19 juli 2020: 16e zondag door het jaar
Het koninkrijk der
hemelen gebeurt waar vogels van allerlei pluimage
zich kunnen nestelen. (Mt. 13, 24-43)
Jef
Schoenaerts
Vandaag lezen we verder in hoofdstuk 13 van het
evangelie van Matteüs. En toeval of niet:
in dat hoofdstuk spreekt Matteüs tot 7 keer toe
over het koninkrijk van de hemel.
Hij gebruikt daarvoor de taal van Jezus. Hij
geeft nergens een definitie zoals wij,
hedendaagse westerlingen dat zouden doen maar
spreekt in een overvloed aan beelden: “het is
met het koninkrijk van de hemel als met een mens
die goed zaad op zijn akker uitzaaide” of nog
“het koninkrijk van de hemel lijkt op een
mosterdzaadje, op gist in het deeg, op een schat
verborgen in de akker”….
Matteüs
schrijft voor bekeerde joden en knoopt met de
notie van het koninkrijk van de hemel aan bij
een heel bekend begrip in de Joodse
traditie. Het komt voor in de psalmen, bij
de profeet Ezechiël, bij de profeet
Jesaja. In die traditie stond het voor een
hemelse cultus met een soort voorafspiegeling in
een wereldse cultus in de Tempel van
Jeruzalem. In de tijd van Jezus heeft dat
begrip Koninkrijk van de hemel verschillende
concrete invullingen. Denken we maar aan
de zeloten die dat koninkrijk zien als te
bevechten op de Romeinse bezetter.
Jezus
neemt in die verwachting van het koninkrijk
naast de zeloten en anderen een heel eigen
plaats in. Zo choqueert hij zijn
geloofsgenoten soms door te zeggen dat het rijk
der hemelen niet enkel bestemd is voor de
kinderen van Abraham. Daarnaast ontleent
Jezus zijn materiaal aan gewone dagelijkse
dingen en gebruiken. In dit hoofdstuk gaat
het over de boerenstiel met het zaaien en
het maaien, over wat het mosterzaad
teweegbrengt of over wat gist doet met het
deeg.
Het
merkwaardige van die beeldtaal en van het gebrek
aan definities bij het spreken over het
koninkrijk is dat die taal van Jezus veel ruimte
laat voor meerzinnige betekenissen.
Jezus laat ons daarmee ook zelf de ruimte om
vanuit onze eigen context steeds andere
betekenissen te zoeken, altijd nieuwe
toegangswegen te verkennen.
Meestal
identificeert de lezer van deze parabels zich
met de mens die zaait, met de koopman die op
zoek is naar mooie parels of met het mosterdzaad
of de gist. De moraal van het
verhaal is dan vaak dat de mens vanop zijn eigen
kleine plaats de weg opent voor het koninkrijk:
de bescheiden inzet vanwege de mens is het
begin van de onstuitbare groei van het
koninkrijk. Soms is dit boeiend ,
soms klinkt die lezing heel braaf en soft en is
de spanning weg uit de parabel: de angel is
eruit.
En
dat terwijl er in de parabels ook braakliggende
grond is, ruimte om anders te denken.
Wat
te denken van de uitspraak van Jezus om het
onkruid tussen het graan gewoon mee te laten
opgroeien? Er is maar éénzelfde
akker is, één watervoorraad voor beide gewassen
en toch zegt Jezus dat zowel graan als
onkruid daaruit mogen putten.
En
wat te denken over de parabel van het
mosterdzaad als we het aandeel van het onkruid
daarin sterker belichten. Mosterzaad is
eigenlijk een soort éénjarig onkruid dat op
enkele maanden tijd tot 3 à 4 meter hoogte
opschiet. Net in het geschenk van dat
onkruid komen de vogels nestelen en vinden ze
hun woonst, hun plaats van bestaan. Wie
een tuin heeft en gedurende de tijd van het
nestelen van de vogels goed luistert en
observeert, weet dat dit bouwen of zoeken van
een nest niet zonder slag of stoot
verloopt. Wie eerst komt, is daarom
niet verzekerd van een blijvende
plaats. Wie sterk is, is daarom nog
niet clever genoeg om zijn woonst te
behouden. Er wordt af en toe strijd
geleverd in de kruinen van de bomen waar vogels
van allerlei pluimage moeten samenleven met
elkaar.
In de parabel van het mosterdzaad is het rijk
der hemelen allereerst die ene wereld waar
mensen en al wat leeft, het met elkaar moeten
zien te rooien. Geen idyllische plaats
zonder meer maar het toneel waar mensen met
vallen en opstaan moeten leren met elkaar te
leven, moeten leren elkaar een plaats te
gunnen. Er is tenslotte geen
andere wereld dan onze morsige wereld zoals hij
is, onaf, met graan en onkruid door elkaar, waar
het onkruid zoals de mosterdstruik ook zijn
plaats heeft. Net die veelkleurige wereld
met vogels van allerlei pluimage moeten we eerst
accepteren met alles wat hij herbergt, in de
hoop en in de opdracht dat hij onderdak biedt
aan mensen. Die ene wereld met zijn
onkruidgedaante is de metafoor voor het
koninkrijk van de hemel: het is de ene wereld
die ons gegeven is als plaats voor velen om te
wonen, de plaats van gods schepping waar we
leven en te leven hebben met al wie op ons
pad komt, met vorige en volgende generaties, met
al wie een woning zoekt.
Het
is de wereld waarin wij leven met alles wat
mensen eigen is: afgunst en solidariteit, bedrog
en generositeit, gewin en onbaatzuchtigheid,
eigenbelang en altruïsme. Die morsige
wereld roept om humanisering: om het
terugschroeven van de wet van de sterkste, om
aandacht voor wie minder mogelijkheden heeft.
In
die humanisering zien wij het koninkrijk van de
hemel opdoemen als het vergezicht waar we
naartoe moeten, als het visioen dat wenkt, als
een belofte die kracht geeft: het is de wereld
die de bijbel beschrijft in krachtige beelden
waar het lam huist met de wolf, waar de panter
zich zal leggen bij het geitje, waar het kind
zijn hand zal steken in het nest van de slang.
Er is werk aan de winkel om het koninkrijk van
de hemel mee vorm te geven. Het
koninkrijk groeit waar we de wereld ontvangen
als een geschenk, als een plaats die kansen
biedt tot herbergzaamheid. Het komt ons
toe om in het hier en nu van onze wereld
vogels van allerlei pluimage een plaats te
gunnen in de takken van de mosterdstruiken in
ons midden:
zij
die zoeken naar menswaardig leven en van god
weet waar neerstrijken op “onze” struik,
zij die niet beantwoorden aan het beeld van de
hardwerkende Vlaming,
zij die niet kunnen volgen in de ratrace van
onze samenleving en in de marge leven,
zij die we eerder mijden om hun geaardheid, hun
huidskleur, hun gedachten.
Het koninkrijk van de hemel ligt binnen uw
bereik zegt Jezus, het is midden onder u, het is
in u.
“Laat
wie oren heeft, goed luisteren.”
|