29 december 2013 : "Bezield Verband",
motor van de hervorming van de Kerk in
Vlaanderen
Jef Schoenaerts
en Lut Saelens
Openingslied: “Heden zal uw redder komen”
Welkom
“Rijke mensen opgesloten, open mensen vinden Hem…”
Laten we onze geest en ons hart openstellen om onze god te ontvangen
die wij noemen: Vader, Zoon en heiligende Geest. Amen.
We zijn deze
viering gestart met een prachtig en krachtig kerstlied.
Een kerstlied dat die onvoorstelbare, onverwachte god van ons probeert
in beeld te brengen. Een god die komt als een kind, ongewapend,
zonder macht, kwetsbaar, geschonken, niet gemaakt.
Wat een ongehoorde, bijna ongelooflijke god! Een god bovendien die
enkel te bespeuren is voor mensen die op hun beurt ook zelf ongewapend,
zonder macht, kwetsbaar zijn en op uitkijk staan naar het geschenk.
Wat een ongehoorde, bijna ongelooflijke uitspraak!
De liederen geven ons vandaag de kans om deze kerstboodschap vandaag
verder in ons te laten doordringen opdat we steeds meer vertrouwd
zouden raken met dit mysterie dat alle kennen te boven gaat.
In de woorddienst
zullen we stilstaan bij het nieuwe netwerk binnen katholiek Vlaanderen
dat op 30 november op het publieke forum is getreden onder de naam
“Bezield Verband”.
In de viering
van 8 september heb ik al eens uitgebreid aandacht besteed aan
het belang – ook voor onze gemeenschap – om verbonden
te blijven met de vele geloofs-gemeenschappen elders in Vlaanderen
die elk op hun manier proberen om geloof en hedendaags levensgevoel
samen te houden. Ik vermeldde toen hoe het Manifest “Gelovigen
nemen het woord” de stem liet horen van 8233 gelovigen in Vlaanderen.
Om nauwkeuriger in te schatten hoe die mensen hun geloof en hun
kerkbehoren benoemen en beleven werd een wetenschappelijk onderzoeksproject
opgestart.
Op zaterdagvoormiddag 30 november werden de resultaten van dat uniek
onderzoek bekend gemaakt op een symposium in Antwerpen. Tegelijk
werd het nieuwe netwerk “Bezield Verband” boven de doopvont
gehouden. Lut Saelens ik ikzelf waren erbij op 30 november en willen
elk een onderdeel van die dag belichten. Ik zal straks enkele bedenkingen
geven bij de resultaten uit het wetenschappelijk onderzoek. Lut
zal in een tweede deel de startgesprekken binnen Bezield Verband
op diezelfde zaterdag 30 november toelichten.
De verbinding tussen beide delen binnen deze viering wordt gevormd
door een lezing uit Handelingen hoofdstuk 4 waarin de eerste christenen
er ons via hun levenswijze op attent maken waar het in het christendom
op aankomt.
Laten we het eerst stil maken in en rondom ons en ons verbinden
met de vele mensen die “geschonden” op onze weg komen:
- de 100.000den op de vlucht voor oorlogsgeweld in Zuid-Soedan en
in Syrië,
- de velen op zoek naar toekomst die ook vandaag weer Lampedusa
proberen bereiken,
- de groeiende groep mensen in België die in armoede leven
en het zonder steun niet redden,
- allen die leven in onvrijheid en gebukt gaan onder uitbuiting….
“Hun stem zal mij roepen, mij vragen om antwoord…”
zingen we in lied nr.273
Acclamatie “Telkens geboren”
Gebed
Tot U bidden wij, Heer, voor
ons die kerk zijn.
Help ons om verdeeldheid te voorkomen,
en om vooroordelen
en bittere beschouwingen te vermijden.
Help ons de eenheid van uw kerk te versterken
in de duizend gezichten van uw volk.
Help ons om het immense netwerk te ontdekken
van verborgen heiligheid,
gevormd door de levende stenen van uw kerk.
Leer ons haar niet te bouwen
als een voorgeprogrammeerd project
maar haar te laten groeien onder
de zon van uw voorzienigheid.
Maak dat wij luisteren naar alle mensen
zodat we in onderlinge dienstbaarheid
meedelen in hun wanhoop en in hun hoop,
en met hen ons zullen bevinden
op dezelfde weg die Christus volgt.
Moge uw kerk
in haar bezinningsproces de frisse wind voelen
en de kracht die zij nodig heeft
om vandaag het evangelie te verkondigen.
dat de kerk in aller ogen
een open deur mag zijn, een bron ten leven,
een nieuwe lente
Preek (deel 1)
Het onderzoeksinstituut
IKKS heeft via een online-enquête 4088 gelovigen - overwegend
actief geëngageerden binnen de Kerk - ondervraagd over hun
geloofsbeleving en hun kerkbeleving. Wetenschappelijk gezien is
dit een ruime onderzoeksgroep die representatief werd samengesteld
en daarom relevante gegevens opleverde.
Het eerste deel van het onderzoek richtte zich op die mensen in
de onderzochte groep die eerder al het Manifest hadden ondertekend.
Dat gaf deels voorspelbare resultaten met o.a. een sterke vraag
naar het voorgangerschap van leken in plaatselijke gemeenschappen
of de dringende vraag naar het toelaten van gehuwde mannen en vrouwen
tot het priesterambt. Niet zozeer wát beweerd werd was verrassend
maar wel dat zo’n grote groep dit sterk beaamde.
Ik wil nu slechts
kort focussen op één element uit het onderzoek nl.
de kijk van vele mensen op de vernieuwing in de kerk en daarnaast
stilstaan bij enkele toekomstperspectieven voor een hervormingsproces
die de onderzoekers zelf formuleren.
Als eerste
gegeven is er dus de vraag naar mogelijke vernieuwing in de kerk.
Dat een grote meerderheid stelt dat de Kerk in een grote crisis
verkeert, is opnieuw niet verbazingwekkend. Wel verrassend vind
ik is dat nog steeds de helft van hen vindt dat vernieuwingen best
uitgaan vanuit de Kerk zelf. 70% vindt dat die hervormingen bovendien
best starten op het lokale niveau en vanuit de behoeften van lokale
geloofsgemeenschappen.
Ik hoor daarin dat het instituut Kerk nog altijd een beperkt krediet
krijgt om concrete stappen te zetten: wat zijn wij Vlamingen toch
geduldige mensen… Verrassend daarbij is ook dat de lokale gemeenschap
centraal komt te staan want de boodschap luidt: de behoeften van
de lokale geloofsgroepen zijn richtinggevend voor vernieuwing. De
meest precaire behoefte ontstaat als een vaste voorganger niet langer
beschikbaar is. Op dat concrete probleem reageert maar liefst 85%
met de stelling dat mits bepaalde voorwaarden geschikte mensen uit
de eigen groep dan gewijd moet kunnen worden tot voorganger. We
komen zo dicht bij het principe dat de gemeenschap recht heeft op
voorgangers en die zelf ook best kiest. Geen kleinigheid en dus
denkstof wat hier de meerwaarde van is en wat valkuilen zijn.
Tweede item:
welk toekomstperspectief reikt de onderzoeksgroep zelf aan?
Ik selecteer drie suggesties en plaats er meteen telkens zelf een
overweging bij…
1. Of de Kerk hervormd moet worden is geen vraag want hervormen
is een noodzaak. Die hervorming van de kerk is intern belangrijk.
Maar ook extern is ze van groot belang als een kans op aansluting
bij de post-seculiere samenleving in Vlaanderen. Een beetje lapidair
zou je kunnen zeggen: voor de kerk is het hervormen geblazen of
totaal irrelevant worden in de maatschappij.
2. Vermijd navelstaren want niemand heeft het gelijk aan zijn kant!
Vindplaatsen van kansen liggen bij elkaar en in de brede samenleving.
Ook hier een lapidaire uitspraak: op je eiland zal je wel gelijk
hebben maar is er geen groeikracht.
3. Gebruik de luxe van de interne diversiteit binnen de Kerk. Verscheidenheid
hoeft eenheid niet in de weg te staan als men er wijs mee omgaat.
Het belang van het onderzoek voor de geloofsgemeenschappen die een
kerk-hervorming gunstig gezind zijn, ligt m.i. in het feit van mekaar
te weten hoe breed standpunten gedeeld worden én dat bepaalde
ideeën stilaan gemeengoed worden zoals het recht van een gemeenschap
op een voorganger die bij voorkeur uit de eigen groep gekozen wordt.
Tot slot nog praktisch: je kan zelf de resultaten van het onderzoek
bekijken op www.bezieldverband.be.
Lezing Handelingen
4,32-36
Lied “Geen weg is te lang”
Preek (deel 2)
Tafelgesprekken Bezield Verband
Ik wil het hier even kort
hebben over de tafelgesprekken die voor de deelnemers op 30 november
in de namiddag werden georganiseerd om maximale inbreng van iedereen
te garanderen. De gespreksthema’s waren gegroepeerd rond vier
uitdagingen:
- 1. Creatieve trouw aan de traditie:
hierbij werd vooral gefocust op de vraag hoe nieuwe perspectieven
kunnen geopend worden en hoe geëxperimenteerd kan worden
met nieuwe vormen, dit alles met respect voor de traditie.
- 2. De tweede uitdaging focuste op hoe te komen tot zelforganisatie
als kerkgemeenschap. Hierbij had men ook aandacht voor de financiële
aspecten.
- 3. De derde uitdaging focuste op concrete nieuwe perspectieven:
hoe die vorm geven en hoe hiervoor een draagvlak vinden.
- 4. De vierde uitdaging betrof de toekomst voor Bezield Verband
en de volgende stappen die BV moet zetten om echt beweging en
verandering te brengen.
De deelnemers
konden per uitdaging plaatsnemen aan een tafel met een begeleider/verslaggever.
Na de bespreking van een uitdaging werden we uitgenodigd aan een
andere tafel plaats te nemen met andere deelnemers en een andere
begeleider. De verslagen van de besprekingen werden achteraf gebundeld
door de werkgroep van BV en zullen in de toekomst verder de basis
vormen voor mogelijke acties. Ik vond dat een methodiek die ook
voor FF een interessant alternatief zou kunnen zijn voor ons kerkberaad
omdat met deze benadering een meer optimale participatie van elke
deelnemer mogelijk is.
Eerder dan een samenvatting te brengen van deze gebundelde verslagen
wil ik kort een aantal punten aanstippen die mij troffen en waarvan
ik denk dat ze voor ons interessant kunnen zijn.
Vooreerst de focus en aanpak bij Bezield Verband: Wat mij aangenaam
verraste was dat men BV niet te veel wil structureren en formaliseren,
maar het heel open en dynamisch wil houden en de inspiratie niet
alleen vanuit de aangesloten kerkgemeenschappen wil putten maar
ook vanuit verschillende invalshoeken wil laten komen: andere godsdiensten,
-culturen, de kunstenaarswereld, het ganse middenveld en ook minderheidsgroepen
in onze samenleving. Men wil dus zeker geen nieuw soort formele
kerk worden, naast of tegen de bestaande kerkelijke structuren.
BV moet vooral dwarsverbindingen tot stand brengen tussen diverse
kerkgemeenschappen: gemeenschappelijke thema’s identificeren
voor uitwisseling en versterkte werking. De initiatiefnemers zijn
er waakzaam over om niet alles naar zich toe te trekken maar om
ruimte te laten voor zoveel mogelijk inbreng vanuit de meest diverse
hoeken.
Vervolgens was de invulling die de deelnemers gaven aan de uitdaging:
creatieve trouw aan de traditie. De behoefte om de bijbel, de
sacramenten en de traditionele religieuze praktijken en rituelen
te benaderen en te interpreteren vanuit een hedendaagse maatschappelijke
en spirituele context werd herhaaldelijk aangestipt. Hierbij heeft
men behoefte aan een nieuwe taal en nieuwe rituelen en aan meer
creatieve manieren van vieren.
Om dit te kunnen realiseren dient men aandacht te besteden aan:
* Het inzetten
van de juiste mensen met de gepaste talenten en vorming. Hierbij
is inspraak nodig van de gemeenschap. Ook minder geschoolde mensen
kunnen een belangrijke rol spelen mits een gepaste aanpak. Mensen
hoeven ook niet te lang in bepaalde rollen te zitten zodat ze
er niet gaan in vastroesten.
* Aangepaste vorming: leerhuizen rond bijbel en geloofsverdieping,
catechese voor jong en oud. Vorming toegankelijk maken ook voor
andere gemeenschappen eventueel via internet.
* Onderlinge uitwisseling van “good practices” tussen
kerkgemeenschappen en netwerking: bij elkaar op bezoek gaan…ook
uitwisseling via de BV website en de websites van de kerkgemeenschappen.
Wat de uitdaging
van zelforganisatie van de gemeenschappen betreft werd de nadruk
gelegd op het formuleren van een visie en het identificeren van
de vereiste competenties, niet alleen inhoudelijk maar ook op vlak
van moderne media en internet, financiën, juridisch, organisatietechnieken
en democratische besluitvorming, communicatie etc…Indien er
intern niet voldoende talenten aanwezig zijn zouden we meer mensen
extern moeten aanspreken of vorming aanbieden, eventueel over de
kerkgemeenschappen heen. Zo zou bvb het programma dat voor SHARE
werd ontwikkeld ook kunnen beschikbaar gesteld worden voor andere
groepen.
Op vlak van financiën stelde men de vraag men niet een rechtvaardiger
verdeling van de huidige publieke inkomsten voor de eredienst moet
nastreven.
Wat de uitdaging om als vernieuwde kerk een stem te hebben betreft
beseft men het belang van een groter draagvlak voor de betrokken
groepen. Hierbij kan het zinvol zijn om initiatieven uit te werken
over de grenzen van de concrete kerkgemeenschap heen. Voor gemeenschappelijke
thema’s (bvb het lijden, stervensproblematiek etc…) zou
men ook kunnen aansluiten met groepen buiten de kerkgemeenschap:
migranten, de socio-culturele wereld, mensen met andere geloofsovertuiging.
Hen ook vragen naar feedback over de manier waarop wij werken.
Veel aanwezigen vonden ook dat BV meer aanwezig zou kunnen zijn
op het publieke forum met opinieartikels in de pers en ook in Kerk
en Leven en Tertio. Onder andere ook door publicatie van open brieven
aan de paus, vluchtelingen, bisschoppen. ..Iedere kans om zichtbaar
te worden dient gegrepen te worden.
Tot daar de belangrijkste ideeën.
Indien we als kerk willen voortbestaan zijn initiatieven als BV
volgens mij levensnoodzakelijk. Laat ons hopen dat de eerste zaadjes
die gezaaid zijn overvloedig vrucht zullen dragen zodat een nieuwe
spiritualiteit, waaraan onze maatschappij zo’n behoefte heeft
verder van onderuit kan groeien. Amen.
Muziek
“Oergebaar”
Eucharistisch gebed “Liever een kind”
Onze Vader
Muziek tijdens de communie en daarna communielied “Kleine psalm”
Mededeling: Kerstbrief
van Bezield Verband aan paus Franciscus
|
