26 april 2015: 4° zondag

Ingrijpende overgangen in een mensenleven

Rik Nuytten

Lied 546: “Lied over de plaats waar wij bijeengekomen zijn”
              (“Zomaar een dak boven wat hoofden”)

Inleiding

Goede morgen! Twee weken geleden heb ik aangekondigd dat ik vandaag een viering wilde doen rond het thema van mijn recente pensionering, en bij uitbreiding over andere even ingrijpende overgangen in een mensenleven. Ik had er enkele vermeld, zoals: de kinderen die het huis uit gaan; - alleen gaan wonen, op kot gaan; - gaan samenwonen; - uit mekaar gaan; - alleen komen te vallen. Ik deed een oproep om mee te denken en suggesties te doen, en ook om mee te doen met de viering. Van verschillende onder jullie heb ik bijkomende suggesties gekregen, zoals: - een nieuwe relatie aangaan; - je werk verliezen, werkloos worden; - je bedrijf zien failliet gaan; - kinderen die terug thuis komen wonen; - ruzie tussen de kinderen of in de naaste familie.

Daarbij werden inputs gegeven over de pijn, het gevoel van machteloosheid, de duistere tijd die je moet doormaken bij het afscheid, het verdriet; maar tegelijk ook de goesting, de lust, het vermoeden van kansen, opportuniteit in de toekomst. Daarom vind ik dit thema mooi passen in de paastijd. Met de Passie hebben we het afscheid en de ontreddering beleefd, terwijl Pasen, Hemelvaart en Pinksteren de feesten zijn van het geleidelijk ontdekken van het nieuwe dat waardevol is en dat begeestert.

Wij hebben in het openingslied gezongen over de plaats waar wij samenkomen, hoe maaltijd vieren met elkaar, ons deel maakt in het wonder van God. Over dat alles zou ik het vandaag willen hebben. Ik wil nadenken over de vraag: hoe brengen we deze grote overgangen in een mensenleven samen, in een gemeenschap, die viert rond de verrezen Jezus? Ik zou dit willen doen aan de hand van het verhaal van mijn pensionering, rond de voorgeschreven lezingen van vandaag, (niet het evangelie van de goede herder, maar de twee andere lezingen), en door te proberen dit uit te drukken in rituelen die ons daarbij mogelijk kunnen helpen en dichter bij mekaar brengen.

Op Filosofenfontein hebben we over de tijd heen verschillende rituelen in de vieringen ingebracht: het zingen van het Onze Vader met open handen, het aan elkaar doorgeven van de communie, en sedert een goed jaar ook het naar voor brengen van kaarsjes bij de offerande. Een goed ritueel moet iets zijn dat geen woorden behoeft, dat aanspreekt, dat uitdrukt wat we als mens, als lid van een gemeenschap, en als gemeenschap willen uitdrukken. Het is iets wat je “doet”, het is iets dat aanspreekt en aansluit bij de betekenis van wat je wil uitdrukken…

Wat ik vandaag voorstel, is om bij de offerande, wanneer we de kaarsjes en de offergaven naar voor brengen, we ook iets op een blaadje papier schrijven en in een mandje op het altaar leggen. - Ieder van ons heeft te maken met overgangen in zijn of haar leven, met verlies, met vraagtekens over wat komen gaat. Mag ik jullie vragen om nu al na te denken over welke overgang in jullie leven van belang is, of er zit aan te komen, en welk woord of welke zin je als intentie zou neerschrijven als je met je kaarsje naar voor komt. De bedoeling is dat we onze zorgen en beslommeringen meenemen in het maaltijdritueel van de hele gemeenschap, rond de verrezen Heer.
Na afloop van de viering, zal ik, zoals de liturgie dat voorschrijft, de papiertjes verbranden. Er wordt niet gelezen wat geschreven is, de intenties worden in de gemeenschap gebracht en meegenomen in het geheel. Ik vraag jullie dus om nu al te bedenken wat je zou willen schrijven: één woord, een zin, wat leeft bij jullie over de grote overgangen in jullie leven?

Gloria 585: "Alles wat adem heeft"

Openingsgebed (Marcel)

In deze stad
van zoveel mensen
in blijvende beweging,
in zoekende onrust –
in deze stad
brandt hier uw licht,
roept ons uw stem,
klinkt onze naam.
Hier leven wij
van woorden,
hier worden ons wegen gewezen
met verhalen.
Hier zien wij
met nieuwe ogen,
hier worden wij
aangezien,
worden wij elkaar toebedeeld.
Zoals Gij volhardt
in uw geloof in ons,
bidden wij
dat wij zullen blijven vertrouwen op U,
zoals Hij deed
– wiens verhaal hier op ons leven
wordt geschreven –
Jezus Messias, uw Zoon, onze Heer.
           Sytze de Vries. Het rijk alleen, p.79

Homilie

Ik ben sedert het begin van dit jaar met pensioen. Dat was voor mij een heel grote overgang, van een meer dan voltijdse job, met activiteit overal ter wereld, tot een leven thuis, met, op het eerste zicht, een zee van tijd! Waar ik het meest naar uitkeek was het niet langer meer moeten opofferen van interessante dingen, omwille van mijn professionele verplichtingen. Zo kon ik deelnemen aan verschillende van de activiteiten van het avondprogramma, en aan de liturgische lieddag in Lier.

Het eerste wat ik heb moeten leren, is omgaan met een andere dimensie van tijd. Niet alles is dringend, er zijn geen deadlines meer. Ik had dat onderschat! Merkwaardig genoeg heb ik als afscheidscadeau van mijn collega’s in de VS een uurwerk gekregen. Dat was vroeger ook nogal standaard bij de pensionering van een medewerker! Ik versta de betekenis van dat cadeau niet, en ik denk niet dat de collega’s er bij hebben stilgestaan. Toch merkwaardig! Gepensioneerd zijn is nu vooral voor mij: anders leren omgaan met tijd.

Waar ik nog niet helemaal uit ben is het vervellen van mijn identiteit: “Rik als professioneel” naar iets anders. Wat je beroepsmatig betekent is belangrijk. Je hebt je sociale contacten, je collega’s en je professionele capaciteiten. Als dat wegvalt is er een groot gat. Ik had mij bewust voorgenomen om ruim mijn tijd te nemen, niets te forceren. Ik ben nog op zoek naar wat mij het beste ligt in een veel vrijer bestaan. Ik ben niet ontgoocheld dat de collega’s niet bellen, mij niet constant aanspreken. Ik denk dat het beter is zo. Mensen zeggen: “Nu kan je van het leven genieten”. Ik heb mensen gekend die reeds jaren naar hun pensionering verlangden, maar zo zat ik niet in mekaar. Ik verstond dat niet, omdat ik mijn job graag en met passie deed. Wat is dat eigenlijk: “Van het leven genieten”? Ik leer dat in te vullen door meer bezig te zijn met de kleinkinderen, aandacht te hebben voor kleine dingen, en inspringen waar ik kan helpen.

Waar ik het wel moeilijk mee heb is het vinden van mijn plaats thuis. Ik was de afwezige, en nu kom ik vaak op het domein van mijn echtgenote. Dat leidt soms tot conflicten, en ik verwacht dat dit nog een tijdje zal duren voor we onze “routine” hebben gevonden. Al bij al vind ik gepensioneerd zijn een positieve ervaring, waar nog niet alles is uitgeklaard en waar ik mijzelf de tijd moet geven om een nieuw evenwicht te vinden.

Als ik dit vergelijk met wat de mensen mij als input na mijn oproep gaven, bij andere belangrijke overgangen in het leven, dan zie ik veel gelijkenissen. Er is enerzijds de pijn, de verwarring, de ontgoocheling, het verlies om wat verloren en voorbij is, en anderzijds is er de nieuwsgierigheid naar wat komen zal. Het is duidelijk dat de balans sterk verschilt van persoon tot persoon, en van situatie tot situatie, maar ik zie toch beide dimensies oplichten in wat mij verteld werd.

In de context van het evangelie, in de Paastijd, is dit ook zo. Er is de verwarring om wat verloren is, de levende Jezus; en er is het vermoeden van een “andere werkelijkheid” die nog niet helemaal doorkomt. Dat is wat wij vieren in onze zondagse bijeenkomsten als gemeenschap. Zoals Marcel verleden week zei, wij verliezen “zekerheden”, maar we sterken mekaar in het vertrouwen dat God zal ons helpen dat het goed komt, wat dat “goed” ook moge betekenen.

De twee lezingen van vandaag drukken dat ook uit. In de eerste brief van Johannes gaat het over onze onzekerheid over wat er nog komen gaat. Jezus is er niet meer, en wat er in de plaats zal komen is niet duidelijk. Dit gaan we eerst beluisteren.
In de tweede lezing uit de Handelingen gaat het over iets dat wij niet als waardevol en belangrijk achtten, plots wel veel belang blijkt te hebben.

Bij overgangen gebeurt dit vaker. Er komt iets onverwacht, als je er open voor staat tenminste. Ik zie deze lezing als een oproep om te blijven open te staan voor het nieuwe, voor het kleine, om te leven in het nu, niet te blijven terugkijken naar wat we dachten hoe de wereld in elkaar steekt, niet te blijven steken in vastgeroeste ideeën. Eigenlijk is dit fascinerend en bemoedigend!

Eerste lezing 1 Joh 3, 1-2

Bedenk toch hoe groot de liefde is die de Vader ons heeft geschonken! Wij worden kinderen van God genoemd, en dat zijn we ook. Dat de wereld ons niet kent, komt doordat de wereld hem niet kent. Geliefde broeders en zusters, wij zijn nu al kinderen van God. Wat we zullen zijn is nog niet geopenbaard, maar we weten dat we aan hem gelijk zullen zijn wanneer hij zal verschijnen, want dan zien we hem zoals hij is.

Lied 315: “Wat ik gewild heb”

Tweede lezing Handelingen 4, 8-12

Petrus antwoordde, vervuld van de heilige Geest: ‘Leiders van het volk en oudsten, nu wij vandaag worden verhoord omdat we een zieke hebben geholpen, en nu ons wordt gevraagd hoe het komt dat hij is genezen, dient u allen en het hele volk van Israël te weten dat deze man hier gezond voor u staat dankzij de naam van Jezus Christus uit Nazareth, die door u gekruisigd is, maar die door God uit de dood is opgewekt. Jezus is de steen die door u, de bouwlieden, vol verachting is weggeworpen, maar die nu de hoeksteen geworden is. Door niemand anders kunnen wij worden gered, want zijn naam is de enige op aarde die de mens redding biedt.’

Inleiding op het ritueel

Als we samenkomen als gemeenschap, drukken wij uit wat wij bedoelen door handelingen, woorden en door rituelen. Het offeranderitueel, het naar voor brengen van de offergaven en kaarsjes is zo een van. Zoals in de inleiding gezegd zou ik dit vandaag willen uitbreiden met het inbrengen van intenties en gedachten rond overgangen in een mensenleven.
Op de tafeltjes achteraan liggen papiertjes en pennen, en kan je je eigen intentie schrijven. Ieder van ons heeft te maken met overgangen in zijn of haar leven, met verlies, of een onzekere toekomst. Wat komt bij u op als je denkt aan jouw overgangen in jouw leven? Breng wat in u opkomt mee naar voor met het kaarsje, en leg het samen met de gedachten, de zorgen en de intenties van de gemeenschap. Wij zullen ze dan meenemen in onze dienst van de tafel.
Ik heb Lut gevraagd om tijdens het ritueel, ons te begeleiden met zang en klank.

Offerande (acclamatie 142) - met speciaal ritueel

Dankgebed 150: “Die naar menselijke gewoonte”

Onze Vader

Slotgebed

Wij leven, God,
Met verhalen van mensen
Die uw Naam hebben ontmoet.
En nooit meer
Was hun leven als tevoren.
Hoezeer ook
Vreemdelingen en bijwoner,
Gij werd hun
Als een licht
Dat wenkt naar huis,
En in het hart van de woestijn
Mochten zij schuilen
In de loofhut van uw vrede.

Open ook voor ons
Uw Hemel.
Hecht uw Naam
Ook aan ons bestaan.
Ontsluit het naar morgen
En geef ons elkaar
Als reisgenoten.
Omwille van Hem
Die geen plek had,
Geen steen
Om zijn hoofd neer te leggen.
               (Sytze de Vries: Het rijk alleen, 1998)

Slotlied: 364: “Om te zien een nieuwe aarde”
Zegen