15 augustus 2010: Maria Tenhemelopneming *

Jessica van 't Westeinde

Vóór dienst: Mariavespers cd 2

Openingslied: Lied 510 ‘Wees hier aanwezig’

Welkom
Welkom op deze zondag waarop wij de tenhemelopneming van Maria, moeder van onze heer Jezus Christus, gedenken en vieren. Gedenken en vieren wij haar tenhemelopneming bij hen die wij noemen Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.

Wellicht is er geen Bijbelse persoon die zo tot de verbeelding gesproken heeft en nog spreekt als Maria, de moeder van Jezus. Ofschoon zij in de Bijbelse verhalen nauwelijks op de voorgrond treedt, mogen we haar zien in de lijn van mensen die zich hebben opengesteld voor Gods werkzaamheid in de geschiedenis.

Zoals zoveel vrouwen voor haar opent zij ons de ogen voor een God die niet regeert met macht en majesteit, maar een God die zich laat kennen in de roepstem van ons eigen leven. Dat God grote dingen aan haar heeft gedaan wil ons vooral de ogen openen voor de dingen die God in ons leven wil bewerkstelligen. Vandaag vieren we haar ten hemel opneming. Dat is een beeld dat spreekt van voltooiing. Niet als het summum van macht en heerlijkheid, maar als bevestiging en bekrachtiging van mensen die beschikbaar zijn voor de roepstem in hun leven.

El Greco

Kyrie nr. 113: Heer Jezus

Openingsgebed

God van leven, Gij hebt Maria geroepen.
Zij heeft in alle eenvoud ‘ja’ gezegd.
Gij hebt Maria gekozen als moeder van uw Zoon.
Gij hebt haar aan de leerlingen gegeven
als baken en houvast in hun pril geloven.
Gij geeft haar ook aan ons,
opdat wij ons, zoals zij,
in geloof en dienstbaarheid
durven toevertrouwen aan uw Zoon
en getuigen van zijn Goede en Blijde Boodschap. Amen.

Inleiding lezing

In het boek Openbaring beluisteren we een wat moeilijke beeldspraak die de situatie oproept van de christengemeenschap in Klein Azië die het hard te verduren heeft ten tijde van keizer Dominitianus op het einde van de eerste eeuw. Er is sprake van een grote draak die symbool staat voor alle boze krachten die zich tegen het Godsvolk keren. De draak richt zich in volle razernij tegen de christengemeenschap. Tegenover hem staat de vrouw die nieuw leven baart: symbool zowel van de geboorte van de Messias als van de christengemeenschap die beide onder druk staan.

Het contrast tussen deze ‘hemelkoningin’ en de Maria van Lucas in de Evangelielezing die we wat later zullen horen, kan nauwelijks groter zijn: hier staat de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth centraal. In de context die daaraan voorafgaat werden eerst de geboorte van Johannes aan Zacharias en van Jezus aan Maria aangekondigd. Nu voegen deze verhaallijnen zich samen. Elisabeth noemt Maria de ‘gezegende van alle vrouwen’, woorden die Maria beantwoorden zal met een loflied. Wij zingen dit loflied, het Magnificat, nr. 798, na de eerste lezing.

Eerste lezing: uit Openbaring 11, 19a en 12, 1-6a, 10ab.
Tussenzang: Magnificat, nr. 798
Evangelie: Lucas 1, 39-56).
Acclamatie: refrein 519

Verkondiging

Niemand kan er om heen: binnen de katholieke geloofsbeleving heeft Maria een unieke plaats gekregen. Vooral de belijdenis op het concilie van Efese in 430 waarbij ze tot "moeder van God" werd uitgeroepen heeft verstrekkende gevolgen gehad in de christelijke traditie. Iedereen beseft onmiddellijk dat God bezwaarlijk een moeder kan hebben. Letterlijk begrepen is zoiets natuurlijk onzin. Maar eigenlijk gaat het nauwelijks over Maria wanneer ze moeder van God wordt genoemd. Het gaat om Jezus van Nazareth. Hij is, binnen onze geschiedenis, de zichtbare gestalte geweest van wat mensen met God bedoelen. Dat is de betekenis van die titel "moeder van God".

Maar zoals het zo vaak gebeurt is ook deze uitspraak een zelfstandig leven gaan leiden. Met een Mariadevotie tot gevolg die vaak vreemde vormen heeft aangenomen. Maria werd bekleed met alle mogelijke en onmogelijke deugden die een mens zich maar kan indenken. Maria werd zo het ideaalbeeld van de - katholieke - vrouw en zo, zo menig feministisch theologe meent, ook gelijk het wapen bij uitstek voor het mannenimperium om de vrouw onder de duim te houden (denk maar aan de maagdelijke geboorte, de onbevlekte ontvangenis van haar ziel).

Een poos geleden kwam ze opnieuw in de belangstelling naar aanleiding van de Da Vinci Code. Iedereen heeft wel gehoord over de fantasieën die er de hoge toon voeren. Maria bleef niet gespaard van deze niets ontziende sensatiezucht. Haar verkrachting door een Romeinse soldaat zou volgens deze speculaties de meer voor de hand liggende verklaring zijn voor haar voorechtelijke zwangerschap. Hoe het ook zij, het zijn en blijven allemaal speculaties.

Over Maria weten we alleen dat ze de moeder van Jezus is geweest. Dat is, historisch gesproken, alles. Wat verder over haar verteld is geworden, is vrucht van vroomheid. Mensen hebben beelden en verhalen bedacht, waarin Maria een voorbeeldfunctie werd toebedacht. Zij stond namelijk dichter bij ons dan haar zoon. Jezus had sinds de eerste concilies van de kerk in de vierde eeuw een quasi goddelijk statuut gekregen. Maria daarentegen kon ons beter inspireren in het leven van alledag. Een van de verhalen die in dit verband tot de verbeelding spreekt is het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth. Een doodgewoon menselijk gebeuren. Twee zwangere vrouwen die elkaar opzoeken.

Lucas beschrijft geen echte gebeurtenis uit het leven van Maria en Elisabeth. Hij wil illustreren op welke manier Gods handelen gestalte krijgt in de geschiedenis. Zoals zo vaak in de joodse geschiedenis zijn het vrouwen die de voortgang van Gods werkzaamheid bewerkstelligen. Opvallend hoe dit op een zeer lichamelijke manier geschilderd wordt. Lucas toont twee vrouwen die heil in hun lichaam, die toekomst in hun schoot, dragen.

De lofzang van Maria alludeert duidelijk op die andere Myriam, de zus van Mozes. Nadat Mozes de joodse slaven had weggevoerd uit Egypte en door de Rode Zee had geleid zingt ook zij een loflied. Zo lezen we in het boek Exodus: "Zingt voor de Heer, want Hij is de hoogste; paard en ruiter wierp hij in zee". Myriam zingt haar lied over een God die de werkelijkheid verandert. Haar God is geen machteloze God. Hij is een doende God: er hééft bevrijding plaats gevonden. Hij hééft omgezien naar zijn volk, hij hééft de kracht van zijn arm getoond, hij heeft de trotsen van hart uiteengeslagen.
Let wel, het zijn geen miraculeuze feiten waarnaar verwezen wordt. Alsof God vanuit zijn hemel eventjes tussenbeide komt om de Egyptenaren massaal de dood in te jagen. Daar gaat het niet over. Het gaat om een lied dat gezongen wordt om de ervaring die onder mensen gestalte krijgt te uitten. Dat krijgt algauw de allure van een heldendicht. Maar poëzie moet men interpreteren. In wezen zijn het de ervaringen van gewone mensen die hun geloof in het leven, in hun eigen kunnen, niet verliezen. Het gaat om doodgewone stervelingen die blijven geloven in de waarde van elke kleine daad van trouw en toewijding. Zij ontdekken die wondere kracht die opwelt wanneer zij zich naar elkaar toekeren, om mensen-voor-elkaar te zijn en te blijven.

Zoals Myriam het uitzingt, zo ook Maria. Beide vrouwen leren ons met andere ogen naar de wereld kijken. Zij hebben er de werkzaamheid van God ontdekt. Niet de macht van verdelen en heersen. Niet als heersers en trotsen van hart. God laat zich kennen in de geschiedenis die van onderuit gestalte krijgt. Zo zal het ook klinken in de verkondiging van Jezus: "zalig de armen, zalig die hongeren naar gerechtigheid, zalig die vervolgd worden".

Vandaag beluisteren we het in de ontmoeting van twee vrouwen die leven in hun schoot dragen. De woorden die hen door Lucas in de mond worden gelegd zijn een zoveelste variatie op het refrein dat in de joodse traditie Gods werkzaamheid in de geschiedenis bezingt. De beide kinderen die zij het leven schenken zullen door de machtigen en priesters geëlimineerd worden. Johannes wordt gevangen gezet en onthoofd, Jezus wordt gearresteerd en gekruisigd. Zij brengen een wereld aan het licht die alleen gezien kan worden door mensen met geloof in hun ogen en liefde in hun hart. Begrijpelijk dat Johannes reeds van vreugde opspringt in de buik van zijn moeder wanneer hij de groet van Maria hoort. Deze kleine salto drukt de vreugde uit van allen die ontvankelijk zijn voor Gods werkzaamheid in hun eigen leven.

Wij mensen geven elkaar leven door. Zoals Elisabeth en Maria. Zoals de zovele ongekenden overal ter wereld. Zoals ook in eigen midden. In de zorg die we dragen voor elkaar. Dan pas wordt de Mariadevotie tot een ware, oprechte toewijding aan Maria: in het leven van alledag.

Voorbeden:
(als accalamatie: lied 113: "Heer Jezus, koning en gezalfde Gods")

Eeuwige God,
ver weg,
maar door Maria in Jezus ons nabij gekomen
luister naar ons gebed:

Bidden wij
- voor alle mensen die ontvankelijk zijn voor uw Woord
en met volle overgave gestalte proberen te geven
aan uw belofte; aan hen doet Gij grote dingen,
versterk hun geloof en vertrouwen…(laat ons zingend bidden)

- voor alle mensen die uw tekenen verstaan
en zich erop toeleggen mee te werken
aan de toekomst van uw heil;
aan hen doet Gij grote dingen,
geef dat zij mogen groeien in wijsheid en daadkracht…
(laat ons zingend bidden)

- voor alle mensen die oog hebben voor elkaar
en elkaar terzijde staan in kracht van U;
aan hen doet Gij grote dingen,
geef hen deel aan uw wondere werken…
(laat ons zingend bidden)

- voor alle mensen die ernstig ziek zijn,
ik wil hier speciaal bidden voor mijn vader;
dat zij verlichting mogen vinden onder de dragende
vleugels van hun dierbaren.
Bidden wij ook voor hen die van ons zijn heengegaan,
dat zij eeuwig voortleven in het Licht van de goddelijke Liefde
en onuitwisbaar aanwezig blijven in ons hart.
Gedenken wij een moment in stilte die dierbaren voor wie
wij dit gebed willen uitspreken…[stilte]
(laat ons zingend bidden)

Hoog prijzen wij uw Naam, Eeuwige,
want barmhartig zijt Gij
en grote dingen doet Gij aan de mensen.
Versta ook het woordeloos gebed
achter alles wat wij tot U zeggen
en neem het op in uw genade. Amen.

Offerande: Mariavespers (cd 2)

Gebed over de gaven

Gij hebt ons reden tot vreugde gegeven, God,
Gij hebt ons door Maria uw reddende macht en uw onvermoede nabijheid getoond.
Laat deze gaven het teken zijn van de rijkdom die Gij ons schenkt.
Doe ons geloven in de grote dingen die Gij voor ons doet.
Bestendig onze vreugde door Jezus Christus, onze Heer. Amen.

Tafelgebed: nr. 157

Onze Vader (gezongen)
Wees gegroet (gebeden)

Vredewens

Heer Jezus Christus,
Gij hebt ons laten zien
hoe oprechtheid, standvastigheid, geloof en trouw,
leiden tot vrede en verzoening.
Wij vragen U:
blijf ons inspireren
opdat wij uw vrede dichterbij brengen in onze wereld.
Moge Gods vrede altijd met u zijn.
En geven wij elkaar die vrede van harte door.

Uitnodiging tot de communie

Vandaag worden wij geroepen, om net als Maria, dragers te zijn van uw belofte.
Dat wij uw woord verstaan en uitdragen.
Laat ons dit doen door zelf brood te worden, leeftocht voor anderen, zoals Jezus dit ons heeft voorgedaan.
Dit is het Lam Gods, dat wegneemt de zonden der wereld…
Heer, ik ben niet waardig…

Communie: orgelspel: Salve Regina (Langlais)
Communielied: lied 709, "Voor kleine mensen is Hij bereikbaar"

Slotgebed

Goede God,
U hebt Maria vervuld met uw Woord
en haar kracht gegeven
het uit te houden
te midden van veel ellende en kwaad.
In beproevingen en lijden bleef zij trouw
aan uw Zoon, onze weg ten leven.
Geef ook ons die kracht
telkens weer te kiezen voor een nieuwe wereld
waar iedereen, vrouw en man, vriend en vijand
jong en oud, gezond en ziek
een plaats van nabijheid vinden mag. Amen

Zending + zegen

Vanuit haar geloof in God durft Maria ook te profeteren over Gods toekomst op deze aarde: alle onrecht, onderdrukkende rijkdom, alle hoogmoed zullen worden weggevaagd. De nederigen zullen net als zijzelf vergeven worden. Dat is de bedoeling van deze aarde als schepping van God. Moge Maria daarbij voor ons een voorbeeld zijn om na te volgen.
Daartoe zegene ons de goede God: Vader, + Zoon en de Heilige Geest. Amen.

Slot: orgelspel
----------------
* Met dank aan Ignace D'hert bij de voorbereiding van deze viering