29 november 2009: eerste zondag van de Advent
Het aankomen van de Ene
Marcel Braekers
Openingszang 203: O-antifoon
O Adonai
Inleiding
Vandaag begint volgens de kerkelijke
jaarrekening een nieuw jaar. Het is geen begin met vuurwerk en champagne,
maar een wending in stilte, en ook: een wending naar de stilte.
Vandaar het begin van de viering met de meditatieve, gregoriaanse
zang: O, Adonai: O Gij, Heer en leider, kom ons met sterke
arm verlossen.
Advent is afgeleid van adventus, advenire
wat betekent aankomst, het naderen van iemand of iets
dat wordt verwacht. Wachten wij in stilte op iets of iemand? Met
welke ingesteldheid beleven we deze donkere dagen voor Kerstmis?
Voor velen is het in deze dagen een blij, voor anderen een bang
afwachten. Een vrouw, die een kindje verwacht, heeft allerlei geluksbeelden
over haar baby. Wie jaren in de gevangenis heeft doorgebracht hoopt
dikwijls op een heel naïeve manier van een nieuw leven.
Via Welzijnszorg wordt de aandacht getrokken op de absolute noodzaak
dat iedereen een zinvolle en voldoende betaalde job krijgt. Maar
hoevelen wachten niet bang af wat hun onpersoonlijk, internationaal
bedrijf zal beslissen. We hopen allemaal dat er ooit een nieuwe
wereld mag komen waar men heel anders zal leven en samenleven. Ons
verwachten is dikwijls heel concreet en het is heel belangrijk om
al deze beelden en perspectieven te koesteren.
Er is nog een ander soort van verwachten dat mij even belangrijk
lijkt. Het heeft iets van de manier waarop men in Israël omging
met het uitzien naar de Messias en de messiaanse tijd. Niemand kan
van zichzelf zeggen dat hij messias is. Die is altijd komende. Hij
wordt verwacht, maar aangezien God het initiatief heeft, kan niets
of niemand die verwachting inlossen. Zo geloofde men in Israël.
Dat was ook de breuk met het christendom, dat belijdt dat in Jezus
Gods heil definitief zichtbaar werd. Er leeft ook een verwachten
zonder een duidelijke voorstelling. Een verlangen dat onvervuld
blijft en drijft om als een thuisloze steeds te blijven zoeken.
Bestaat het en herkent u het in uzelf? Het verlangen om in zichzelf
vrede te vinden, verzoend raken met zichzelf. Het begroeten van
een heel andere werkelijkheid, anders dan de dromen van elke dag.
Is dit mogelijk?
In het boek De kunst van de stilte, dat we pas met een groepje
hebben gelezen, spreekt Charles Vergeer over stilte als meer dan
afwezigheid van geluid. Stilte waarin voorbij de woorden Iets van
de Oneindigheid zich aandient. Onze eucharistie is een viering met
woorden, liederen en symbolen en laat weinig ruimte voor die stilte.
Daarom is het nodig ook aan huisliturgie te doen: thuis een moment
van stilte zoeken en bij kaarslicht zwijgend te verwijlen of een
klein gebed te zeggen dat meer zwijgt dan het zegt, opdat zo stilte
zich van ons meester maakt. De twee aspecten van verwachting zijn
belangrijk: naast het persoonlijk gebed hebben wij ook het rituele
vieren van de Adventstijd nodig.
Dat bovenpersoonlijke gebeuren waarbij paars de hoofdkleur is, een
adventskrans wordt gemaakt, de donkerste dagen van het jaar waarin
een kaars intenser licht geeft, dat er gelezen wordt uit de profetieën
van Jesaja en de grote figuren uit het begin van het evangelie worden
voorgesteld: Johannes de Doper, Zacharias, Simeon en Hannah, Maria
en Elisabeth. Zo wordt deze Advent in de kapel opgebouwd. Aan het
einde van elke viering wordt ook kort de aandacht getrokken op de
actie van Welzijnszorg. Zo raken we in een stemming voor het Onbestemde.
Lied 214: Op een God die
door de eeuwen
Gebed
Gij zijt opgelicht en hebt naam
gemaakt
In het leven van mensen.
Dat gaf hun dagen uitzicht en toekomst.
Gij hebt Uzelf uitgezaaid in wat zij droomden en verwachtten
Zodat zij konden volharden.
Begnadig ook ons als uw eigen volk,
Als de grote liefde die Gij niet opgeeft.
Overschaduw oon ons met uw nabijheid
En verwek in ons met uw Woord opnieuw uw Zoon.
(S. de Vries)
Inleiding op de lezing
In de vier zondagen van de Advent
zullen we tijdens de Woorddienst telkens een figuur uit het begin
van het Lucas-evangelie voorstellen, omdat ze ieder ook een eigen
aspect van de Verwachting oproepen: Johannes de Doper als de profeet,
Zacharias de priester die tot verstomming komt, Simeon en Hannah,
de bejaarde zieners die uitzien en Maria en Elisabeth, de vrouwen
die aan den lijve voelen wat verwachten is.
De eerste in de rij is Johannes de Doper. De raadselachtige, ongrijpbare
figuur waar men toen niet en ook later geen raad mee wist. Kwam
hij uit de gemeenschap van de Essenen? Was hij een soort van Elia-figuur
die een heel nieuwe tijd inluidde: de medestichter van het christendom
of de laatste van een voorbij tijdperk? We hebben slechts enkele
paragrafen over zijn persoon. En daarin verschijnt hij als een lijnrechte,
gedreven voorvechter van een ethisch réveil. De nieuwe tijd
komt maar als men tot een andere gerechtigheid zich bekeren.
We luisteren naar de bijbelse versie zoals opgetekend in de kinderbijbel
van J. Klink.
Klink, Kinderbijbel p. 78-81
Lied 211: Het lied van
de Doper (Kwam van Godswege)
Homilie
Zoals met alle echte profeten kun
je ook Johannes de Doper moeilijk ergens thuis brengen. Wat heeft
hem bezield, vanuit welke inspiratie sprak hij? Waarom keerde hij
zich af van de tempel, de offers, de gemeenschapsvieringen en zocht
hij zijn heil in de woestijn? In een christelijk milieu zou men
zeggen: waarom ging hij niet meer naar de mis? Is hij lid van de
Esseense gemeenschap geweest en doobrak hij haar secte-achtig mentaliteit
van de uitverkorenen? Waarom liet Jezus zich door hem dopen en welke
betekenis had dit doopsel van bekering voor Hem: was het een soort
van ogenopener? Waarom vonden christen het zo nodig Johannes achteraf
naar beneden te duwen ten koste van de opgehemelde Jezus van Nazareth,
was er concurrentie tussen de aanhang van de twee gegroeid? Veel
blijft onbekend.
Zeker is dat deze man in veel opzichten symbolisch voor een nieuw
begin stond. Door zijn kledij, zijn verblijf in de woestijn, zijn
stijl van spreken kreeg men de indruk met de reïncarnatie van
Elia te doen te hebben. Elia, zo dacht men, zou op het einde van
de tijd terugkeren en oproepen tot een definitieve herbronning en
morele zuivering. Symbolisch was ook dat Johannes mensen toesprak
bij de Jordaan en hen uitnodigt zich in het water onder te dompelen.
De Jordaan was voor Israël een watergrens, een beetje zoals
de Rietzee. Gaan door de Jordaan was alsof men in de lijn van de
voorvaderen wegtrok uit Egypte op zoek naar de vrijheid. Johannes
had voor een symbolische plek gekozen. Door zich te laten dopen
stemde het volk in met zijn profetische woorden en wilde het in
de lijn van de voorvaderen beginnen aan een nieuwe tijd. Een morele
uitzuivering was nodig, een nieuwe gerechtigheid, zoniet waren woorden
als uitverkiezing, land van belofte, enz.
loze taal. Een krachtig herstel was nodig opdat de woorden van de
Thora weer betekenis zouden krijgen en men gegroeide wantoestanden
in vraag ging stellen. Alleen zo werd de weg gebaand voor een Messias
of een messiaanse tijd. Ook voor onze tijd is zon profetische
stem onontbeerlijk wil onze tijd van Advent niet verworden tot een
holle slogan.
Want bij het begin van deze Advent stelde ik mijzelf twee vragen:
wie of wat verwachten wij? Maar ook: welk is de context waarin wij
verwachten? In hun kerstbrief van dit jaar schrijven de Franse bisschoppen
dat ze een ander Kerstfeest willen, een feest waarop
meer aandacht is voor de nieuwe armoede. Ze schrijven het volgende:
De nieuwe armoede heeft te
maken met breekbare familieverhoudingen, veel te kleine woonruimte,
stijgende werkloosheid, en veel te lage prijzen voor landbouwproducten.
Daarom is het nodig met de getroffenen naar een nieuwe manier
van leven te zoeken en zo de hoop op een rechtvaardige samenleving
te verwezenlijken.
Misschien moet elk van ons het
lijstje verder vanuit zijn of haar persoonlijke context aanvullen.
Want de vraag naar de context is even belangrijk als de vraag Wie
of Wat wij verwachten. Alleen zo raken we met heel onze persoon
gestemd, effen we een pad om de komst van een radicale vernieuwer
te begroeten.
Groot dankgebed 160: Tafelgebed:
voor de Advent
Na de communie 218: Uit
uw verborgenheid
|