30 januari 2022: 4e zondag (2022)
Profeet: een
knelpuntberoep ?(Lc. 1, 1-4;4, 14 - 30 )
Frank
Cuypers
1.
Openingslied: 546 – Zomaar een dak boven wat
hoofden.
2.
Inleiding
We begonnen vandaag de viering met het
lijflied van onze gemeenschap – zoals Marcel het
soms noemt. We hoorden daarin de prachtige zin
“huis dat een levend lichaam wordt als wij er
binnengaan”... Deze levende verbondheid voelen
we ook vandaag weer als we samen komen. Helaas
nog niet terug in de kapel, wel via het ons
ondertussen vertrouwde Zoom. Niets houdt ons
tegen.
Ook in het evangelie van vandaag komen de mensen
samen. De gemeenschap van Nazaret is
samengekomen in de synagoge om te luisteren naar
Jezus. De evangelist Lucas laat het optreden van
Jezus beginnen op de plek waar hij van kleinsaf
opgroeide.
Beeld je eens in dat Jezus opgegroeid zou zijn
hier bij ons in de buurt, en een band had met
Filosofenfontein. Waarschijnlijk zouden we
proberen hem te strikken voor het
avondprogramma, als voorganger, misschien wel
voor een straffe act op het Fonteinfeest. Met
zijn reputatie zou Hij wel een publiekstrekker
zijn. Hoe zou Hij als voorganger zijn
viering uitwerken ? Hij zou natuurlijk
inspiratie kunnen opdoen uit ons rijke archief.
En indien daar niet genoeg materiaal te vinden
is staat de hele bibliotheek van Preek van de
Week ter beschikking. Wat voor een homilie
zou hij houden? Welke boodschap zou hij voor ons
brengen? Fonteinmensen in 2022. Met welk
huiswerk zou hij ons op weg sturen voor onze
denkdag op 30 april ?
Misschien een paar vragen om te laten doorwerken
in onze hoofden en onze harten tijdens deze
viering.
Bij het begin van deze viering keren wij ons tot
God met heel ons hart en maken wij het even
stil.
3.
Gebed:
Voor mensen die in
zichzelf gevangen zitten
Geeft Gij, Heer, uw bevrijdend
woord.
Door uw woord werden wij geroepen
tot vrije mensen
En door de gave van het water en
de Geest
Ontvingen we kracht en inspiratie.
Dank zij Jezus, uw geliefde kind
en onze broeder,
Konden doven weer horen en
vernamen armen het grote nieuws
Van uw bevrijdende aanwezigheid.
Blijf ons aanstoten, blijf ons
roepen
Tot we bereid zijn ons over te
geven aan uw liefde
Gij God die met ons zijt tot in de
eeuwen der eeuwen.
4.
Lied: 523 – Ontroer mij, ontvouw mij
5.
Inleiding tot de lezing
We beginnen vanaf vandaag (in feite vanaf vorige
zondag) te lezen uit Lucas. Om een onbekende reden
wordt in de liturgie een tekst uit Lucas in drie
delen geknipt en verdeeld over verschillende
zondagen; daardoor verliezen we samenhang en ook
voor een stuk het overzicht over de persoon van
Jezus. We lezen daarom vandaag 2 delen samen. We
willen de kracht van de structuur die Lucas bewust
aan zijn evangelie gegeven heeft, en die hij ook
benadrukt in de eerste verzen, niet verloren laten
gaan.
Lucas laat Jezus’prediking beginnen in de synagoge
van Nazaret, waar hij is opgegroeid. Naar vaste
gewoonte was het volk van Nazaret op de sabbat
naar de synagoge gegaan. Jezus had reeds op andere
plaatsen opgetreden als profeet en predikant,
onder andere in het naburige Kafarnaüm. Hij had er
wonderen gedaan en zieken genezen. Nu kwam Hij
preken in hun synagoge, te Nazaret. Dat beloofde!
6.
Evangelie: Lucas 1, 1-4; 4, 14 – 30
7.
Homilie
De
opdrachtsverklaring
“Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt is
thans in vervulling gegaan.”Deze uitspraak van
Jezus zou als preek of homilie kunnen volstaan.
Een hele korte duiding dus. Maar de beknoptheid
van Jezus’ preek is omgekeerd evenredig met de
inhoud en het belang er van. Hij heeft het over
het Rijk Gods, hier en nu.
Wat Jezus voorgelezen heeft is niets meer of niets
minder dan zijn opdrachtsverklaring!
Hij is gezalfd met de Geest om de Zoon te zijn en
zo het koninkrijk van God te verkondigen. Niet
naar de sterken; zelfs niet naar de
rechtvaardigen. Hij wordt gezonden naar armen,
naar gevangenen, naar blinden, naar verdrukten.
Hij wil de toehoorders duidelijk maken waaraan zij
de komst van het Rijk van God, het Messiaanse
rijk, zoals dit door de profeet beschreven wordt,
kunnen herkennen. In Zijn optreden moet de komst
van dat rijk waarneembaar zijn. De verdere
toelichting kan dan ook kort zijn: ”Dit
Schriftwoord is thans in vervulling gegaan”. Het
gelezen woord ging niet over “daar en toen” maar
gaat over “hier en nu”. Jezus is vervuld van
het Woord en zal het nu gaan uitdragen.
Hoe
reageert het volk
Jezus’ optreden valt eerst wel in de smaak. In het
algemeen vonden de aanwezigen dat Hij het, voor
een eerste optreden, vrij goed had gedaan. Maar
het verhaal krijgt een flinke staart. Jezus had
met een citaat van Jesaja verkondigd dat een
genadejaar van de Heer was aangebroken. Iedereen
applaudisseerde. De mensen van Nazaret waren
enthousiast. Maar vlug bleek dat zij vooral uit
waren voor op eigen voordeel. Zij wilden dat Jezus
ook bij hen de wonderen deed die Hij in Kafarnaüm
had gedaan. Zij waren al fier dat iemand van hun
stadje faam kreeg. Zij waren jaloers op Kafarnaüm
en zij morden : "Is Hij niet de zoon van Jozef uit
ónze stad?" Zij probeerden Jezus voor Nazaret te
recupereren. Zij zagen Hem reeds als een soort
religieuze klusjesman die hun materiële
verwachtingen kon beantwoorden. Met een bijzondere
act op hun jaarlijks feest bijvoorbeeld.
Hun reactie is menselijk en begrijpelijk. De mens
aanvaardt doorgaans niet dat iemand zich een
goddelijke zending toeëigent. We zien deze
reactie ook wanneer Jezus de zonden vergeeft van
de lamme jongeling. Dan is de reactie van de
Farizeeën: “Wat is dat voor iemand die zo
godslasterlijk spreekt en beweert zonden te kunnen
vergeven?” De tweede weerstand is een
nationalistische reflex : waarom ben je niet eerst
hier in Nazaret uw belofte komen waarmaken, waarom
niet eigen volk eerst ? Moeten wij dan
vreemdelingen laten voorgaan ?
Hoe
reageren wij
Herkennen wij hier misschien ook niet één van onze
mogelijke reacties ? We bewonderen Jezus’ woorden
van genade. Maar beseffen we voldoende dat
die woorden vandaag ons betreffen? Dat ze aan ons
gebeuren vandaag? We mogen ze niet laten
voorbijgaan. Misschien is het knusser de zoon van
God met een cultus te eren eerder dan een profeet
te onthalen die ons met zijn brandend woord in
vraag stelt. Een profeet die ons aanzet om onze
valse zekerheden te laten varen samen met onze
angsten, en onze aanmatiging. Maar de enige goede
houding is ons te ontdoen van de ijdele
zekerheden, angsten en pretenties die ons gevangen
houden.
Jezus’ boodschap is eenvoudig. God kent geen
aanzien des persoons. Er is geen andere prioriteit
dan deze voor de zwakke, voor de mens in nood en
voor de hongerige, de luisterbereide. Dat is de
enige weg om te gaan.
Profeet
zijn
En Jezus zal vanaf het begin Zijn eigen weg
blijven gaan, steeds gericht naar Zijn God en naar
anderen toe, ook naar de gediscrimineerden, naar
diegenen die uitgesloten worden door de sociale of
religieuze instanties die de macht in handen
hebben. Zijn waarachtigheid kan slechts duidelijk
worden wanneer hij een teken van tegenspraak is.
“Wie niet voor mij is, is tegen mij”. Jezus
gebruikt een bekende uitdrukking: “Geen enkele
profeet is welkom in zijn eigen vaderstad.”Je kan
deze uitspraak als volgt interpreteren: het
nieuwe, het verrassende en overrompelende dat
profeten brengen wordt altijd bedreigd door het
alledaagse en banale. Woorden die je zouden moeten
doen rechtveren, die je kunnen verontrusten,
die je bij de hand willen nemen en naar waarachtig
leven brengen zijn automatisch bedreigend. Dat
gold voor de profeten van Israël. Dat geldt voor
onze maatschappij, misschien zelfs voor onze
gemeenschap.
Zoals God altijd onze zelfgeconstrueerde wereld
overhoop komt halen, zo zijn de woorden van
profeten dus altijd en noodzakelijk een
bedreiging. Profeet zijn van God de Heer, alleen
zijn Woord verkondigen is een moeilijke weg, want
het is een Boodschap die heel dikwijls tegen de
stroom op roeit. Veel gemakkelijker is het de
populistische toer op te gaan, en luidop te
pleiten voor de privileges van het eigen bekende
volk en het eigen groot gelijk. In de synagoge bij
Jezus ontsteken de aanwezigen na de profetische
woorden van Jezus in woede, zij jagen Hem naar
buiten en drijven Hem naar een stadsheuvel om Hem
daar in de afgrond te storten. Vandaag nemen
sociale media deze rol over. “Twitter ontploft” is
een vaak gehoorde reactie wanneer iemand een
mening lanceert die tegen de stroom in gaat.
En Jezus boodschap gaat tegen vele stromen in.
Profeten
vandaag
Wie zijn nu de profeten van vandaag ? Wie zijn de
mensen vandaag die de droom van Jesaja, die Jezus
voorlas uit de bijbelrol, waarmaken voor hun
medemensen vandaag? Ik waag mij niet aan namen of
voorbeelden. Ik vroeg mij echter af of profeet
zijn de dag van vandaag misschien, net zoals vele
andere jobs, een knelpuntberoep is?
Tenzij we er nu eens van uit zouden gaan dat
profeet zijn iets is voor ons allemaal. Je hoeft
er geen uitzonderlijke talenten voor te hebben en
verschillende toverkunsten voor onder de knie te
hebben. Jezus wou zijn dorpsgenoten tot
verwondering brengen op een natuurlijke manier,
door zijn woorden en concrete daden, niet door
mirakels. Niet door iets overdonderend te doen dat
de wetten van de natuur opheft. Dat blijft de rode
draad doorheen zijn hele optreden.
Zo is iedereen profeet die vanuit een oprechte
aandacht tijd maakt voor de ander die het echt
nodig heeft. Die vanuit een innerlijke drang,
liefde, respect, zorg, begrip en inzet toont voor
de medemensen en voor de hele schepping,
voor de natuur, voor het klimaat, voor het heelal.
Liefde die ingaat tegen onverschilligheid, tegen
eigenbelang, tegen egoïsme.
Wij
profeet
Vinden wij hierin ook een boodschap voor ons? Zien
wij voor ons een rol weggelegd als profeet ?
Wij kunnen Jezus wel begrijpen uit de context van
het evangelie, maar wat betekent Hij, wat betekent
zijn oproep voor ons vandaag, in ons dagelijks
leven, in de context van 2022? Blijven wij
beschikbaar als hedendaagse profeten, die de Geest
van Jezus nodig heeft om zijn liefde te kunnen
vermenigvuldigen?
Slot
“Hij ging midden tussen hen door en vertrok” was
de laatste zin van het evangelie vandaag. Jezus
zal vanaf het begin Zijn eigen weg gaan, dwars
doorheen het joodse volk, steeds gericht naar Zijn
God en naar anderen toe, ook naar de
gediscrimineerden, naar diegenen die uitgesloten
worden. Hij nodigt ons uit Hem te volgen op die
weg.
Amen.
8.
Lied 573 – Hij die de blinden weer liet zien
9.
Vrije voorbeden
10.
Onze Vader
11.
Lied 529 – Hoort hoe God met mensen omgaat
12.
Bijdrage Wereldgroep
1
Mijn kind, ontneem een arme niet
wat hij nodig heeft om te leven,
kijk niet weg van smekende ogen.
2 Doe een mens die
honger lijdt geen pijn,
maak iemand in nood niet
verbitterd.
3 Maak een verbitterd
hart niet radeloos,
onthoud je gift niet aan wie
gebrek lijdt.
4 Wijs een smekeling
in nood niet af,
keer een arme niet de rug toe.
5 Wend je blik niet af
van iemand die bedelt,
geef hem geen aanleiding je te
vervloeken.
6 Want als hij je uit
verbittering vervloekt,
luistert Hij die hem gemaakt heeft
naar zijn bede.
7 Maak jezelf geliefd
in de gemeenschap,
buig het hoofd voor
hooggeplaatsten.
8 Leen een arme je
oor,
antwoord hem vriendelijk en
zachtmoedig.
9 Bevrijd de
onderdrukte van zijn onderdrukker,
en wees niet lafhartig in je
vonnis.
10 Wees voor vaderloze
kinderen als een vader,
voor hun moeder als een man.
Dan zul je als een zoon van de
Allerhoogste zijn,
Hij zal van je houden, meer dan je
moeder.
13.
Zegen
|