13 juni 2010: 11de zondag door het jaar

Vergeven: is dit zo gemakkelijk? *

Sabine Van Huffel

Wie herinnert zich nog de eigen woede of huilbuien die je als kind meemaakte toen broer of zus je lievelingsspeelgoed afnam of de puzzel stukmaakte waar je uren aan gewerkt had? Hoe gemakkelijk was het hem/haar dat te vergeven? Een maand geleden waren we met mijn zussen en moeder verenigd rond het sterfbed van mijn vader toen mijn jongste zus in naam van ons allen mijn vader om vergeving vroeg voor alle momenten waarop we elkaar niet begrepen, elkaar bewust of onbewust gekwetst hadden, elkaar te weinig liefde hebben betoond, … Elkaar vergeven op deze laatste ogenblikken: is dit zo gemakkelijk?

Veertien dagen geleden schreef een Chinese doctoraatsstudente, die in september bij mij in dienst komt, me het volgende (vertaald): ``Soms is mijn Engelse uitspraak misschien niet correct. Indien dat gebeurt, vergeef me a.u.b. Ik wil nooit iets onvriendelijks zeggen om mensen te kwetsen. Ik zit hiermee verveeld telkenmale ik me in het Engels uitdruk. Maar ik zal proberen mezelf duidelijk en vriendelijk te maken’’. Duidelijk vergeving van een andere orde!

Kijken we ook rondom ons: we horen verhalen van pedofilie binnen en buiten de Kerk, moord, familieruzie’s die ontstaan na de dood van ouders onder de erfgenamen, … en noem maar op. Pinnen we onze medemens vast op zijn zonde of zijn we bereid tot vergeving? Is dit zo gemakkelijk? De rode draad door de lezingen vandaag is zonde en vergeving. We maken het dagelijks mee, doorheen onze hele levensloop. Laten we onze viering beginnen met een lied om vergeving. Niet om onze tekorten nog eens extra in de verf te zetten en ons schuldig te voelen. Laten we veeleer kijken in onze binnenkant en alles wat ons belast bij God neerleggen.

Intredelied 315: "Wat ik gewild heb, … wat ik misdaan heb…"

Openingsgebed (Jean Paul Pinxten)

Steeds opnieuw , God,
houdt Gij ons staande
en wilt Gij met ons op weg gaan.
Steeds opnieuw,
meer dan wijzelf kunnen opbrengen,
reikt Gij ons de hand.
Steeds opnieuw
maakt Gij ons vertrouwd met uw liefde
die mensen ten volle zichzelf laat zijn.
Steeds opnieuw zijt Gij een God
die het leven wil,
vandaag en alle dagen. Amen

Evangelielezing: Lucas 7, 36-3

36 Een van de farizeeën nodigde hem uit voor de maaltijd, en toen hij het huis van de farizeeër was binnengegaan, ging hij aan tafel aanliggen. 37 Een vrouw die in de stad bekendstond als zondares had gehoord dat hij bij de farizeeër thuis zou eten, en ze ging naar het huis met een albasten flesje met geurige olie. 38 Ze ging achter Jezus staan, aan het voeteneinde van het aanligbed; ze huilde en zijn voeten werden nat door haar tranen. Ze droogde ze met haar haar, kuste ze en wreef ze in met de olie. 39 Toen de farizeeër die hem had uitgenodigd dit zag, zei hij bij zichzelf: Als hij een profeet was, zou hij weten wie de vrouw is die hem aanraakt, dat ze een zondares is.
40 Maar Jezus zei tegen hem: ‘Simon, ik heb je iets te zeggen.’ ‘Meester, spreek!’ zei hij. 41 ‘Er was eens een geldschieter die twee schuldenaars had: de een was hem vijfhonderd denarie schuldig, de ander vijftig. 42 Omdat ze het geld niet konden terugbetalen, schold hij beiden hun schuld kwijt. Wie van de twee zal hem de meeste liefde betonen?’ 43 Simon antwoordde: ‘Ik veronderstel degene aan wie hij het grootste bedrag heeft kwijtgescholden.’ Hij zei tegen hem: ‘Dat is juist geoordeeld.’
44 Toen draaide hij zich om naar de vrouw en vroeg aan Simon: ‘Zie je deze vrouw? Ik ben in jouw huis te gast, en je hebt me geen water voor mijn voeten gegeven; maar zij heeft met haar tranen mijn voeten natgemaakt en ze met haar haar afgedroogd. 45 Je hebt me niet begroet met een kus; maar zij heeft, sinds ik hier binnenkwam, onophoudelijk mijn voeten gekust. 46 Je hebt mijn hoofd niet met olie ingewreven; maar zij heeft met geurige olie mijn voeten ingewreven. 47 Daarom zeg ik je: haar zonden zijn haar vergeven, al waren het er vele, want ze heeft veel liefde betoond; maar wie weinig wordt vergeven, betoont ook weinig liefde.’ 48 Toen zei hij tegen haar: ‘Uw zonden zijn u vergeven.’ 49 Zijn tafelgenoten dachten bij zichzelf: Wie is hij, dat hij zelfs zonden vergeeft? 50 Hij zei tegen de vrouw: ‘Uw geloof heeft u gered; ga in vrede.’

1 Kort daarop begon hij rond te trekken van stad tot stad en van dorp tot dorp om het goede nieuws over het koninkrijk van God te verkondigen. De twaalf vergezelden hem, 2 en ook enkele vrouwen die van boze geesten en ziekten genezen waren: Maria uit Magdala, bij wie zeven demonen waren uitgedreven, 3 Johanna, de vrouw van Chusas, de rentmeester van Herodes, en Susanna – en nog tal van anderen, die uit hun eigen middelen voor hen zorgden.

Lied 714: Psalm 103: "Hoe is uw Naam, waar zijt Gij te vinden" …

Bezinning

Deze lezing van de `zondares zonder naam’ komt in de zondagse liturgie na een verhaal over David en Paulus (2 Samuel 12, 7-10.13 en Galaten 2, 16.19-21): drie verhalen over zonde en vergeving. De drie hoofdpersonages hebben behoorlijk wat op hun kerfstok. David heeft overspel gepleegd met Betsabe, de vrouw van de soldaat Uria. Betsabe wordt zwanger. David laat Uria omkomen door hem op het front in te zetten op de gevaarlijkste plaats. En Uria sterft. Infeite moord en overspel op het geweten van een man die alles heeft. Door tussenkomst van de profeet Natan vergeeft de Heer hem zijn zonde nadat hij berouw vertoont. Op zijn beurt heeft de navolging van de religieuze wet Paulus ertoe gebracht christenen te vervolgen en te vermoorden. In zijn mystieke ontmoeting met Christus bekeert Paulus zich en wordt Jezus’ volgeling. En dan is er de zondares uit het evangelie die duidelijk ook zondig is (al kennen we niet alle details). Wat doet Jezus? Hij vergeeft. Hij opent nieuwe levenskansen voor deze vrouw. Is dit gemakkelijk? Eerst zondigen en dan even lief doen en vergeving krijgen? Zo ook met David en Paulus.

Als een vrouw van slechte reputatie je pad kruist moet je minstens twee meter afstand houden. Dit bepaalden de joodse rabbijnen in Jezus' tijd. De ontmoeting tussen Jezus en de prostituee in het evangelie staat in schril contrast met deze opvatting. Hier worden alle conventies overtreden. Geheel onverwacht komt er plots een ongewenste gast in het huis van Simon de farizeeër. Een vrouw die als zondares bekend stond. Ze heeft een kostbaar albasten vaasje met balsem bij zich. Haar ontmoeting met Jezus is weloverwogen! Zij wast Jezus’ voeten met haar tranen, kust en balsemt ze. Die vrouw laat zien hoeveel ze van Jezus houdt. Jezus aanvaardt die liefde. Hij prijst haar lieftalligheid die de gastvrijheid van Simon ver te boven gaat. Want Simon is als gastheer nogal tekort geschoten: bij het wassen van de voeten, de welkomstkus en de zalving met olie bleven achterwege. Natuurlijk protesteert Simon bij die opzienbarende ontmoeting van Jezus en die zondares, en dan nog in zijn eigen huis! Want zo'n zondares mocht niet bij hem binnen. Dat ze Jezus zo liefkozend aanraakt en streelt kan helemaal niet door de beugel. Hoe bestaat het dat Jezus dat allemaal toelaat!

Deze lezing is een vergevingsverhaal, een parallelverhaal van de parabel van de verloren zoon en de barmhartige Vader. De verhouding in deze parabel tussen Vader en Zoon is hier weerspiegeld tussen Jezus en de zondares. Toch is hier een merkwaardig onderscheid. Jezus vergeeft hier zonder dat Jezus het slachtoffer is en de daden precies kent. Die zondares stond bij Jezus niet in de schuld. Jezus heeft evenveel compassie met de dader als het slachtoffer zelf "Uw geloof heeft u gered’’, zegt Jezus.

Wat me vooral treft in dit evangelie is die oprechte, spontane liefde die die vrouw betoont aan Jezus: die liefde kent geen grenzen. De vrouw overtreedt hierbij alle conventies om tot Jezus te komen. Haar liefdesvriendschap toont haar geloof. "L’amour sauve toujours’’, Liefde redt altijd maar ook het geloof in de liefde. En wat doet Jezus? Hij beantwoordt haar liefde en stelt de liefde boven de wet. Dit leidt me tot de kern van ons christelijk geloof. Het is liefde die primeert. Dat hierbij de wetten worden overtreden, is minder essentieel. Precies in die liefdescontext (liefde van de vrouw t.o.v. Jezus en vice versa, Jezus t.o.v. zijn Vader) is vergeving mogelijk, worden nieuwe levenskansen geopend.

Het belang van die liefdescontext mogen we ook zelf ervaren in onze dagelijkse omgang, vooral in eigen gezin. Hoe meer ik mijn medemens (bv. partner) bemin, des te groter de liefdescontext en hoe gemakkelijker het me valt om te vergeven en vergeven te worden. Als iemand iets in ons gezien heeft worden we anders. Als we ervaren dat iemand van ons houdt zijn we tot veel in staat. Liefde is het sleutelwoord.

"Wie is hij, dat hij zelfs zonden vergeeft?" Hier is een dubbel Jezusgeheim in het spel. Jezus moet een uitzonderlijk vrij man geweest zijn, voor hem was er geen onderscheid tussen goeden en slechten. Hij at zowel met Farizeeërs als tollenaars en zondaars. Jezus maakt wel onderscheid tussen de zonde die hij afkeurt en de zondares als persoon. De zonde blijft fout maar de zondares als persoon valt hier niet mee samen. De zondares wordt niet verworpen. Het Jezusgeheim zit in de mystieke diepte waarmee hij de vrouw als persoon bejegent, die mystieke diepte waarmee de barmhartige Vader zijn verloren zoon bejegent. De zonde werpt hij van zich af maar de zondaar neemt hij ter harte, zo toont hij ons het koninkrijk Gods! Zo reageert hij ook tegen de hele Joodse wetgeving van vergelding: oog om oog, tand om tand.

Wat is precies vergeving? Het is de ander iets heel bijzonders geven. In het Frans spreken we van "le pardon" waarin we het woord "don = geschenk" horen. Vergeving schept nieuwe levenskansen. Het is echter onmogelijk om vanuit zelfliefde tot vergeving te komen, hier is die bredere liefdescontext belangrijk. Vergeven is een quantumsprong van liefde. Als liefde niet meer tot vergeven in staat is, zo zegt Godfried Danneels, dan komen we terecht in een maatschappij van rechters en advocaten en worden alle relaties juridisch.
Vergeving is ook niet vrijblijvend. Er moet bekering en berouw zijn aan de ene kant opdat er vergeving mogelijk is aan de andere kant. In het vergevingsmoment waarin de vrouw vergeving geschonken wordt schuilt ook de vaste wil om zich te bekeren, een volgeling van Jezus te worden, zoals gesuggereerd in het slot van de lezing. Die vrouw draagt haar verleden mee maar krijgt nieuwe kansen. De oprechtheid van haar liefde t.o.v. Jezus en de manier waarop Jezus haar liefde beantwoordt dwingen haar niet meer te zondigen. Misschien werd zij wel één van de vrouwen die van boze geesten en ziekten verlost waren: Maria uit Magdala, Johanna, Susanna, of één van de anderen: vrouwen die voor Jezus en voor die andere mannen zorgden!

Tussendoor vertelt Jezus een tussenverhaaltje van die geldschieter. Met dit verhaaltje van financiele kwijtschelding wil Jezus de Joden duidelijk maken dat er in de maatschappij andere verhoudingen mogelijk zijn dan juridisch-financiële …. Het gaat om Godsverhoudingen van een andere orde. Dit stemt tot nadenken!

En wij, hoe reageren wij ? Zijn we niet zelf een beetje Simon wanneer we mensen vastpinnen op hun verleden? De boodschap die Jezus hier brengt is belangrijk en actueel in deze tijd. De hele maatschappij reageert vol afschuw t.o.v. daden van pedofilie en veroordeelt ze maar wie is bereid ook nieuwe kansen te geven bij oprecht berouw van de dader? Blijven we de dader vastpinnen op zijn verleden en gunnen we hem geen kans om anders te worden? Het gevaar is heel reëel dat we het onderscheid niet maken tussen de daad (de zonde) en de dader als persoon. Zolang we niet in staat zijn te vergeven, blijft de ander een soort spookfiguur die macht blijft uitoefenen. Vergeving is nodig om zich te bevrijden van de macht van de ander. Vergeving doorbreekt deze vicieuze cirkel van vergelding en maakt zo voor ons, die gekwetst zijn en steeds weer anderen kwetsen, een menselijk samenleven mogelijk.

Bezinningsmuziek

Groot dankgebed: Canon 152: "Mijn God zijt Gij"

Vredeswens

Communielied nr. 363: "Gij zijt voorbijgegaan"

Bezinning na de communie

Vandaag vieren we vaderdag: een gelegenheid bij uitstek om alle papa’s, jong en oud, te danken voor hun inzet en liefde van elke dag, te danken ook om de niet-vanzelfsprekendheid van het samenzijn. Normaal is dit een dag om naar uit te kijken, echter niet voor iedereen.

- Bidden we voor jonge mensen die met hun vader of het begrip ``vader’’ overhoop liggen, die geen vaderliefde hebben gekend. Mogen zij vroeg of laat op het spoor komen van wat echte vaderliefde is. Laten we bidden.

- Bidden we ook heel speciaal voor allen hier aanwezig die om één of andere reden hun vader moeten missen, hetzij wegens overlijden, hetzij wegens scheiding of een langdurige reis, hetzij wegens een onoverbrugbare ruzie die mensen uit elkaar drijft. Laten we niet stilstaan bij de pijn van zijn Afwezigheid maar de dankbare momenten koesteren waarin we zijn liefde mochten ervaren , "papa op zijn best’’. Laat die liefde in ons een bron zijn van zijn AANwezigheid, een kracht die we mogen uitstralen naar anderen op ons levenspad. Laten we bidden.

Niets gaat verloren van wat de Vader ons gegeven heeft, van wat onze eigen vader ons gegeven heeft … ook over de dood heen. Moge ieder hier aanwezig dit ervaren, vandaag en alle dagen van ons leven. Amen.

---------------
* Met dank aan de Emmaüsgroep die in een voorafgaand beziningsmoment inspiratie gaf voor deze tekst.