7 juni 2015:

              Op weg van Loyola naar Javier:
                     een pelgrimservaring

Sabine Van Huffel

INTREDELIED 316: “Die mij droeg”

INLEIDING

Afgelopen zomer stapte ik samen met 23 medepelgrims mee in de Loyolatocht, een ignatiaanse pelgrimstocht in Noord-Spanje, gecoördineerd door Leo De Weerdt sj. De voettocht vertrok vanuit Loyola, geboortestad van Ignatius, stichter van de Jezuïetenorde, en eindigde in Javier. Van hieruit zond Ignatius zijn vriend Francisco Xaverius naar Azië om nieuwe gemeenschappen te stichten. Gedurende 12 dagen wandelden we in 3 stapgroepjes in de voetsporen van Ignatius door Baskenland en Navarra met in onze rugzak alle hebben en houden voor deze tocht. Onderweg sliepen we in sportzalen en vooral in kerken. Logistiek werden we bijgestaan door een enthousiaste ploeg geëngageerde vrijwilligers. Het werd een onvergetelijke ervaring waarin twee wegen zich in elkaar verstrengelden:
* enerzijds de uiterlijke weg aangeduid met oranje pijltjes (aangebracht door vrijwilligers). We stapten dagelijks 20-25 km met uitschieters van 17 km tot 32 km.
* Anderzijds de innerlijke weg. We trokken weg uit ons milieu om stap voor stap ons te bevrijden van onze jukken, ons open te maken voor de ander, maar ook de Ander met een grote ``A’’, God, die met ons op stap gaat …
Vanuit deze ervaring wil ik hier getuigen.

Mijn stapgroepje bestond uit 8 vijftig-plussers met Bart van Emmerik sj als begeleider. Verschillende onder ons zaten vast in een tunnelvisie: ver weg van de dromen die we ons voorhielden in onze job, alle energie uit ons wegeëbd. Ook ik werkte me te pletter en keek aan tegen een muur van hogere verwachtingen die mijn Europese beurs en mijn eredoctoraat met zich meebrachten. Een burnout was niet veraf meer. Dit wil ik niet maar hoe geraak je weg uit deze spiraal?

Op onze tocht had elke dag zijn eigen thema dat werd uitgediept in ons tochtboekje (1) met aangepaste reflecties, Bijbelteksten en andere (zoals van Etty Hillesum). ’s Morgens leidde Bart van Emmerik sj het thema in waarna elk stapgroepje vertrok. Onderweg bouwden we stiltemomenten in, al zittend of stappend, om de woorden in ons op te nemen. ‘s Namiddags wisselden we in dialoog onze ervaringen uit. Ook een rustdag werd ingebouwd. Sommige avonden was een bijkomende activiteit voorzien: een voordracht, kruishulde, eucharistieviering, maar ook volksdans en een ludieke groepsvoorstelling. Mijn impressies van dag tot dag wil ik hier weergeven.

OPENINGSGEBED

God, als wij terug komen te stoten
op de grenzen van onze moed
en niet meer verder kunnen,
God onze God, laat ons dan
Uw scheppende hand weer ervaren.
Neem ons bij de hand
en voer ons terug
over de grenzen van onze onmacht.
Zo zullen wij blijvend weten
dat Gij een God zijt,
die wat dood is steeds weer levend maakt.
Gij, God die U laat vinden,
verborgen in Uw schepping
verborgen in de mens naast mij
en in Uw Zoon, Jezus,
de grootste en de minste onder de mensen

LIED 563: “Kom in mij”

BEZINNING

12 juli: Loyola, een land, een droom
We bezoeken het geboortehuis van Ignatius in Loyola en vieren er samen eucharistie. Deze onstuimige Baskische edelman zag het licht in het jaar dat het westen Amerika ontdekte. Zwaar gekwetst in de slag om Pomplona in 1521, opent de wereldse ridder zich voor Christus, na een moeilijke innerlijke strijd. Gegrepen door Zijn liefde, trekt hij als pelgrim en bedelaar langs de wegen van Europa naar Jeruzalem. Zijn Geestelijke Oefeningen zijn een neerslag van zijn innerlijke reis. Wat Hem geholpen heeft, zal ook ons helpen verinnerlijken.

13 juli: Alles verlaten … en zich opnieuw openstellen
Pelgrim zijn is vreemdeling willen zijn. We nemen afstand van alle verwachtingen die men van ons heeft en zetten ons op weg, Ignatius achterna. Wat voelt mijn rugzak zwaar aan: wat heb ik echt nodig? Wat is ballast in mijn rugzak? in mijn leven?
Ik ben nerveus: Zal ik de tocht aankunnen? Zal mijn rug het houden en mijn knieën? Hoe zal de groep meevallen? Ons eerste uitwisselingsmoment brak alle ijs: heel open in alle kwetsbaarheid deelde ieder wat hem op tocht dreef. Ik stond niet meer alleen met mijn tunnelvisie en angst voor burnout, mijn verhaal was het verhaal van anderen in de groep, ik voelde me verbonden.

14 juli: Wie ben ik, en waar sta ik in het leven?
“Ik ben de speelbal van mijn eenzaam vragen. Wie ik ook ben, Gij kent mij; ik ben van U, mijn God’’, schreef Dietrich Bonhoeffer vanuit zijn cel in Berlijn tijdens WOII. Ook Jezus stelde zich die vraag. “Alleen God kent mij’’, zegt Jezus. Ervaar ik dit? In onze maatschappij, die lijdt aan borderline times, kunnen we nog moeilijk onszelf zijn. Maar de tocht trekt ons naar binnen.

15 juli: Wat Gij gemaakt hebt, is wondermooi!
We zijn op weg en genieten ten volle van de natuur. Hoe ervaar ik mezelf in dit geheel? “Jij bent gewild, ook de schepping rondom ons’’, zegt God. Er zit scheppende liefdeskracht in. God is Liefde, zo ervaar ik Hem, hierin zit heel mijn geloof gebald. Ook in de groep ervaar ik God het meest in het kwetsbare, de woorden die we moeilijk over onze lippen krijgen omdat ze opborrelen uit onze diepe put. Niemand minder dan Etty Hillesum kon dit zo goed verwoorden. Zij voelde schepping midden een cultuur van dood. “En ergens ben ik zo licht vanbinnen, zo zonder enige verbittering, en heb ik zoveel kracht en liefde in me’’, schreef ze in haar dagboek.

16 juli: Een mooie wereld, en toch … lijdende mensen
Ondanks de schoonheid van de schepping mogen we onze ogen niet sluiten voor het kwaad in de wereld dat mens en schepping schendt. Welk kwaad heeft mij gekwetst? Welk kwaad berokken ik anderen? Al wandelend in stilte ervaar ik waar het kwaad schuilt in eigen omgeving, ook aan de universiteit, en me vervreemdt. Een jarenlange vriendschap ontaardt plots in vijandschap, achterdocht. Een zekere competitie is gezond maar soms ontaardt competitiedrang in eigenbelang, machtszucht, ruzie … deze bronnen van kwaad zaaien veeleer verdeeldheid, scheppen negatieve energie en doen ons afdwalen van ons eigenlijk doel: oog voor het welzijn van de ander, de maatschappij. Ik voel me als een freel plantje dat ik onderweg plukte midden een veld onkruid. Ik moet sterk staan maar ben niet altijd zo sterk. Gebrek aan tijd belet me om de essentiële dingen te doen die me positieve energie geven.

17 juli: Eindelijk thuis…
We stappen die dag alleen in stilte de berg op naar het Sanctuarium van San Miguel. Ik overloop mijn leven en zie waar ik mezelf en mijn gezin tekortdeed, waar mijn gezin. Ik zie gemiste opportuniteiten. Ik ben me bewust van eigen kwaad. Wat wint God erbij dat ik 70-80 uur per week werk? Ik kom tot tijd-schaarste voor het essentiële, het vitale, in mijn leven. Ik zit vast in een tunnelvisie die me afsluit van wat mijn ziel voedt. “Veel bleef ongezegd, ongewild’’. De woorden van het prachtig lied van Oosterhuis vertolken wat ik op dat ogenblik voel.

LIED 315: “Wat ik gewild heb”

Wat ik in jaren niet meer deed, doe ik nu: ik ga op biechtgesprek. Een bevrijdend gesprek midden de natuur. In die donkere wereld komt God me tegemoet en reikt me de Hand om uit deze tredmolen te stappen. Ik voel me weer vrij worden, ervaar vergeving als een weg naar vrijheid. Met de hele groep wonen we op deze prachtige plek een verzoeningsviering bij. God wacht ons op op de weg van de verzoening. Hij nodigt ons uit de eerste stap te zetten en ons de vreugde van Zijn barmhartigheid te laten ervaren.

18: Kiezen voor het leven
Neem ik de tijd om te kijken naar de grote pijl in mijn leven? Echter, we stappen die dag 32 km. Er wordt ons noch rust noch dialoog gegund vandaag. Ik sleep me letterlijk voort de laatste 10 km, ben bekaf, de tocht is veel zwaarder dan ik me ooit had voorgesteld. Ik duw me voort met mijn stok tot ik blaren krijg op mijn duim…Even lijkt de tocht zinloos!

19 juli: Woestijndag
Een welgekomen rustdag! We zoeken ons een rustig plekje uit om ons te laten raken door Hem. We zitten op een kantelmoment. We worden uitgenodigd de werking van de gronddynamiek van goed en kwaad te onderkennen in ons leven. Kies ik voor de dynamiek ten leven? Of ten dode? Met volgende sprekende beelden uit de natuur wordt dit voor ons duidelijk.
* Ben ik een zweefvlieger die het juiste evenwicht zoekt en vindt? Laat ik me omhoogdrijven op de thermiek zoals we de arenden om ons heen zien stijgen, hoger en hoger? Ze kiezen de weg van de positieve energie, ze laten zich dragen door een warme energiestroom. Dit is de dynamiek die leven geeft.
* Maar ik kan ook kiezen voor een dynamiek die dood loopt en dit op 2 manieren: herken ik me in de brulkikker die met zijn elleboogwerk en grootsprakerij de andere omlaagduwt? Of ben ik veeleer het natgeregend vogeltje dat zich slachtoffer voelt, pessimist, en het hoofd laat hangen? Ik moet toegeven dat ik me heel dikwijls in dit laatste beeld herkend heb.
Dit voert ons tot het verlangen heel ons leven te richten op die goede dynamiek. Ik kies voluit voor het leven. Hoe meer ik lees in het pelgrimsboekje, hoe meer de teksten me aanspreken en concrete wegwijzers geven. Ik wil zelfreflectietijd inbouwen, zo’n 10 minuutjes per dag, en me definitief bevrijden van valse verwachtingen. Ik voel me leven in het NU … in innerlijke rust.

20 juli: Wie is die man die me roept?
Midden in het gevecht tussen goed en kwaad kijken we uit op wie ons te richten. Op Jezus! Willen we kijken met Zijn ogen, dan moeten we goed weten wie Jezus is. Dit is onze opdracht vandaag! We komen vandaag ook in Navarra, het wordt warmer, het landschap wijdser en we zien overal om ons heen velden vol zonnebloemen. Het is goed Jezus te leren kennen via het evangelie. Wanneer ik aandacht schenk aan zijn optreden en toekijk hoe hij met mensen omgaat, dan ontdek ik dat die droom waarvoor Hij mij nu oproept, niet zover ligt van mijn eigen dromen.Ik sta stil bij de evangelietekst van Johannes 15, vs. 12-17, “Ik heb U op tocht gezet’’. God is Liefde, Jezus toont ons die weg, is zelf liefde! We lezen nu dit stukje evangelie:

EVANGELIELEZING Johannes 15, vs. 12-17

“Niet Gij hebt mij uitgekozen, maar Ik u, en Ik heb u de taak gegeven op tocht te gaan en vruchten voort te brengen’’. We zijn letterlijk op tocht, daarom raakt die zin me ook bijzonder, en het is God die me heeft uitgekozen, niet ik! Wat ik hier aan inzichten, aan geestelijke onderscheiding, meemaak, zal mijn leven blijvend veranderen ten goede, in Jezus’ spoor. “Dit is mijn gebod’’, zegt Jezus. Het is geen gebod in de zin van een verplichting: immers, liefhebben kan je enkel in vrijheid, anders is ze niet authentiek. Ik word gesterkt in mijn eigen roeping om van mijn groep doctorandi een vriendengroep te maken. Het is de humuslaag waarin deze studenten in vrijheid kiezen om samen te werken aan het grote doel, gericht op de ander, de patiënt, het eigenbelang voorbij. Ik voel Jezus’ Liefde, zijn band met de Vader, met deze stapgroep, met mijn medewerkers. We kunnen elkaar de pijltjes tonen, de richting, niet de oplossing.

21 juli: Tegenkantingen en mislukkingen
Elke vorm van liefde is kruisend en verstervend. We staan vandaag stil bij het lijdensverhaal van Jezus. Ik kijk naar Jezus, mijn tochtgenoot in de eerste dagen na het overlijden van mijn zoontje Adriaan 25 jaar geleden. Dit beeld was deze nacht heel sterk aanwezig toen ik letterlijk sliep op mijn matje in de kerk onder Jezus’ kruis. Ik zag dezelfde scene van Adriaan’s kisting voor ogen: het moment waarop ik besefte dat Adriaan verrezen was en gelukkig. Angst en haat maakten plaats voor vrede en innerlijke rust. Puur genade herbeleef ik hier, het overstijgt me.
Ik lees tijdens ons stil moment midden de natuur het lijdensverhaal en sta stil bij Jezus’ sterven. Daar, in dit uur van verlatenheid, waar alles mislukking leek, daar is hoop. Daar gaf Hij ons de geest. Die Jezus voel ik plots heel sterk in mij. Hij lijdt met ons mee, trekt ons uit de tunnel.

22 juli: Liefde, sterker dan de dood
Een kruiservaring is nodig om iets nieuws te laten groeien. Zo is ook Jezus’ verrijzenis. Belangrijk hier is het inzicht dat wij het niet zijn die ons terug tot leven roepen. Het herleven wordt ons geschonken. Op dit ogenblik wandelen we door een prachtig natuurpark: “les gorges de Lumbier’’. In de lucht cirkelen veel vogels in het rond, “les alimoches’’. Ik zet me voor het stiltemoment op de berm van de wandelweg, net bij enkele klaprozen. Een prachtig beeld: broze klaprozen op de voorgrond met op de achtergrond het geluid van de bruisende kracht van de rivier! Wat ik uiterlijk waarneem, ervaar ik innerlijk. In broosheid zit ook mijn kracht!
Ik reflecteer over mijn ervaringen na Adriaan’s dood. “Niets gaat verloren van wat de Vader ons gegeven heeft’’, schreef wijlen Mieke De Lepeleire me. Deze zin werd de rode draad doorheen mijn verwerkingsproces en deed me beter Jezus’ verrijzenis en die van Adriaan begrijpen. Vanuit zijn dood zie ik een krachtige stroom van genade vloeien doorheen mijn leven: nieuwe geloofsengagementen, troost brengen bij lotgenoten, etc.
Ik voel me volstromen met levensenergie, heel krachtig zoals de rivier hier beneden. Ik kom tot overgave, vertrouw me aan Hem toe, ook onze kinderen en zelfs mijn studenten. Ik voel me niet volledig zelf verantwoordelijk voor mijn daden maar mag Hem een deel toevertrouwen.
We picknicken aan de rand van het water op een idyllische plek, zetten de wandeling verder doorheen een adembenemend berglandschap. We moeten de rivier over. Door een kleine breuk in de dam reikt het water ons tot ver boven onze knieën. We voelen een krachtige onderstroom en helpen elkaar staande te blijven, de solidariteit is groot. We blijven even pootje baden, sommigen wagen een zwempartij. Na onze uitwisseling ter plaatse zetten we de tocht voort tot in Javier. Tegen valavond bereiken we het slot en gaan binnen in de kapel. Daar hangt het beeld van de lachende Christus. We hebben het einddoel bereikt, de ontlading in de groep is groot, de verbondenhied nog meer. We omarmen elkaar en laten de emoties los. “Jezus, laat Jouw glimlach doorbreken op lastige momenten in mijn leven’’, bid ik. Dit was voor mij een topdag, vandaag waren natuur en innerlijke bewegingen één.

23 juli: Een nieuwe aarde …
Onze tocht loopt ten einde, we zijn dankbaar om wat we kregen. Deze liefde moeten we laten uitstromen naar anderen toe: niet als een kanaal maar als een waterbekken, zoals we onderweg tegenkwamen. Een kanaal geeft onmiddellijk alles door. Een waterbekken wacht tot het gevuld is en deelt dan uit zonder gevaar te lopen zelf leeg te lopen.
Met een dankbaar hart blikken we terug: op het stappen, de landschappen, de vriendschappen, de innerlijke weg die we aflegden, de manier waarop we God ervaarden. We voelen een sterke verbondenheid in de groep. Humor kenmerkt onze groep. Er werd veel gelachen maar tegelijk waren we ernstig in dialoog met elkaar. Vanuit een kwetsbaar vertrouwen en zoekend geloof ervaarden we de kracht van het samen delen, verrijkten eigen blik, kwamen thuis bij elkaar. Dit schept eenheid.

Op persoonlijk vlak leerde de tocht mij eigen grenzen te stellen, mezelf trouw te blijven in mijn professioneel werk en rust in te bouwen. De tocht deed me inzien in welk doodlopend straatje ik verzeild was. Ik was een natgeregend vogeltje met tunnelvisie dat geen uitweg meer zag tenzij burnout. De tocht bood me de ruimte om het voorbije jaar vanuit een soort vogelperspectief te bekijken. Op tocht naar het sanctuarium van San Miguel zag ik de neerwaartse spiraal waarin ik verzeild was. Dat was een heel belangrijk moment om het kwaad in te zien vanuit die innerlijke dynamiek van goed en kwaad. Het biechtgesprek gaf nieuwe moed. Ik stond terug op en liet het verleden achter me. Hoe kiezen voor de opwaartse spiraal? Het nieuwe leven? De kracht van het broze was hierin cruciaal. In die kracht ging ik staan om te zien vanuit de achteruitkijkspiegel welke energie me voluit deed leven. De God van de verrassingen komt naar mij toe en geeft me nieuwe levensadem, een nieuw vertrouwen, onverwacht.
Ik eindig met de woorden die Bart van Emmerik uitsprak in de paasviering in Drongen: “Mogen we zelf voor anderen reflectiepunt van vreugde zijn, hoopvolle mensen, bevrijd van tunnelvisie en gekeerd naar het Licht, als een veld vol zonnebloemen.’’

BEZINNINGSMUZIEK

GROOT DANKGEBED 157:”Ik zal er zijn”

COMMUNIELIED 587: “Vleugels van vertrouwen”

COMMUNIEBEZINNING
"Pelgrimeren is thuiskomen": Impressies van tochtgenoot Guy Verstraete
(Parochieblad Gent, aug. 2014)

Stappen als pelgrim met je rugzak op je rug. Door de bergen, de hitte of de regen. Dat stappen heeft iets speciaals dat we in deze snelle wereld totaal verloren zijn. Het brengt mij terug naar het ritme dat volgens mij past voor de mens. Traag. Radicaal traag. Leerschool voor geduld. Maar altijd vooruit. Stap voor stap. Van een evenwicht naar een ander evenwicht door een evenwicht los te laten, soms letterlijk ook in diepe modderige wegen naar boven. Soms op mooie bergkammen met losse puntige rotsen.

Je komt na enkele dagen op een eigenaardige wijze terug naar jezelf alsof de wereld je overal verspreid en verdeeld had. Dank zij de confrontatie met je eigen grenzen van moeheid, en voorbij die grenzen, het contact met de prachtige natuur, en vooral ook het contact met je medepelgrims, het samen leven in groep met een minimale privacy. Voorbij je kracht en je moed kom je tot een kwetsbaarheid  die vele poorten opent in en rondom jezelf. Niet alleen naar anderen maar ook naar God toe. De genade van zo'n tocht is dat dit terugkomen naar jezelf je dichter bij de andere brengt. Dichter ook bij God. Het was niet enkel letterlijk maar ook symbolisch dat we mochten ontwaken in oude kleine kerkjes onder Gods aanwezigheid.  Voor mij is het zo bevrijdend te leven in een groep waar God niet taboe is. Zalig dat God daar aanwezig mag zijn tot in onze humor.

Dat pelgrimeren heeft ook iets verslavend. Als het gedaan is wil je onmiddellijk opnieuw of verder. Het komt er dan op aan dit traag vooruitstappen van evenwicht naar evenwicht te vertalen, te hertalen naar het concrete leven van elke dag, waar agressie, sleur en stress het eerste en laatste woord hebben. De spiritualiteit van het pelgrimeren brengt je dan terug naar jezelf. Je leeft weer wat meer in jezelf door een kracht buiten jezelf: een kracht met een grote K.

SLOTGEBED

Jezus, Mensenzoon, zijt Gij nog steeds de komende?
Kom dan, trek met ons verder
en zet heel Uw bezorgdheid om mensen voor ons in,
dat wij durven uitzien
verder dan onze ogen reiken,
en hopen op nog meer dan onze handen en ons hart
op deze tocht konden grijpen,
op wat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord,
op wat geen mens zich kan voorstellen:
op al wat God voor elk van ons heeft voorzien.

Ik wens ieder van u zo’n onvergetelijke pelgrimservaring

(1) “Een Pelgrimstocht van 11 to 24 juli 2014”, samengesteld door Leo De Weerdt sj.
(2) Met dank aan mijn tochtgenoot Guy Verstraete die zo goed als alle foto’s maakte.