23 januari 2011: Van crisis in de kerk
tot nieuwe vormen van christen zijn
“Het bijzondere aan de
crisis is, dat ze de deur opent voor het bedenken van nieuwe
vormen van christen zijn”
André Benoit
Openingslied : 102 Onze hulp
is in de naam van de Heer
Verwelkoming
Bij de lezingen
van deze zondag vinden we het verhaal van de roeping van de eerste
leerlingen maar ook een stukje uit de eerste brief van Paulus aan
de Korintiërs. Naar deze passage uit de brief willen we luisteren
bij het begin van deze viering.
Lezing 1Kor, 1 10-17
Woorddienst 1
In deze oproep
tot eensgezindheid komt een merkwaardige redenering voor. Paulus
maakt brandhout van de tendens in de gemeenschap om onder elkaar
onderscheid te maken naargelang door wie men gedoopt is: “ik
ben van Paulus... ik van Apollos...ik van Kefas...ik van Christus...”.
In feite, zegt Paulus, zijn we allen gedoopt in de naam van Christus,
wie gedoopt heeft is niet van belang. En als om duidelijk te maken
dat hij met dit soort van profilering van de bedienaars niets te
maken wil hebben, zegt hij ietwat spottend dat hijzelf godzijdank
(bijna) niemand van deze gemeenschap van Korintiërs gedoopt
heeft en dat zijn missie er niet in bestond ‘te dopen’
(of zo veel mogelijk te dopen?) maar wél te verkondigen en
dit niet op basis van welsprekendheid maar wel van de kracht van
het kruis van Christus.
Is het te ver gezocht om dit in onze context te vertalen als: het
ritueel en de bedienaar ervan zijn op zichzelf niet belangrijk,
wel moet het ritueel de uitdrukking zijn van zich te bekennen tot
iets of iemand en iemand daartoe overhalen (door te verkondigen)
moet niet op ingewikkelde welsprekendheid berusten maar op de wervende
kracht van een manier van leven ?
En zitten we dan niet midden in thema’s die voorkomen in de
discussie over wat de crisis van de Kerk genoemd wordt? (Herinner
u ook de viering van Geert van vorige zondag). Over deze crisis
willen we het in deze viering hebben. Maar laat ons eerst bidden
Gebed
Lied 364 Om te zien een nieuwe aarde
Sinds het uitbreken
van de pedofilieschandalen in de Kerk, kregen we in de media een
lawine van artikelen over deze crisis in de Kerk. Structurele kenmerken
van de katholieke Kerk waaronder het verplichte celibaat voor priesters
en religieuzen en een cultuur van geheimhouding kwamen ook uitvoerig
aan bod in de overvloedige berichtgeving en opiniestukken. Het ging
al zo slecht met de Kerk: spectaculaire terugloop van het aantal
kerkgangers, zo goed als geen seminaristen meer, dramatisch priestertekort...
En dan nu nog de onthutsende affaire van de pedofilie in eigen huis.
Met dit alles is een andere discussie over crisis in de Kerk wat
ondergesneeuwd geraakt. Zo kreeg de open brief aan de bisschoppen
van de bekende theoloog Hans Küng slechts een kortstondige
media-aandacht. Hij verscheen dan ook in april vorig jaar. En dan
stond vrij kort daarna het pedofiliedossier al klaar om alle aandacht
op te eisen. De titel van de brief was nochtans spectaculair genoeg:
“Gehoorzaam God, niet de paus”, zo de oproep van Küng
aan de bisschoppen...
De grote klacht van Küng –die niet van hem alleen is-
is dat de belangrijke vernieuwingen van de Kerk die door het Tweede
Vaticaans Concilie ingezet werden, in feite grotendeels beperkt,
afgeremd of zelfs gewoon genegeerd werden. Het eigen grote gelijk
in de gesprekken met andere Kerken en godsdiensten of met wetenschap
en samenleving werd niet opgegeven (zie bv de encycliek Humanae
Vitae die zo velen van de Kerk verwijderde). Van de collegialiteit
en de decentralisatie in het bestuur van de Kerk kwam niets fundamenteels
in huis. Evenmin over openbaarheid van bestuur. Het open debat over
het celibaat kwam er niet. De traditionele opvattingen over het
ambt werden niet grondig gewijzigd.
In het algemeen lijkt de Kerk te zeer te blijven vasthangen aan
de stijl van een autoritair en op zichzelf gekeerd apparaat waar
regelgeving en contrôle zwaarder wegen dan respect voor vrijheid,
inzicht en geweten en dan dienst aan het volk Gods en liefde voor
de mensen. De regulering van de liturgie waaraan aartsbisschop Léonard
ons onlangs herinnerde is hiervan een mooie illustratie. Zo bv de
regel dat bij afwezigheid van een priester in de viering, er een
stola over een lege stoel moest gehangen worden, waarbij Marcel
en ik ons afvroegen of we vandaag een paar van mijn windels over
een stoel zouden hangen. En typerend is ook wel wat een vriendin
van ons, ons onlangs vertelde. Zij werkt mee aan de pastoraal in
haar parochie en zal uitgenodigd worden op een bijeenkomst met de
aartsbisschop naar aanleiding van zijn bezoek aan de parochies.
In de voorbereiding hierop werd door de pastoor iedereen op het
hart gedrukt ‘niets negatiefs te zeggen...’
Lied 218 Uit uw verborgenheid
Met uitingen
van dit soort Kerk zijn we in de loop van ons leven wel allemaal
in kontakt gekomen. Uit mijn Latijns-Amerika tijd herinner ik me
de vele gevallen van repressief optreden van het Vaticaan tegen
sociaal geëngageerde en door de lokale kerken geliefde bisschoppen
en priesters en een benoemingspolitiek die erop gericht was bepaalde
bisdommen weer in de pas te brengen, met Opus Dei bisschoppen waar
mogelijk.
Of het bezoek van de paus aan Nicaragua, nog in de positieve periode
tijd van de Sandinistische revolutie, een land geteisterd door het
geweld van de zogenaamde contra’s. Waar op het vliegveld de
priester-dichter Cardenal, tevens minister van Cultuur, op de knieën
viel om de paus te begroeten, maar van deze alleen als tegengroet
het vermanende opgeheven vingertje te zien kreeg: want een priester
mocht toch niet aan politiek doen.
Wie herinnert zich niet Humanae Vitae, en hoe in onze kringen
iedereen verbijsterd het hoofd schudde en zei ‘hoe is het toch
mogelijk’? Ik herinner me ook hoe ik met ongeloof reageerde
op de mededeling van vrienden dat zij als uit de echt gescheidenen
en nu met elkaar samenwonenden, niet meer tot de communie toegelaten
werden.
Welke gevoelens roepen zulke ervaringen op? Dat variëert nogal
volgens fases in je leven. De verontwaardiging is wel een constante,
soms wil je er iets aan doen, soms overheerst de verzuchting dat
het hele Vaticaanse apparaat als een speelgoedhuisje in diggelen
zou vallen, soms kan het je niet meer schelen en denk je “laat
ze maar doen en zeggen wat ze willen, ik trek het mij al lang niet
meer aan, ik zit goed in de lokale gemeenschap waar ik lid van ben”.
Maar soms word je dan toch weer ongemakkelijk bij je tendens om
op de eigen gemeenschap terug te vallen. Dit gebeurt bv. naar aanleiding
van de brief van Küng aan de bischoppen of van het initiatief
van twee gelovigen voor het lanceren van een petitie voor een geloofwaardige
en bevrijdende Kerk. Luisteren we even naar deze petitie die op
24 december 2010 aan de bischoppen overhandigd werd, ondertekend
door meer dan 6800 mensen.
Lezing van de petitie
Weten dat twee
mensen zulk een initiatief nemen. Weten dat in vele parochie- of
andere gemeenschappen op een bevrijdende en inspirerende manier
kerk gevierd wordt, niet arrogant of provocerend maar wel met ‘de
vrijheid van de kinderen Gods’. Weten dat er soms ook initiatieven
van ontmoeting en uitwisseling tussen zulke gemeenschappen gerealiseerd
worden. Dat alles geeft een gevoel van hoop en een gevoel van Kerk-zijn
dat ruimer is dan je eigen lokale gemeenschapservaring en maakt
je meer attent op mogelijkheden om samen zichtbaar te worden en
al eens meer samen te werken of samen te reageren. Luisteren we
tot slot nog naar enkele passages uit een voordracht van Le Gendre,
auteur van het boek Biecht van een kardinaal.
Onze tijd en
onze samenleving liefhebben.
De tederheid van God gestalte geven.
Menselijkheid brengen waar het mensonterende is.
Jezelf niet in een dominante positie plaatsen.
Het bijzondere aan de crisis is dat ze de deur opent voor het
bedenken van nieuwe vormen van christen-zijn. Aangezien de structuren
verzwakt zijn, groeit de vrijheid om initiatief te nemen.
Het volstaat dat ieder van ons deze vraag van Jezus aan Petrus
in zich laat weerklinken: "Heb je mij lief?" En dat
wij antwoorden: "Gij weet dat ik U liefheb." Het is
op die intieme dialoog dat de Kerk ontstaan is.
Lied: 510 "Wees hier aanwezig"
Muziek bij offerande
Groot Dankgebed
Muziek bij Communie
Lied: 267 "Dat wij als wachters..."
Slotgebed
|
