------
Welkom
------
Liturgie
------
Vorming
------
Historiek
------
Archief
------
Kalender
------




5 februari 2012: "Wees Gij het woord, Gij de stilte"

Mc. 1, 29-39

Geert Craps

Laten wij hier samen zijn in de eenheid van onze God: vader, zoon en heilige geest.
Om te beginnen: 102 “Onze hulp is in de naam van de Heer”

Openingsgebed (Sytze de Vries)

Gij, voor mensen
een baken, dat hun
een uitweg bood,
dat een geleide was
door donkere schaduwen,
steeds weer is uw Naam
opgelicht,
boodt Gij hun richting.
De echo van
hun zingen en bidden
spoort ook ons nog aan
U te zoeken
als gids die ons de weg wijst,
woord dat ons aanspoort,
kracht die ons voedt.
Gij zaait hoop
en wekt toekomst
onder ons,
de kracht van uw Geest
is ons als een nieuwe wind.
Onder uw vleugels
vinden wij leven. (Amen van nr. 102)

Inleiding

De vorige paar weken en maanden zijn heel druk geweest voor mij. Er was een groot project af te werken op het werk, waar ik veel tijd en energie in heb gestoken. Daardoor krijg je meer dan anders het gevoel dat je jezelf voorbij loopt.
De lezing van vandaag vertelt hoe Jezus verschillende mensen geneest en bevrijdt van hun demonen, te beginnen met de schoonmoeder van Petrus. Door de reputatie die hij zo krijgt, brengt iedereen zijn miseriegevallen voor hem. Hij kan er veel genezen, zegt Marcus. Zijn reputatie groeit, de vraag naar hem stijgt enorm. De volgende dag beslist hij om naar de volgende dorpen te gaan, om ze ook daar 'het goede nieuws te brengen'. Zo gaat de ronde van Galilea verder, overal brengt hij het goede nieuws en heelt hij mensen. Kortom, een drukke dag in het leven van de heiland, gevolgd door nog meer drukke dagen. Maar er gebeurt nog meer in de lezing. We luisteren naar het evangelie volgens Marcus.

Marcus 1:29-39

Een paar bedenkingen bij de lezing
Is u dat ene zinnetje ook opgevallen in de lezing? 's Morgens in alle vroegte gaat Jezus in zijn eentje de stilte opzoeken om te bidden. Dat moment van bidden wordt schijnbaar en passant vermeld door Marcus, in zijn verhaal is het toch een essentieel aspect van Jezus' optreden. Het is een moment van reflectie, waarop Jezus zichzelf heroriënteert. Dat aspect van het verhaal heeft mij geraakt. Het individuele gebed van Jezus in de stilte van de morgen, als rustpunt in zijn drukke bestaan, is iets speciaals. Ik koppel daar drie bedenkingen aan vast, afgewisseld met wat stiltemomenten.

1. Eenzaamheid en stilte is in onze huidige maatschappij dubbelzinnig. De Nederlandse theologe Christiane Berkvens schrijft daarover het volgende: "In onze cultuur en ons leefklimaat is stilte een schaarstegoed geworden. ... Omdat de stilte geen gemeengoed meer is, is zij soms ook een grote onbekende, met wie het onwennig omgaan is. ... Angst voor stilte is niet zelden angst voor het onbekende. ... Stilte kan bedreigend zijn. Alle onrust kan als een demon de lege plaats bezetten." Maar tegelijk constateert zij: "De stilte is des te harder nodig om ons weer binnen onze eigen maat en onze eigen perken te krijgen. Om het contact met onze mensenziel te hervinden". Dat tweevoudige: de dreiging van de leegte en tegelijk de heling door de stilte is heel herkenbaar.

Dan het individuele gebed: Guido Gezelle heeft de onmacht om te bidden prachtig verwoord:

Gij badt op enen berg alleen,
en... Jesu, ik en vind er geen
waar 'k hoog genoeg kan klimmen
om U alleen te vinden:
de wereld wilt mij achterna,
alwaar ik ga
of sta
of ooit mijn ogen sla;
en arm als ik en is er geen;
geen een,
die nood hebbe en niet klagen kan;
die honger, en niet vragen kan;
die pijne, en niet gewagen kan
hoe zeer het doet!
Leert mij, armen dwaas, hoe dat ik bidden moet!

Individueel gebed is iets dat ik heel moeilijk kan plaatsen in een hedendaagse opvatting over geloven. Het idee om een gesprek aan te gaan met God heeft toch iets vreemds. Het individuele gebed gericht tot een goddelijke persoon of een heilige past in een religie waarin God de man met de grijze baard is, of toch in elk geval zo'n menselijke trekjes heeft dat je er een gesprek mee kunt voeren. Maar als de verticale dimensie in het geloof almaar moeilijker en genuanceerder te beschrijven valt, omdat we niet willen vervallen in een primitieve voorstelling van wie God is, wat dan te denken of te doen met het individuele gebed?
[Korte stilte]

2. De mysticus Eckhardt zegt in een preek over een passage uit het boek Wijsheid het volgende: "wil God Zijn woord spreken in de ziel, dan moet zij in vrede en rust zijn, en dan spreekt Hij Zijn woord en zichzelf in de ziel uit, en niet een beeld, maar zichzelf. (...) Hoe meer jij zonder beeld bent, des te meer ben je ontvankelijk voor Gods inwerking, en hoe meer je bent ingekeerd tot zelfvergetelheid, des te dichter ben je daar bij. (...) Er moet zijn een onttrekken aan alle dingen. God versmaadt het om in beelden te werken."
De stilte en de leegte is voor Eckhardt de ruimte voor God. In een ander werk gaat Eckhardt zelfs nog verder, en zegt hij: “een echte gelovige bidt niet”. Welk Godsbeeld spreekt hieruit? De ruimte voor God heeft niet een vorm waarin Hij zal passen, het is enkel en alleen ruimte, waarin God zichzelf kan zijn. Zo ruimte creëren voor God en leegte maken, gaat verder dan meditatie omdat het openheid creëert voor het ander of de Ander. Nogmaals Christiane Berkvens: "Het gebed kan weliswaar de functie hebben van een vorm van meditatie, van een soort psychologische therapie of een zelfgesprek (...), ook van een bezinning op mijn handelen, maar dat is uiteindelijk een gesloten cirkel die begint en eindigt bij onszelf. Het gebed zoekt (...) juist een opening, maakt ruimte voor het ongehoorde, voor de verrassing, voor een nieuw zicht." Bidden in de stilte die ruimte maakt voor God, laat de vraag onbeantwoord wie, hoe of wat die God dan wel is. We maken enkel ruimte voor iets wat onszelf, ons ik, overstijgt. We laten ons overweldigen door God.
[Korte stilte]

3. Leonardo Boff in zijn boek Onze Vader: "Bidden is niet het eerste wat een mens doet. Voordat een mens bidt, beleeft hij een soort existentiële shock. Pas als consequentie daarvan ontspringt het gebed, of het nu smeekgebed is of dank of aanbidding". Boff identificeert twee belangrijke existentiële shocks die de basis vormen voor het gebed in het christendom: het schandalige leed dat we constateren in de wereld en onze persoonlijke ervaring van zinloos lijden (waar heb ik dat allemaal aan verdiend?).

Het gebed als reactie op een existentiële shock is voor Boff echter geen smeekbede om een interventie van bovenaf om de onrechttoestand te beëindigen. Het gebed, en dan met name het Onze Vader, is voor hem het uitspreken van de erkenning om zich in te schrijven in het project van het evangelie. Door de woorden van een gebed uit te spreken bevestigen we ons geloof in de boodschap dat liefde tussen mensen als veruitwendiging van de liefde van God het antwoord is op de ervaring van onrechtvaardigheid en lijden. Bidden is in die zin acclamatie, engagement, bevestiging. Daar ligt ook de zin van het (samen) bidden met woorden van de traditie. Door die woorden te herhalen schrijven we ons in in een lange stroom van zoekende gelovigen, die ja zeggen op de uitdagingen van het gelovig zijn in een confronterende wereld.

De stilte en het gebed beschouwd op de manier van Eckhardt en van Boff kan zo een echte (her)oriëntatie betekenen voor een hedendaagse gelovige. Door te staan in de openheid van de stilte voor de aanspraak en inspiratie van God, door het be-amen van onze engagementen tegen het onrecht en het lijden in en met de woorden van de traditie, kan het gebed richtinggevend zijn in ons leven. Laten we deze woorddienst afsluiten met het gezongen gebed "Wees gij het woord, gij de stilte": die titel alleen zegt het helemaal...

Lied 139: “Wees gij het woord, gij de stilte”
Offerande
Groot dankgebed : 151 “Christus de gestalte van God”
                              met refrein 155: “Wees hier aanwezig in uw woord” (regel 1-4)
Communielied : 549 “Niet als een storm als een vloed”

Slotgebed

Stem in de stilte,
Spreek tot mij
Uw woord dat ruimte schept
In de engte van mijn hart
En doe mij leven
U tegemoet

Stem in de stilte
Spreek tot mij
Uw woord dat bevrijdt
Van onmacht en angst
En doe mij gaan
In vrijheid en vreugde

Stem in de stilte
Spreek tot mij
Uw woord dat richting wijst
En doe mij verlangen
Naar goedheid en zegen
In overvloed

Stem in de stilte
Spreek tot mij
Uw woord dat uitdaagt
Om op weg te gaan
Naar de ander
Die op mij wacht.

Stem in de stilte
Spreek tot mij
En houd mij gaande

------