28 februari 2016: Interreligieuze viering

       Geroepen om Gods volk te bevrijden

Ides Nicaise

Verwelkoming

Hartelijk welkom in deze interreligieuze viering. Speciaal welkom aan de vrienden die van ver zijn gekomen om dit mee te maken. En héél speciaal welkom aan onze Moslim vrienden die vandaag op bezoek zijn en van hun kant de viering mee hebben voorbereid: een aantal mensen van de Hizmet beweging in Vlaanderen en een delegatie van IMSAL, de Leuvense Moslim studenten. We begroeten hen met een zegening en een vredewens.

Openingslied nr 196: zegening

Openingsgebed (Fettiha)

In naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle.
Alle lof zij God, de Heer der Werelden.
De Barmhartige, de Genadevolle.
Meester van de Dag van het Oordeel.
U alleen aanbidden wij en U alleen smeken wij om hulp.
Leid ons op het rechte pad,
Het pad van hen, aan wie Gij gunsten hebt geschonken.

Inleiding 1

Het zijn verwarrende tijden voor gelovigen en niet-gelovigen. In België was er de jongste jaren een verdubbeling van het aantal haatboodschappen tegen moslims, Binnen Europa zijn er de aanslagen op muziekconcerten en restaurants, maar ook moskeeën en gebedshuizen die in brand gestoken worden. Er worden muren van prikkeldraad opgetrokken tegen vluchtelingen… de grote culture clash tussen het christelijke westen en de islam lijkt volop bezig. Die tegenstelling wordt langs de media aangewakkerd.

Ik voel die gespannen zenuwen ook soms heel dichtbij, in mijn vriendenkring of op familiebijeenkomsten. Ik krijg gemanipuleerde filmpjes doorgestuurd waarin beelden van een marcherende karavaan vluchtelingen gemixt worden met beelden van gewelddadige betogingen, extremistische religieuze preken en haatboodschappen. Het grootste slachtoffer van deze opruierij is God zelf. Hij wordt door zijn eigen gelovigen, aan welke zijde ook, in discrediet gebracht. God, wat kunnen wij voor jou doen om die beledigingen te stoppen ?

Tegelijk zien we tekenen van hoop: de Egidiusgemeenschap ging na de aanslagen van Parijs in Molenbeek mee een wake organiseren voor vrede. Moslim mannen gingen tijdens de Kerstnachtvieringen in de Franse steden de wacht houden bij de ingang van katholieke kerken. Tientallen Vlamingen, ook vrienden uit Leuven, rijden regelmatig af en aan naar Calais om de kamperende asielzoekers materieel en moreel te steunen.

Voor mij is de Hizmet beweging ook zo’n teken van hoop. Hizmet staat voor ‘dienst aan de gemeenschap’: een religieus geïnspireerde lekenbeweging van Turkse origine, die wereldwijd discreet bemoedigt en hulp biedt. Ook in Vlaanderen is Hizmet actief: een hele reeks lokale organisaties van Turks-Belgische origine zijn erbij aangesloten en werken als gist in de deeg om de maatschappij te verbeteren. Wat mij daarbij raakt is dat veel van de leden het als immigranten in België zelf verre van breed hebben. Toch zijn gastvrijheid, inzet voor de gemeenschap en vrijgevigheid voor hen vanzelfsprekende basiswaarden.

Eén van die Hizmet-organisaties is Time to Help, een humanitaire hulporganisatie. De voorzitter, dhr Said Tan, kwam helemaal uit Vilvoorde om ons iets over Time to Help te komen vertellen.

Getuigenis van Said Tan

Eerst en vooral wil ik Ides en de gemeenschap van Filosofenfontein bedanken voor de uitnodiging.
Time to Help heeft reeds jarenlang ervaring binnen Europa, maar onze vestiging in België is nog relatief jong. Toch merken we ook hier een enorme steun van de bevolking. Wij schrijven dit toe aan onze transparante werking: elke schenker weet waar zijn bijdrage terechtkomt en krijgt daar ook een bedanking voor. Maar ook de religie speelt een zeer grote rol als inspiratie voor de mensen om giften te doen voor humanitaire hulp, zonder onderscheid naar levensbeschouwing.

De religie van de islam bestaat uit geloof (al iman) en praktijk (al Amel). De vijf zuilen van de islam zijn de geloofsbelijdenis, de rituele gebeden, de aalmoezen of zakat, de vasten en de pelgrimstocht naar Mekka.

Het geven van aalmoezen (zakat of zakah) staat op derde plaats in de rij. Dat is een teken van hoeveel waarde de religie hieraan hecht en dat heeft verschillende redenen. Het woord zakat betekent 'reiniging' in de vorm van verplichte aalmoezen aan de armen om een meer rechtvaardige verdeling van goederen te bereiken. Islam maakt hier geen onderscheid tussen de mensen. Arm is arm, wat hun religie, huidskleur of afkomst ook mogen zijn.

Het betalen van zakat is verplicht en moet minimaal 1/40e deel van het bezit zijn maar er kan eventueel een hoger bedrag worden weggeschonken.
Een voordeel van zakat is het zuiveren en reinigen van de zielen, het afleren van gierigheid en het oefenen van vrijgevigheid. Zoals er in de Koran naar verwezen wordt, in de Woorden van de Verhevene: “Neem van hun bezittingen de zakat, jij reinigt en zuivert hen daarmee.” De zakat versterkt ook de relaties tussen de armen en de rijken, wat bijdraagt aan een solidaire samenleving. Noteer ook dat de zakat niet wordt beschouwd als een daad van liefdadigheid, maar als het recht van de armen en van elk persoon die als begunstigde van de zakat is aangewezen door God, in Zijn Heilig Boek.

Zoals gezegd hebben wij projecten zowel in België als in het buitenland, onder andere voor de vluchtelingen. Omdat de leefomstandigheden in de vluchtelingenkampen meestal ver onder het gewenste niveau zijn, zoekt Time To Help meer duurzame oplossingen.

Daarvoor zijn wij enerzijds in gesprek met verschillende organisaties zoals Fedasil en het Rode Kruis voor lange termijn projecten, en anderzijds bieden wij hulp in vorm van maaltijden, voedselpakketten en kledingstukken mede door behulpzame donateurs en vrijwilligers.
In die zin delen wij iedere zaterdag in Brussel maaltijden uit aan vluchtelingen die hun plaatsingsprocedure moeten afwachten.

We hebben een theater en workshops georganiseerd voor vluchtelingenkinderen in Brussel. We zijn bezig dit project uit te breiden tot gans België omdat we vinden dat deze mensen ook moreel ondersteund moeten worden.

In de komende maanden gaan wij geld en kleding inzamelen voor de vluchtelingen. Hiervoor zijn wij in gesprek met verschillende vluchtelingen-centra en zijn wij lijsten aan het opstellen van benodigdheden per kamp, zodat we hulp op maat kunnen bieden.
Ik nodig u uit een keer deel te nemen aan onze projecten om wat er hier verteld is in het praktijk te ervaren. (meer informatie over Time to Help)

Muzikaal intermezzo (Nazmi Durak op kanun)

Een andere gast vanuit de Hizmet beweging hier aanwezig is Bahattin Koçak, godsdienstleraar en één van de verantwoordelijken van de Belgisch-Turkse culturele organisatie Beltud. Hij belicht ook de spiritualiteit van Hizmet in Vlaanderen.

Getuigenis van Bahattin Koçak

Ik ben blij en dankbaar om deze ontmoeting.
In de Heilige Geschriften van de moslims staat het volgende (Al-i ?mran 104):
Bismillahirrahmanirrahim:
“Veltekoen mienkoem ümmetoen yed-oeyne ielelhayrie ve ye’moeroene bielma’roefie ve yenhewne aniel moenker; ve oelaa-ieke hoemoelmoefliehoeyn”

Bismillahirrahmanirrahim:
“En laat er een groep onder u zijn die tot goedheid aanspoort en tot rechtvaardigheid maant en het kwade verbiedt: dezen zijn het die zullen slagen.”

Dit is waarschijnlijk het vertrekpunt van de Hizmet-beweging.
De goeden, dat zijn jullie allemaal in deze zaal. Het goede, dat is solidariteit tonen, dat is helpen, dat is actief deelnemen aan de maatschappij, dat is verbeteren, dat is zorgen voor vooruitgang,…
Dit is het vertrekpunt van de Hizmet-beweging.

De Hizmet-beweging is een geloofsgeïnspireerde burgergemeenschap, een culturele en vormende beweging die zich toelegt op het verbeteren van het individu, op weg naar een positieve ommekeer in de maatschappij. Een beweging die in alle geledingen van de maatschappij zowel haar verantwoordelijkheden wil nakomen als een sterke bijdrage leveren. Dit kan je ook terugvinden in de volgende woorden van Fethullah Gülen:
“Wees zo verdraagzaam dat je boezem zo wijd als de oceaan wordt. Laat je inspireren door geloof en liefde voor de mensen. Moedig de goeden aan voor hun goedheid. Vergeldt kwaad met goed en houdt geen rekening met onhoffelijk gedrag.”

Wat doet de Hizmet-beweging in België? Onderwijs en vorming, armoedebestrijding, ziekenzorg, interreligieuze en interculturele dialoog, en objectieve media zijn de sterke pilaren van de beweging. In al deze sectoren hebben we platforms en lokale verenigingen.

Ik beperk me hier tot één voorbeeld: het Platform Jeugd. Jongeren die uitgerust zijn met een goede basisopleiding, hebben vandaag en morgen meer te bieden, waardoor de leefbaarheid in de maatschappij toeneemt. Ook is het belangrijk dat jongeren opgroeien met openheid voor diversiteit en vooroordelen leren minimaliseren in een diverse samenleving. For Youth, een lidvereniging binnen dit platform organiseert rondetafelgesprekken over gewelddadig extremisme. Deze zijn nu al een tijdje bezig. Op die manier werken we heel concreet aan het voorkomen van radicalisering, en aan een meer open, tolerante en vredevolle samenleving.
Tijdens het aperitief mondial straks kan ik wat meer vertellen over Hizmet.

Lied 772B: “Voor kleine mensen”

Inleiding op lezing

Toeval of niet, de voorgeschreven eerste lezing van vandaag gaat over de roeping van Mozes (in de Koran Moesa). Een ideale lezing voor deze viering omdat Mozes in de drie boekgodsdiensten als één van de allergrootste religieuze leiders beschouwd wordt. We lezen voor deze gelegenheid de Nederlandse vertaling van dit verhaal in de Koran. In de eerste plaats zal jullie opvallen dat die versie inhoudelijk quasi-identiek is met de versie die wij kennen uit de bijbel.

De grote Mozes, die de geschiedenis zal veranderen door zijn volk uit Egypte te bevrijden, komt in deze lezing heel menselijk en herkenbaar over. God wil hem naar de Farao (Fi’raun) sturen om de vrijlating van de joden af te dwingen, maar Mozes beseft dat hij nog maar pas een Egyptische toezichter gedood heeft, en vreest dat hij bij zijn aankomst aan het hof zal gelyncht worden. Hij wordt niet graag naar het hol van de leeuw gestuurd. Maar God geeft hem twee tekenen waarmee hij kan laten zien dat hij door de Almachtige zelf gezonden is. Na wat tegenpruttelen wordt een compromis bereikt: zijn broer Aaron (Haroen) wordt mee gestuurd en zal mee het woord voeren.

Lezing: de roeping van Moesa (Koran 28: 29-35)

Toen Moesa de termijn vol gemaakt had en met zijn huisgenoten wegtrok nam hij op de zijkant van de berg een vuur waar en hij zei tot zijn mensen: "Blijft staan, ik heb een vuur waargenomen, misschien zal ik jullie er een bericht van brengen of een toorts van vuur; misschien zullen jullie [erdoor] verwarmd worden."
Toen hij daar kwam werd hem van de rechterkant van de vallei, op het door God gezegende veld, vanuit de boom toegeroepen: "O Moesa, Ik ben het, God, de Heer van de wereldbewoners. Werp je staf op de grond."

Maar toen zag Mozes dat die zich bewoog als een slang. Hij keerde hem de rug toe en draaide zich niet meer om. "Moesa, kom dichterbij en wees niet bang; jij behoort bij hen die in veiligheid zijn. Stop je hand in je boezem dan zal zij wit, maar zonder iets slechts, tevoorschijn komen. Trek je van schrik uitgestrekte arm weer naar je toe.
Ziehier twee bewijzen van jouw Heer bestemd voor Fir'aun en zijn raad van voornaamsten. Zij zijn verdorven mensen."

Moesa zei: "Mijn Heer, ik heb iemand van hen gedood en ben dus bang dat zij mij doden. En mijn broer Haroen is welsprekender dan ik; zend hem als hulp met mij mee om wat ik zeg te bevestigen, want ik ben bang dat zij mij van leugens zullen betichten."

Hij zei: "Wij zullen jou door jouw broer kracht verlenen en Wij zullen jullie beiden machtiging geven. Zij zullen jullie dus niet te na kunnen komen. Met Onze tekenen zullen jullie beiden - en zij die jullie volgen - de overwinnaars zijn."

Lied 529: “Hoort hoe God met mensen omgaat” (strofen 1-6-13)

Commentaar op de lezing

Het doet deugd om dit stuk gemeenschappelijke geschiedenis samen met onze Moslim gasten te lezen en erover te bezinnen. Onze gemeenschappelijke God / Allah komt in dit verhaal naar voor als een bewogen, barmhartige God. Hij heeft de ellende van zijn volk gezien en roept gezaghebbende leiders op om het volk uit de slavernij te bevrijden. Hij begeleidt hen met zijn kracht. Hij accepteert niet dat volkeren elkaar onder de voet lopen. Hij is ook niet wraakzuchtig: hij draagt hen op om recht te eisen met woorden, niet met wapens.

Voor mij is Fethullah Gülen één van die hedendaagse leiders. Gülen predikt in al zijn boeken liefde, verdraagzaamheid, dialoog, emancipatie door onderwijs, en spirituele vernieuwing. Hij spoort zijn volgelingen aan tot mildheid, sociaal engagement en gastvrijheid, de zachtste waarden die wij ook als christenen hoog in het vaandel dragen. De jongste jaren treedt hij ook naar voren als leider van een inter-religieuze vredesbeweging.

Het zal misschien wat vreemd lijken om Mozes te vergelijken met Fethullah Gülen, en de Egyptische Farao met religieuze terreurorganisaties, maar ik zie een verband. Gülen weet zich ook door God geroepen om de wereld te bevrijden van de barbaarse schande van islamitische terreur. Nooit zal hij oproepen tot gewapend verzet, maar integendeel tot spirituele herbronning en moedige stellingname. Verschillende malen heeft hij de terreur al in scherpe bewoordingen veroordeeld en on-islamitisch genoemd. Zo ook met opiniestukken in Le Monde en in de Wall Street Journal (www.dialogueplatform.eu) na de aanslagen in Parijs. Ziehier een paar zinnen uit dat laatste artikel:

“Het is niet fair de Islam te beladen met de verantwoordelijkheid voor de wreedheden van gewelddadige radicalen. Maar wanneer terroristen zich voordoen als Moslims, dan identificeren zij zich ten minste met die naam. Moslim gelovigen hebben dan ook de plicht alles in het werk te stellen om te voorkomen dat deze kanker zich uitzaait in onze gemeenschappen. Als we dat niet doen, zijn we mee verantwoordelijk voor het besmeurde imago van ons geloof.
Eerst en vooral moeten we alle geweld afzweren zonder ons gewonnen te geven. Dat terroristen zware zonden begaan in de naam van de Islam is niet zomaar mijn mening: het is de onontkoombare conclusie van een eerlijke lectuur van de Koran, het levensverhaal van de Profeet Mohammed en de eeuwenlange overlevering. Wie ook maar één onschuldige persoon het leven ontneemt begaat een misdaad tegen de ganse mensengemeenschap (Koran 5:32). Moslims moeten overal de mensenrechten uitdragen: het recht op waardigheid, leven en vrijheid. (…)
De kern van ons geloof belijden we door culturele, sociale, religieuze en politieke diversiteit te respecteren. God wijst op het wederzijds leren als eerste doel van diversiteit (Koran 49: 13). Elk menselijk wezen respecteren als een schepsel van God is God respecteren.”

Er valt nog veel te zeggen, ook over het christelijke perspectief op deze kwestie: over het militaire en economische geweld dat door zogenaamde christenen elders in de wereld wordt gepleegd, over de onverschilligheid en het gebrek aan respect waarmee vluchtelingen worden bejegend, enzovoort. Maar het wordt tijd om deze woorddienst af te ronden. Nazmi Durak begeleidt ons in een moment van gezamenlijke meditatie. Ondertussen kan wie dat wenst een kaarsje naar het altaar dragen als symbool van een gebed of wens.

Offerande (instrumentale muziek door Nazmi Durak op kanun)
Lied 149: "Oergebaar"
Tafelgebed: 164
Onze Vader: 185
Vredeswens
Communie (instrumentale muziek door Nazmi Durak op kanun)

Bezinning na de communie

Fethullah Gülen heeft zowat alle grote religieuze leiders ter wereld ontmoet, ook de vorige paus. Overal ter wereld, ook in België, richt de Hizmet beweging interreligieuze dialoogplatforms op. De Gülen leerstoel aan de KU Leuven wordt door Vlaamse ondernemers van Turkse origine gefinancierd. Johan Leman, medebroeder van Marcel, was tot voor kort de verantwoordelijke van die leerstoel. Johan kon hier vandaag wegens andere verplichtingen niet aanwezig zijn maar laat jullie allen groeten. Ook Emilio Platti, een andere Leuvense Dominicaan en Islamoloog, groet ons vanuit Egypte met de boodschap dat er een ontmoeting voorbereid wordt tussen Paus Franciscus en de groot-imam van al-Azhar.

Om aan deze inter-religieuze viering een kleur toe te voegen heeft Frida Awarot, die zelf een Joodse en Protestantse achtergrond heeft, ook een inbreng voorbereid.

Getuigenis van Frida Awarot

Ik ben Nederlandse van geboorte en van huis uit Protestants en liberaal Joods opgevoed met veel respect voor andere levensovertuigingen. Gastvrijheid, omzien naar de armen en de eenzame medemens maken deel uit van mijn opvoeding.
Ik ben heel lang 'zoekende' geweest omdat binnen het protestantisme Jezus de verlosser is en binnen het Joodse geloof de Messias nog moet komen.

Toch is mijn grote liefde voor de Tenach (in de bijbel het Oude Testament) gebleven en heeft de siddoer ofwel tefilla (Joods gebedenboek) een zeer belangrijke plaats in mijn leven van elke dag.
Een vers hieruit: "Ons zielsverlangen gaat uit naar de Eeuwige, onze hulp en onze bescherming is Hij. Ja, met Hem zullen we van harte blij zijn, want in Zijn heilige Naam hebben we vertrouwen. Moge Uw liefde, Eeuwige, over ons zijn, in dezelfde mate als de hoop die wij op U vestigen” ( Een stukje uit Tehilliem Psalm 33).

Aan de ene kant stellen wij G'd voor onze ogen als een hoog heilige adembenemende G'd, hemelhoog boven ons menselijk verstand verheven in onvatbare wijsheid.
En aan de andere kant is er ook die G'd tot wie wij ons als een Vader kunnen wenden aan wie wij alles mogen zeggen, onze kleine en grote moeilijkheden, die ons nabij is als wij tot hem roepen. Het Jodendom leert dat G'd in Zijn verhevenheid en in Zijn liefde voor de mens, één en dezelfde G'd is.

Op een zondagavond in december van het afgelopen jaar werd in de Nederlandse stad Zutphen een fakkeloptocht gehouden langs een moskee, een kerk en synagoge. Een optocht als gebaar van verbondenheid, licht, hoop en vrede tegenover al het geweld in de wereld. De tocht eindigde bij de synagoge waar op de laatste avond van Chanoeka de chanoekia (acht-armige kandelaar) die buiten op straat stond, werd ontstoken.
En wanneer men omhoog keek, zag men aan de hemel, drie laserstralen, zoeklichten. Deze lichten stonden opgesteld bij een moskee, een kerk en een synagoge. Op vele meters hoogte raakten ze elkaar, en daar werd het een zee van licht aan die donkere hemel.

Voor mij is dat zinnebeeldig: G'd is aanwezig in dat licht, dat licht van de verbondenheid, voortkomende uit de Islam, het Christendom en het Jodendom. En ook dat iedere lichtstraal zijn eigenheid bewaard en dat er met respect wordt gekeken en omgegaan met onze religies. Zo kunnen wij naast en met elkaar leven in warmte en eenheid ook al is het in diversiteit. En het maakt ons tot mensen die naar elkaar willen omzien en elkaar beter willen leren kennen.

Het licht van G'd verbindt ons samen, het werkt in ons, het houdt ons staande, het straalt!

Slotlied nr 190: "Heveinu Shalom"

Slotgebed (samen)

Laat ons neerknielen, dag na dag, telkens weer
En bidden voor een gezonde geest en een zuiver hart
Om lijdende mensen troost te brengen
En angstige zielen uitzicht op heil
Wij ontkennen niet wat in de wereld gebeurt
Maar wij weigeren te geloven dat wat gebeurt
ons in zijn macht heeft
en ons in angst en duisternis houdt.
Laat ons elke dag vijf minuten stil worden
En bidden om onze genezing
Dat wij de ideologie van de angst ruilen
Voor de spiritualiteit van de Liefde
Laat ons uit het donker naar het licht treden
En het zaad van liefde in vruchtbare grond ontvangen
Zodat het kan groeien en bloeien waar wij ook komen.
Amen