------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------
Share-project
------




18 september 2016

Rentmeesterschap

Rik Nuytten

Openingslied: Lied 001: Wie anders zou de hemel dragen

Inleiding

Laten wij deze gebedsviering beginnen in de naam van de Vader, de zoon en de Heilige Geest.
In het openingslied hebben wij gezongen dat alleen zij die van de aarde houden, de hemel kunnen dragen. Dit is een inspirerende gedachte, maar het gaat wel in tegen de tijdsgeest, waar de mens zichzelf centraal stelt in zijn omgaan met de wereld, met de natuur, de economie, enzovoort. De basis van het ongebreidelde antropocentrisme is: zolang de andere mijn ontwikkeling niet in de weg staat, is het OK; maar als ik door hen beperkt word, dan eis ik verandering.

Dit wordt tegenwoordig wel iets meer in vraag gesteld. Ik heb verschillende opiniestukken gelezen die wezen op de grenzen en de beperkingen van dit denkmodel waarbij de mens zichzelf als “maatstaf van alles” ziet. Ik heb het gevoel dat we hiermee meer en meer op onze grenzen stoten. Ongebreideld en zonder voorzichtigheid met de natuur omgaan wordt niet meer geapprecieerd, ook al word je er stinkend rijk van. Rijkdom verzamelen ten nadele van alle anderen wordt meer met de vinger gewezen. Zo roekeloos omgaan met enorme kapitalen dat de gemeenschap moet tussenkomen, zoals in de bankencrisis, wordt nu gezien als een gedrag dat moet beteugeld worden. Een globalisering die te veel mensen hun job, inkomen en bestaansreden ontneemt, omwille van de winst, wordt minder getolereerd.

Als gelovigen worden wij ook met deze vragen en gedachten geconfronteerd. Om te beginnen kan je, als je in God gelooft, de mens niet centraal stellen als maatstaf van alle dingen. Hoe moet je er dan wel mee omgaan? Ik denk dat de lezingen van vandaag ons daarbij kunnen helpen. In het evangelie gaat het over de “onrechtvaardige rentmeester”. Je kan je afvragen hoe “een bedrieger” ons zou kunnen inspireren als christenen. Maar zoals zo vaak zitten er achter de tekst een paar andere ideeën verscholen. En ik heb het nogal voor het concept van rentmeesterschap. Ik ga ervan uit, dat wat ik heb, niet echt van mij is, maar mij gegeven is, met de opdracht er zo goed mogelijk voor te zorgen om het door te geven aan hen die na mij komen.

Dat rentmeesterschap kan je toepassen op verschillende domeinen, zoals de economie, of op de natuur en het klimaat. In zijn encycliek “Laudate Si” heeft paus Franciscus het niet zozeer over dit rentmeesterschap, maar hij ontwikkelt wel een heel fijn betoog hoe het antropocentrisme aan de basis ligt van veel ontsporingen die we vandaag zien, waaronder de klimaatcrisis. Ik zal enkele van zijn gedachten bij de uitwerking van de viering gebruiken.

Laten we eerst stil worden, ons bewust zijn van onze tekortkomingen, en dit zingen in het lied nr. 412: “Wat ik gewild heb”

Openingsgebed

Heer onze God,
Gij hebt uw woning onder ons gevestigd,
En overal waar mensen leven
Zijt Gij aanwezig –
Aan die genade houden wij ons vast.
Doe ons dan
Uw aanwezigheid eerbiedigen
En wek in ons
De wijsheid en de kracht
Om elkaar op te bouwen
Tot uw stad op aarde,
Een wereld die bewoonbaar is,
Het lichaam van uw Messias.
Dit vragen wij U door Jezus Onze heer,
Die met u leeft in alle eeuwigheid.
Amen.
              (Huub Oosterhuis – Gebeden en psalmen, p. 85

Inleiding op het de eerste lezing

De encycliek “Laudate Si” werd niet zo enthousiast onthaald in bepaalde katholieke middens. Sommigen vonden dat de paus te veel de nadruk legde op de verbindingen tussen de economische ongelijkheid, het verpesten van de natuur, de vernietiging van zinvolle arbeid met het antropocentrisme. Zijn voorgangers gingen zover niet, en lieten de deur open voor “liefdadigheid”. Jezelf verrijken door het milieu te beschadigen en geen aandacht hebben voor de gevolgen voor de mensen die van de natuur moeten leven worden door paus Franciscus veroordeeld. Het is niet voldoende de regels van een godsdienst na te leven, en een aalmoes te geven opdat alles weer in orde zou zijn.

Dit is een fenomeen van alle eeuwen. Verleden zondag hoorden we hoe Hildegard Van Bingen in scherpe bewoordingen de onrechtvaardigheid van haar tijd bestreed. Ook Jezus was ongemeen scherp tegen de schijnheiligheid. En in het oude testament lezen we een profetie van Amos. Ook hij gaat te keer tegen mensen die de onrechtvaardigheid tot een kunst hebben verheven. Amos was een boer, een schaapherder, hij leefde in de jaren 750 voor Christus. Het was een tijd van welstand en rijkdom, maar met groeiende sociale ongelijkheid. En daar gaat Amos tegen te keer. Hij doet dit met de kleurrijke en felle taal van de landman. Niet het bidden en offeren is het belangrijkste, maar het rechtvaardig handelen in de ogen van God. Het ethisch leven is wat welgevallig is in de ogen van de Heer, rechtvaardigheid is wat telt, want het perfect uitvoeren van de rituelen zal u niet redden van de toorn van de Heer. Luisteren we nu naar de Profeet Amos.

Eerste Lezing: Amos 8, 4-7

Jullie die de armen kwaad willen berokkenen en uit zijn op de ondergang van de machtelozen van dit land, luister! Jullie zeggen: ‘Wanneer is de dag van de nieuwe maan voorbij, zodat we weer koren kunnen verkopen? Wanneer de sabbat, zodat we weer graan kunnen verhandelen?’ Jullie maken de efa kleiner, jullie maken de sjekel zwaarder en jullie knoeien met de weegschaal. Jullie kopen de zwakken voor een handvol zilver, de armen voor een paar sandalen, en jullie zeggen: ‘Ook het kaf verkopen we als graan!’ Nooit – en dit zweert de HEER op wie Jakobs volk zich laat voorstaan – zal ik een van jullie daden vergeten. Daarom zal de aarde beven, en al wat erop leeft gaat in rouw gehuld. Ze zal in haar geheel omhoog komen, zoals de Nijl; ze zal kolken en weer wegzinken, zoals de rivier van Egypte.

Lied 564: “Gehoord van mensen”

Evangelie: Lc. 16, 1-13

Hij richtte zich ook tot zijn leerlingen: ‘Er was eens een rijke man die een rentmeester had en te horen kreeg dat de rentmeester zijn eigendommen verkwistte. De rijke man riep de rentmeester bij zich en zei tegen hem: “Wat hoor ik over jou? Leg verantwoording af van je beheer, want je kunt niet langer rentmeester blijven.” Toen zei de rentmeester bij zichzelf: Wat moet ik doen nu mijn heer mij het beheer afneemt? Werken op het land kan ik niet, en voor bedelen schaam ik me. Maar ik weet al wat ik moet doen om ervoor te zorgen dat de mensen, wanneer ik van mijn beheerderstaak ben ontheven, mij bij hen thuis ontvangen. Een voor een riep hij de schuldenaars van zijn heer bij zich. De eerste vroeg hij: “Hoeveel bent u mijn heer schuldig?” “Honderd vaten olijfolie,” antwoordde de schuldenaar. De rentmeester zei tegen hem: “Hier is uw schuldbewijs, ga zitten en maak er gauw vijftig van.” Daarna vroeg hij aan de volgende schuldenaar: “En u, hoeveel bent u schuldig?” “Honderd balen graan,” luidde het antwoord. De rentmeester zei: “Hier is uw schuldbewijs, maak er tachtig van.” En de heer prees de oneerlijke rentmeester omdat hij slim had gehandeld. De kinderen van deze wereld gaan immers slimmer met elkaar om dan de kinderen van het licht. Ook ik zeg jullie: maak vrienden met behulp van de valse mammon, opdat jullie in de eeuwige tenten worden opgenomen wanneer de mammon er niet meer is.

Wie betrouwbaar is in het geringste, is ook betrouwbaar als het om veel gaat, en wie oneerlijk is in het geringste is ook oneerlijk als het om veel gaat. Als jullie onbetrouwbaar blijken in de omgang met de valse mammon, wie zal jullie dan werkelijk belangrijke dingen toevertrouwen? En als jullie onbetrouwbaar blijken met wat een ander toebehoort, wie zal jullie dan geven wat jullie zelf toekomt? Geen enkele knecht kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de andere verachten. Jullie kunnen niet God dienen én de mammon.’

Homilie

Zoals ik in de inleiding reeds zei, heb ik mij bij de voorbereiding van de viering door de encycliek “Laudate Si” laten inspireren. Ik ben nu nog meer onder de indruk van onze paus! Bij zijn analyse van de oorzaken van de klimaatcrisis legt hij zonder reserve de vinger op de kernoorzaak, namelijk het antropocentrisme, de mens die zich boven al het andere plaatst. Hij geeft daar voorbeelden van en verbindt de economische crisis, de bankencrisis, het afbreken van waardevolle culturen allemaal met het idee dat de mens als “heerser van de wereld” zich dit allemaal mag permitteren om snelle winst te maken. Hij veroordeelt ook het blinde geloof in de technocratische oplossingen, die vaak nog ergere gevolgen hebben dan het probleem dat ze verondersteld zijn aan te pakken.

De paus doet een oproep tot bekering, voor een veel dieper respect voor de schepping, en voor alles wat geschapen is. Ik noem dit een oproep tot rentmeesterschap. In plaats van ons de eigenaars te beschouwen van de schepping, waarmee we kunnen doen naar goeddunken, zijn wij de behoeders ervan. Een behoeder zal zorgzaam zijn, zal rekening houden met alle factoren, ook die factoren die hem of haar als een beperking of een belemmering lijken. Een behoeder aanvaardt grenzen aan zijn of haar “rechten”. Als rentmeester aanvaard ik dat wat ik heb mij gegeven was door mensen die voor mij kwamen, en dat ik dit gegevene zo goed mogelijk moet doorgeven aan hen die na mij komen. Ik sta in een continuüm tussen verleden en heden, en werk zo mee aan de schepping.

En ik put inspiratie en hoop uit de lezing van het evangelie van vandaag. Je kan je afvragen waar ik dat zie. Die rentmeester pleegt schriftvervalsing, en hij komt er nog mee weg ook! Stelt Jezus nu echt het “liegen en bedriegen” als voorbeeld? In feite is het eenvoudiger. Wat die rentmeester doet is de reële last aanrekenen (het echte tarief!) en niet meer de woekerprijs die hij vroeger eiste. Hij zet dus de onrechtvaardigheid uit verleden recht. Dat is de boodschap van vandaag. Je kan het nog goed maken! Het evangelie spoort ons aan tot bekering. Iedere actie die ingaat tegen de roofbouw op mens en dier is een stap in de goede richting. En iedere stap in de goede richting geeft blijdschap in de hemel. In feite zegt het evangelie dat het nog kan! Het is een oproep om mekaar te bemoedigen en kracht te geven om door te gaan, tegen de stroom en de gemakkelijke oplossing, maar met vertrouwen op de weg van het loslaten te gaan.

Deze tekst zet mij aan om mij te bekeren. Het geeft mij de kracht om te blijven geloven, hopen, dat het kan goed komen, op voorwaarde dat wij ons instellen als behoeders van ket kwetsbare en waardevolle, zonder alles voor onszelf te nemen. Het roept mij op om de kleine initiatieven die her en der opduiken te steunen, zo goed ik kan. Het herinnert mij aan de boodschap van de Heer, dat Hij met zijn volk het goede voorheeft, niettegenstaande de vele beproevingen.

Laten wij dan deze viering verderzetten, in herinnering aan Jezus, die ons deze belofte heeft voorgeleefd, en daarvoor door de Vader werd opgewekt tot eeuwig leven. Amen.

Offerande (acclamatie 149)
Tafelgebed 158: “Gij die mij aankijkt”
Onze Vader
Vredeswens 574: “Wij bidden u om vrede”
Slotgebed

Gebed voor onze aarde
Almachtige God,
U bent aanwezig
in heel het universum en in het kleinste van uw schepselen,
U omarmt alles wat bestaat met uw liefde.
Stort uw liefdeskracht ook uit over ons,
opdat wij het leven en de schoonheid beschermen.
Overstelp ons met uw vrede,
opdat wij als broers en zusters samen leven,
Zonder iemand kwaad te berokkenen.
O, God van de armen,
help ons om hen die uitgestoten en vergeten worden,
en die zo kostbaar zijn in uw ogen,
bij te staan.
Genees ons,
opdat wij beschermers van de aarde worden
en ons niet gedragen als roofdieren.
Genees ons,
opdat wij zaaiers van schoonheid worden
en niet van vervuiling en vernietiging.
Raak de harten van hen die eigen profijt najagen
ten koste van de aarde en van de armen.
Leer ons alles naar waarde te schatten,
en vol bewondering te aanschouwen.
Laat ons op onze weg naar het oneindig licht,
ontdekken hoe diep verbonden wij zijn met alle schepselen.
Dank U omdat U, nu en altijd, bij ons bent.
Wij vragen U, sterk ons in onze strijd
voor rechtvaardigheid, liefde en vrede.
            (Paus Franciscus – "Laudate Si" p.158)

Inleiding op slotlied
Slotlied: 583: “Uit staat en stand”

Zegen: de Dominicaanse zegenwens:

Moge God de Vader ons zegenen
moge God de Zoon ons heel maken
moge de Heilige Geest ons verlichten
en ons ogen geven om mee te zien
oren om mee te horen
en handen om Gods werk mee te doen
voeten om mee te lopen
en een mond om woorden van verlossing te preken
en moge de engel van de vrede over ons waken
en ons tenslotte leiden door Gods genade
tot in het eeuwig koninkrijk
Amen.


------