10 december 2006: 2° zondag van de advent

Groeien in fijngevoeligheid

Marcel Braekers

Openingslied 211: “Kom tot ons, de wereld wacht”

Inleiding

‘Samen armoede uitsluiten’ is het thema dat Welzijnszorg voor de advent voorstelde. En daarbij lanceerde het als slogan: ‘Breek de muren af’. Daarom staat hier sinds vorige zondag een symbolische muur waarvan we elke week een stuk verwijderen en er een symbool bij plaatsen. Vorige zondag sprak André over het thema ‘van angst naar waakzaamheid’ en daarbij werd in de muur het symbool van een kaarsje gezet, de kleine waakvlam die hoopt en uitziet naar een nieuwe tijd. Vandaag is het thema: ‘groeien in fijngevoeligheid’ daarbij verwijzend naar de eerste lezing uit de brief van Paulus aan de Filippenzen. Paulus bidt voor zijn gemeente ‘opdat ze mag groeien in liefde en fijngevoeligheid (of fijnzinnigheid zoals in de nieuwe vertaling) zodat iedereen kan onderscheiden waar het op aankomt.’

Waar komt het op aan? Vooraleer daar dieper op in te gaan wilde ik nog even stilstaan bij de slogan ‘Breek de muren af’. Evident is dat niet. Zo lees ik in psalm 48 een tekst die precies het tegendeel zegt. Er staat:

Ga rond Sion, trek er omheen,
Tel zijn torens.
Bezie met aandacht zijn muren,
Bewonder zijn vesting
En vertel aan uw nageslacht:
Zo is God,
Onze God, nu en altijd,
Hij is het die ons leidt, voor eeuwig.

De psalmist staat voor de stadsmuren van Jeruzalem en ziet de vestingmuren en torens. En vol bewondering brengt hij de veiligheid van de omwalling in verband met de veiligheid die God aan zijn volk geeft. Stel je voor wat er in een zwervende herder of een stoffige pelgrim omging als hij na een lange tocht voor de muren van de stad stond. Terwijl hij onderweg voortdurend moest letten op rovers, geweldenaars of wilde dieren, kreeg hij hier een gevoel van thuis komen. Anderzijds lees ik in het laatste boek van de Bijbel, het boek van de Openbaring, hoe in het nieuwe Jeruzalem 12 poorten zijn, die altijd gastvrij open staan voor alle volkeren, want God woont in haar. (Openbaring 21) Wat was er in die duizend jaar veranderd? Hoe kon men een ander soort van veiligheid ervaren zodat die defensieve muren overbodig waren? De vraag is natuurlijk belangrijk ook voor ons vandaag: welke ervaring moeten we doormaken opdat we zonder angst onze verdedigingsmuren zouden durven afbreken?

Wat Welzijnszorg doet is dus heel merkwaardig. Het roept de christenen op om alle soorten van muren, die ze jarenlang optrokken, af te breken en alle schijnveiligheid te laten varen. We moeten een andere, innerlijke veiligheid opbouwen waardoor we ombekommerd en ongeremd ons leven verbinden met ieder ander, vooral met de armsten. In die context gaat de Adventsactie een stap verder dan vorige zondag: niet alleen moet je angst omzetten in waakzaam, je moet ook groeien in fijngevoeligheid en pas dan zul je merken waar het op aankomt.

Laten we dan nu een moment van stilte en inkeer behouden waarbij we de tweede kaars van de Adventskrans aansteken.

Lied 659: “Gij zijt boven de zee”

Litanie: “Wees Gij het Woord, Gij de stilte” (samen)

Gebed

Tot U hebben mensen geroepen
Vanuit hun verloren bestaan,
Vanuit de diepten, vanuit het donker van de nacht.
Tot U hebben zij geroepen
Dat Gij de wolken zou scheuren,
En zelf komen
Om hen te bevrijden;
Dat Gij nieuwe wegen zou banen
Waarlangs zij aan het licht konden komen.
Wek onze harten op
Zodat wij wegen vinden
Naar uw toekomst
Toegang tot uw hart,
En wij delen in de vruchten
Van de arbeid van uw Zoon, onze Heer. (S. de Vries)

Inleiding op de lezing

Paulus zit in de gevangenis, zijn toekomst is totaal onzeker, misschien wacht hem de dood. Vanuit die situatie schrijft hij een brief aan de christenen van Filippie. Niet angstig of depressief zoals je zou verwachten, maar gegrepen door vreugde en dankbaarheid, alsof de muren om hem heen zijn weggeveegd.. In één zin verbindt hij zijn vreugde om Christus met zijn liefde voor de geloofsgemeente van Filippi, die zich zo sterk inzet voor het evangelie en voor een meer rechtvaardige samenleving. Luister naar zijn gebed over hen:

Lezing: Filippenzen 1, 3 – 11

Lied 215: “Als Gij ons niet verschenen waart”

Homilie

‘En ik bid dat uw liefde blijft groeien door inzicht en fijnzinnigheid’ (Nieuwe Bijbelvertaling). Chouraqui vertaalt de zin als volgt: ‘que votre cœur abonde de plus en plus en pleine pénétration et toute clairvoyance.’ Het Griekse woord ‘aisthèsis’ of ‘aisthanomai’ betekent op de eerste plaats: ‘zintuiglijk gewaar worden’, ‘onderscheiden’. Oorspronkelijk betekent het woord: je sensitief en gevoelsmatig laten raken, wat Chouraqui vertaalt als ‘pénétration’. Een voelen waarbij ook inzicht kan groeien (zoals Aristoteles en Philo verdedigen). Vandaar ook een afgeleide betekenis als: ‘intellectueel begrijpen’ en uiteindelijk ook ‘moreel onderscheiden’, wat niet hetzelfde is als rationeel inzicht. ‘Zodat u kunt onderscheiden waarop het op aankomt’ schrijft Paulus. Alle betekenissen van het woord lijken me van toepassing voor het thema van deze Adventszondag. Mocht jullie liefde groeien door gevoelsmatig je te laten raken en inzicht te verwerven.

Heel dit gebed gaat in tegen de mentaliteit waar wij vandaag mee te maken krijgen. Tv-beelden hebben maar kracht als emoties vloeien. Men perst mensen uit opdat ze zich binnenstebuiten zouden keren, hoe ze achteraf zich daarbij ook mogen voelen. Ik heb nog meegemaakt dat het CGG door medewerkers van een populair programma werd opgebeld om namen door te spelen van patiënten die aan anorexia nervosa leden. Toen wij daarop reageerden dat er zoiets als beroepsgeheim bestaat, werden we weggehoond als oubollige, kneuterige hulpverleners, terwijl zij juist via hun programma problemen bespreekbaar maakten. Fijnzinnigheid is niet bepaald de sterkste kant van de media. Het Duitse woord ‘Fernsehn’ is niet slecht gekozen. Het gaat inderdaad om een ‘zien vanuit de verte’, waarbij zogenaamd veel wordt getoond terwijl het mensen onaangedaan laat.

We kennen daarnaast allemaal voldoende voorbeelden van onbetrokken nieuwsgierigheid of onverschilligheid. Het ramptoerisme, het schaamteloos begapen van daklozen, het bespotten van psychisch zwakken, het misprijzend toezien of zich afkeren van alles wat anders is dan wijzelf.

Indien de campagne van Welzijnszorg oproept om de muren af te breken en open te staan voor de noden van de armsten, dan heeft ze een ander beeld voor ogen. Allereerst veronderstelt dit dat je innerlijk sterk genoeg bent om een veilige ommuring op te heffen, dat je gevoelsmatig je laat grijpen en tracht tot verheldering te komen zodat ook je verstand gaat inzien wat er fout loopt. In plaats van angstig je te verschansen toelaten dat je kunt groeien naar waakzaamheid en tot fijngevoeligheid kunt evolueren met respect voor de eigenheid en intimiteit van die ander.

Hoeveel goed bedoelde hulpverlening gebeurt niet met voorbij zien van wat mensen werkelijk nodig hebben. Hoeveel hulpverlening gebeurt niet met veronachtzaming van de eigen kracht en bekwaamheid die de armen zelf hebben? Onrecht moet worden uitgesloten, armoede opgeheven, maar de sterken, degenen die aan de rijke kant staan verliezen zo gemakkelijk hun geduld en dus ook hun kracht. Je kan alleen voor een ander gunstige voorwaarden creëren, maar hoe die daarmee zal omgaan is zijn of haar eigen weg.

‘Opdat je zou zien waar het uiteindelijk op aan komt’ schrijft Paulus. Zou ik dat ook gelovig mogen invullen als: indien je God werkelijk hebt ervaren als een kracht in het diepste van jezelf, dan krijg je een innerlijke vrijheid en voel je je sterk genoeg om muren af te breken, om de ander te helpen tot waardigheid te komen en te verdragen dat die ander haar of zijn eigen weg gaat, anders de jouwe. Is dat niet de nieuwe samenleving of ‘het Rijk van God’ waar we in deze Advent naar uitkijken?

Armoede en onrecht mogen niet worden dood gezwegen. Daarom wordt vandaag in de muur een kleine luidspreker gezet, opdat we allemaal de stem zouden worden van een nieuwe, rechtvaardige en vredevolle wereld. De kinderen zullen dat doen als ze de offergaven aanbrengen. Luisteren wij tot slot naar de boodschap van iemand die onbelemmerd en vrij iedereen opriep om te groeien naar gerechtigheid.