. Toch waren ze er erg
blij mee.
Ik
verwees daarmee naar onze vier kleinkinderen met
Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse roots.
Ik
moest aan deze speciale boom denken toen ik de
evangelielezing van vandaag zag, het verhaal van
de vijgenboom en zijn vruchten.
Laten
we bij de start van deze viering vragen aan onze
God om hier aanwezig te zijn.
Lied 510: “ Wees
hier aanwezig”
Inleiding
op evangelie
In de evangelielezing van Lucas komt men
aan Jezus vertellen dat Pilatus enkele
Gallilëers heeft gedood die vreedzaam naar de
tempel waren gegaan om offers te brengen. En men
stelt hem de vraag waarom deze onschuldige
slachtoffers omkwamen. Heeft het misschien te
maken met een soort vergelding van God omdat ze
niet goed geleefd hebben? U herinnert zich deze
redenering ook in het verhaal van de
blindgeborene waarbij de mensen dachten dat zijn
ouders gezondigd hadden en dat ze daarom een
gehandicapt kind kregen.
Jezus
verwerpt deze manier van denken door te
verwijzen naar de ramp met de toren in de buurt
van de Siloam, een vijver die zorgde voor water
binnen de stadsmuren van Jeruzalem. Pilatus
had voor de bouw van een waterleiding vanuit de
Siloam geld uit de tempelschatten genomen. De
Joden waren hierover woedend en kwamen in
opstand. Een deel van de
opstandelingen had zich verschanst in een toren
bij de Siloam. Door de Romeinse soldaten werd
deze toren ondergraven zodat hij instortte. Alle
achttien mannen die binnen in de toren waren,
hadden bij deze gebeurtenis de dood gevonden.
Was dat mogelijk een straf omdat ze een zondiger
leven hadden geleid dan andere mensen? Jezus
zei: " Geen sprake van. Zo mag je niet
redeneren. Dit zijn dingen die gebeuren. God is
niet iemand die op die manier vergelding zoekt
voor iemands zondig leven”. Integendeel:
met de gelijkenis van de onvruchtbare
vijgenboom, geeft Jezus aan dat God eerder
iemand is die met veel geduld uitkijkt naar een
mogelijke verandering van levensstijl.
Lezing: Lucas 13,
1-9
Ik
wil stilstaan bij het tweede deel van de tekst:
het verhaal van de vijgenboom. De
vijgenboom krijgt een uitstel van een jaar.
Als we deze metafoor volgen krijgen wij
dus ook één jaar respijt. Men gaat nog wat
spitten en bemesten maar dan moeten er toch wel
vruchten zijn. Zo kunnen we voorkomen dat we
omgehakt worden.
Het
leek me goed om in de bijbel eens na te speuren
over welke soort vruchten het dan wel kan gaan.
Het gaat waarschijnlijk niet onmiddellijk over
je kinderen of kleinkinderen zoals in mijn
inleiding.
Paulus
– de bekende hedendaagse geschiedschrijver
Harari noemt hem de stichter van het Christendom
– heeft het in zijn brief aan de Galaten over de
vruchten van de Geest. Hij somt ze op: liefde,
vreugde en vrede, vriendelijkheid en goedheid,
geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.
Het
lijken me begrippen die zowel karakteristieken
van een persoon aanduiden als het gedrag dat hij
stelt. Liefde is (met dank aan Alfons van
Steenwegen) duidelijk een werkwoord maar ook
vreugde, vrede en geloof lijken me
“werkwoorden”. Vriendelijkheid, zachtmoedigheid,
zelfbeheersing, goedheid vallen naar mijn gevoel
meer onder de karaktereigenschappen van een
persoon.
Met
de gedachte aan die onvruchtbare vijgenboom en
de door Paulus’ geciteerde vruchten stel ik me
de vraag hoe we op één jaar tijd, onze
persoonlijkheid en onze manier van doen nog
kunnen veranderen om (meer) vrucht te dragen?
Lukt dat nog wel op onze leeftijd waarin we toch
wat vast zitten in onze gewoontes?
Op
een andere plaats - in Johannes hoofdstuk 15-
vind ik hierop een antwoord, of een methode.
Jezus gebruikt er de metafoor van de wijnstok.
Hij zegt: “Als iemand in mij blijft en ik in hem
dan zal hij veel vrucht dragen”. En hoe blijf je
in hem? “Je blijft in mijn liefde als je je aan
mijn geboden houdt. Mijn gebod is dat jullie
elkaar liefhebben. Dit draag ik jullie op: “heb
elkaar lief.”
Mij
lijkt dat deze woorden “heb elkaar lief” de weg
aangeven om te groeien in onze persoonlijkheid
en in onze gewoontes en zo beter te worden qua
zachtmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid,
zelfbeheersing.
Marcel
zei ons enkele weken geleden dat liefde zich op
verschillende manieren kan uitdrukken en dat bv
‘iemand die je slaat je andere kaak aanbieden’
ook kan betekenen dat je in zijn standpunt
probeert in te komen. Ook Augustinus formuleerde
in de eerste eeuwen van het Christendom al een
gelijkaardige gedachte
Bemin
en doe dan wat je wilt:
wil
je zwijgen, zwijg uit liefde,
wil
je schreeuwen, schreeuw uit liefde,
wil
je corrigeren, doe het uit liefde,
wil
je vergeven, vergeef uit liefde.
Draag
de bron van liefde in je hart,
want
uit liefde kan alleen het goede voortkomen.
Door
ons in de dagdagelijkse situaties en in de
ontmoetingen met de naaste de vraag te stellen
“hoe kan ik me hier nu liefdevol opstellen” en
dit dan ook te doen, oefenen we ons in die
liefdevolle kijk, het christelijke perspectief
en groeien onze gewoontes en ook onze
persoonlijkheid. En de naaste is iedereen die op
je weg komt, in deze tijden zeker ook onze
Oekraďense overburen, die op zoek zijn naar
logies voor gevluchte landgenoten.
De
andere vruchten van de geest: de vrede en
vreugde die mogelijk ervaren worden en de groei
in het geloof, zijn een gevolg daarvan. Ik heb
zelf momenteel veel vragen over wat ik tot voor
kort allemaal geloofde: over mijn godsbeeld,
over mijn christendom, over mijn persoonlijke
relatie met God enz … maar niét over het feit
dat het er in deze wereld op aankomt om
“liefdevol om te gaan met elkaar”. Dat is
een rotsvast geloof.
Door
deze liefdevolle houding te cultiveren – te
bemesten en te begieten - zorgen we nog voor een
ander belangrijk effect. We maken een
plaats waar het Koninkrijk Gods aanwezig komt:
misschien niet echt blijvend, misschien maar
even, misschien maar een glimp ervan, een
aanzet,… In vele situaties en in vele
ontmoetingen ben je vaak de enige die dit kan
bewerkstelligen. En als jij het niet doet,
gebeurt het niet en is er geen “Koninkrijk van
God”. Dit is voor mij “christen-zijn” in
zijn essentie.
Natuurlijk
gedraag ik me niet altijd zo liefdevol. Mensen
die me beter kennen, kunnen zeker een heleboel
situaties aanduiden waarin me dat niet lukt:
ik ben soms moe, geprikkeld, meer
gestresseerd dan ik zou willen, te weinig begaan
met de ander… - al lachend zeg ik soms dat ik
een gevoelig mens ben…. voor mezelf – ik vind
mezelf bijwijlen niet zo fantastisch.
Daarom
wil ik deze gedachten eindigen met dat lied van
Oosterhuis over onze schamelheid : “Wat ik
gewild heb, wat ik gedaan heb”. Ik beken dat ik
dit lied niet meer meezing binnen deze muren
want zó erg als bijvoorbeeld in die zin ‘dit
overschot van stof van de aarde’ - is het naar
mijn gevoel nu ook weer niet. Ik doe elke dag
oprecht mijn best… In het kader van de
evangelietekst van vandaag en met het beeld van
de onvruchtbare vijgenboom waarmee ik me ook wel
kan associëren, wil ik het nog wel eens
volmondig meezingen.
We
hebben gelukkig nog een heel jaar tijd,
vooraleer we mogelijk omgehakt worden.
Lied 412: “Wat ik
gewild heb”.
Na elke voorbede/gedachte : lied 122 : “Ubi
caritas”
Canon
162
Communiezang lied
319 : “Woestijnlied “
Slotgebed
Gij die we Heer en
God noemen
Oorsprong van het leven en
nabijheid in het leven
Versterk in ons uw Heilige geest
Zodat onze goedheid en
vriendelijkheid groter wordt
Maak dat we groeien in
zachtmoedigheid en zelfbeheersing
en schenk ons uw vreugde en uw
vrede
Help ons om zo lief te hebben
dat op de plaatsen waar we
vertoeven
een glimp van uw rijk zichtbaar,
voelbaar aanwezig komt
Geef ons het geloof
om te volharden in de liefde
ook als het moeilijk is en we niet
onmiddellijk een licht zien
Geef dat we in de jaren die ons
nog resten
vruchten zullen dragen
verhoopte en onverhoopte
appelen en peren
maar graag ook papaja’s en bananen
Zegen
|