------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------




20 mei 2012: Economie, schepper van nieuwe mogelijkheden

Jan Degraeuwe

Lied: 368 “Al heeft Hij ons verlaten”

We beginnen deze viering in de naam van de Vader, de Zoon en de Geest, amen.

Welkom
Goede morgen, welkom op deze zondag na Hemelvaart. De mannen in witte gewaden zegden dat we niet naar de hemel moeten blijven staren, maar terugkeren naar Jeruzalem, naar de wereld. En in die wereld rommelt het. We beleven een economische crisis en de bekoring om de economie te diaboliseren is groot. Onze economie is een casino kapitalisme geworden en daar moeten we vanaf. Dat is een vaak gehoorde one-liner. Lopen we hiermee niet het gevaar het kind met het badwater weg te gooien? We zijn vlug geneigd om problemen op te lossen op een moraliserende manier. We zoeken graag zondebokken en er vinden is nooit moeilijk. Uiteraard moeten we rechtzetten wat verkeerd is gelopen, maar we hebben vooral nood aan een nieuw perspectief, er moeten nieuwe mogelijkheden gecreëerd worden. Een crisis is een kans om zich te bezinnen en de maatschappij in een nieuwe richting te sturen. Laten we daarom vragen aan de Heer dat hij zich naar ons keert en ons naar elkaar toekeert.

Kyrie (Sytze de Vries, Het rijk alleen, p. 75) en Lied 123

Inleiding
We willen verder nadenken over onze economie. Economie is het produceren en het verhandelen van goederen en diensten. Economie tracht efficiënt om te gaan met schaarse goederen. Dit zijn klassieke definities, maar zijn ze niet te eng? Etymologisch betekent economie “het beheer van het huis”. We beheren ons huis om erin te leven, om er thuis te zijn. Met ons huis proberen we gestalte te geven aan een manier van leven waarbij we ons goed voelen. “Het beheer van het huis” is nauw verbonden met de uitbouw van ons leven, met de keuzes die we maken. Zo is het ook met de economie. Door de economie geven we gestalte aan de maatschappij.

Maar dan is de economie meer dan zo efficiënt mogelijk produceren en verhandelen. Er moeten keuzes gemaakt worden over hoe we willen samenleven. Er moet een visie zijn. Via de economie moeten we nieuwe mogelijkheden kunnen creëren. Het is moeilijk om over het echt nieuwe te spreken. Je moet je behelpen met vergelijkingen, beelden en metaforen. Welke beelden kunnen aan de economie een nieuwe richting geven? Hoe kan er op een niet betuttelende manier bijgestuurd worden?

De Uruguayaanse econome Elena Lasida kan hierbij onze gids zijn. Elena Lasida doceert aan het Institut catholique in Parijs de vakken solidaire economie en duurzame ontwikkeling. Toen ze in Uruguay studeerde zette de bevrijdingstheoloog Juan Luis Segundo haar aan om na te denken over de relatie tussen economie en theologie. In 2011 verscheen haar boek “Le goût de l’autre” waaruit ik inspiratie putte. De ondertitel van het boek is: “De crisis, een kans om de band terug te vinden”.
In haar boek belicht Lasida de economie vanuit religieuze beelden en verhalen. Ze wil uit de bijbel geen economische moraal afleiden. Er zijn geen goddelijke principes die onze economie zouden moeten bepalen. Ze wil verhalen uit de bijbel laten resoneren met de economie om zo de economie te betrekken op het echte leven. Ze vraagt zich af hoe de economie naar het leven kijkt. Vanuit welk beeld geeft de economie vorm aan onze maatschappij? Lasida vindt dat de economie werkt vanuit een strak beeld dat alles onder controle wil houden. Zij pleit voor een economie die werkt vanuit een open beeld dat creatieve invulling toelaat. Geld, goud en zilver hebben altijd een grote rol gespeeld in het leven en in de economie. Elena Lasida heeft in de bijbel een verhaal gevonden waarin geld een bemiddelende en herstellende rol speelt. Van daaruit vindt ze de mogelijkheid om over de creatieve dimensie van de economie te spreken.

Het boek Rechters verhaalt de periode van 1200 tot 1025 vóór Christus en begint na de dood van Jozua en eindigt vóór Saul de eerste koning van Israël wordt. Op het einde van het boek staan enkele losse verhalen. Het eerste gaat over Micha die zijn moeder besteelt.

Rechters 17, 1-6

1 In die tijd leefde er in het bergland van Efraïm een man met de naam Micha. 2 Op zekere dag zei hij tegen zijn moeder: ‘Laatst is er toch elfhonderd sjekel zilver van u gestolen? U hebt toen in mijn bijzijn een vloek uitgesproken. Dat geld heb ik, ik heb het gestolen.’ ‘Moge de HEER je zegenen, mijn zoon,’ antwoordde zijn moeder. 3 Hij gaf de elfhonderd sjekel zilver aan haar terug, maar zij zei: ‘Ter wille van mijn zoon wijd ik mijn zilver aan de HEER om er een beeld mee te laten beslaan. Hier heb je het geld terug.’ 4 Maar hij gaf het weer aan zijn moeder en zij bracht tweehonderd sjekel naar de zilversmid, die er een houten beeld mee besloeg dat in Micha’s huis kwam te staan. 5 Micha had namelijk voor zichzelf een heiligdom ingericht. Hij had een priestergewaad en verschillende godenbeeldjes laten maken en een van zijn zonen als priester aangesteld. 6 In die tijd was er geen koning in Israël; iedereen deed wat in zijn eigen ogen goed was.

Muziek: Mozart “Gran Partita” Tema con variazioni

Preek

Pas aan het einde van het verhaal vernemen we meer over de man Micha uit het bergland van Efraïm. Micha heeft een privé heiligdom met godenbeeldjes en priestergewaden en één van zijn zonen heeft hij tot priester aangesteld. Het geld, de elfhonderd sjekel, volgt een ingewikkeld parcours. Het gaat over veel geld. Elfhonderd, dat is duizend én honderd, dus meer dan duizend. Micha steelt het geld, maar geeft het teug. Na zijn bekentenis laat de moeder het geld nog eens dezelfde weg volgen, van haar naar Micha en terug. Waarom zo ingewikkeld? De moeder heeft de dief vervloekt.

In die dagen was vervloeken geen kleinigheid. Ook zegenen was een gewichtige aangelegenheid. Denk maar aan de zegen van Isaak. De oude, blinde Isaak wou zijn oudste zoon Esau zegenen, maar door zich te vermommen kan Jakob de zegen krijgen. Als Esau bij zijn vader komt, kan die alleen zeggen: “Je broer is me komen bedriegen en is er met jouw zegen vandoor gegaan.” Een zegen kan je niet zomaar terugnemen en aan een ander geven. Een vloek blijft evenzeer hangen boven het hoofd van de vervloekte. Het moet dus een grote schok geweest zijn voor de moeder als ze besefte dat ze haar zoon vervloekt had. Daarom zegent ze hem onmiddellijk, nog vóór hij het geld teruggeeft. De zegen moet de vloek opheffen. Maar dat zijn slechts woorden. Daarom volgt er een ritueel. De geldstroom moet nog eens herhaald worden zonder dat het diefstal is. De moeder geeft het geld nu open en bloot aan Micha, die het teruggeeft. En dan moet er nog een teken gesteld worden: een deel van het zilver wordt gebruikt om er een beeld mee te beslaan. (Dat dit een afgodsbeeld is nemen we er maar bij.) Toen Micha het geld wegnam, pleegde hij diefstal, nu krijgt hij het geld. Toen hij bekende en het geld teruggaf, handelde hij uit vrees voor de vloek en de straf, nu geeft hij het geld vrijwillig terug. De eerste uitwisseling was een gedwongen uitwisseling, de tweede een vrije uitwisseling. De diefstal wordt vervangen door een gift. Het ritueel transformeert diefstal in gift en toont hoe het er zou moeten aan toe gaan in de wereld. De tweede geldstroom heeft financieel niets opgebracht, maar heeft wel een enorme symbolische betekenis.

Zuiver operationeel gezien had de moeder de zaak als afgehandeld kunnen beschouwen op het moment dat ze het geld terug had. Maar ze wilde ook de band met haar zoon herstellen. Het is sterk dat ze om de relatie te herstellen, opnieuw het geld gebruikt. Ze heeft een open beeld van geld en daardoor kan ze er creatief mee omgaan en het op een symbolische manier gebruiken. Het geld wordt niet gediaboliseerd als teken van graaicultuur. Het geld wordt een middel om een gebroken band te herstellen, om verloren vertrouwen te herwinnen. Dit is ethiek zonder moraliseren. Ethiek is een brede visie die creatief oplossingen vindt voor vastgelopen situaties. Door oog te hebben voor de symbolische dimensie, kan er bevrijdend gehandeld worden en worden er nieuwe mogelijkheden geopend. Onze economie is een systeem om te beheersen en te controleren. De moeder van Micha leert ons dat een open kijk menselijke creativiteit en oprechte relaties kan bevorderen. Alleen een economie met een open kijk kan de wereld redden. Laten we in deze geest verder vieren.

Offerande: Mozart “Gran Partita” Finale

Tafelgebed: 151 “Christus de gestalte van God”

Onze Vader
Vredeswens
Communie: Mozart “Gran Partita” Romance
Communielied: 001 “Wie anders zou de hemel dragen”
Slotgebed: Gebed bij Galaten 2 (Sytze de Vries, Het rijk alleen, p. 215)
Slotlied: 390 “Kom Schepper, Geest, daal tot ons neer”

------