3 april 2010: Paasnacht

Vertrouwend op Gods kracht

Marcel Braekers

Begroeting

Als de richtinggevende poolster boven de uitgestrekte oceaan van ons zoekend bestaan, zo zijt Gij er voor ons. Gij, vuurbaken naar de vrede, oord van sprekende stilte. In deze nacht neemt Gij ons op in uw geschiedenis van bevrijding. Overgelaten aan onszelf lijkt onze wereld te verzinken in chaos, in rechteloosheid en zonder toekomst. Daarom varen wij op U en lezen verhalen over uw scheppingskracht, uw zorg om het lot van elke verdrukte, uw toekomstmens Jezus van Nazareth. Gij, zilveren poolster: mochten ook wij in verstillende huiver uw kracht ondergaan.

Samen herhalen van 560

Gods kracht in de geschiedenis

Enkele dagen geleden bezocht ik Johan in het ziekenhuis. Bijna 90, maar helder en scherpzinnig begon hij ons gesprek als vanuit het niets. Over de verrijzenis en de verschijningsverhalen in het evangelie. Ongewoon is het niet dat op die leeftijd dit thema ons beroert. Maar de ervaring heeft mij geleerd dat iedereen met dit aspect van ons geloof worstelt. En al gaat het theologisch om het hoogtepunt van ons geloof, toch geeft het aan deze nacht een bijzondere kleur. Het betekent dat we in deze nacht ons zingend, biddend en luisterend laten meevoeren in een werkelijkheid waarop alle kennis stuk loopt.
Het geloof in de verrijzenis is namelijk met een heel andere zone van onze persoon verbonden en heeft te maken met vertrouwen en overgave. Het gaat niet om een filosofische vraag over ziel en lichaam of over tijd en eeuwigheid, maar om gelovig toevertrouwen dat groeit vanuit een lange geschiedenis van heil zoals opgetekend in de Bijbel en vanuit onze persoonlijke ervaring hier en nu.
Daarom lezen wij in deze nacht stukjes uit die geschiedenis: over de Schepping, de Uittocht, de geschiedenis van Jezus. En we leggen die geschiedenis tegen ons eigen verhaal, onze ervaring hier en nu van Gods aanwezigheid.

Genesis 1, 1-2,4

Lied 316: Die mij droeg op adelaarsvleugels

Zo begint de Bijbel, met de idee dat heel de kosmos en de evolutie in de natuur met God te maken heeft. In een eindeloos liefdevol gebaar geeft God als een eeuwig barende leven aan alles wat leeft. Hij reikt het aan als een weerloos geschenk zonder iets terug te vragen en in respect voor onze autonomie. Schepping noemen wij het om te onderlijnen hoe verschillend het is van wat wij zelf met het leven doen.

Dat is de geschiedenis die daarop volgt: die van Kain en Abel, van Noach en de zondvloed, van Abraham en Lot. Een rauwe geschiedenis van moord, verval en onderdrukking. Maar telkens duikt daarbij een lichtpuntje op: het moment dat mensen zich omkeren of omhoog zien en vertrouwend hopen dat God met hen meegaat.

Zo begint ook de geschiedenis van het Joodse volk. Niet meer die van een of ander individu, van een familie of clan, maar van een volk dat zo sterk op hun God vertrouwde dat ze het aandurfden uit hun situatie van slavernij weg te vluchten.
Zo werd God niet alleen een Scheppingsgod maar ook een Uittochtgod.

Uittochtverhaal: N. ter Linden: Het land onder de regenboog, 188-191

Lied 582: Hoe ver te gaan

Wijding van het water

Allen: Water dat mijn dorst lest
tegenstroom die mij beangstigt
water dat mij draagt naar Jouw overkant,
zee van uw oneindige horizon.
Was mij, maak mij schoon,
zuiver mij van kwaad en zonde,
laat mij drinken aan uw bron.

Priester: Zegen, God, (+) dit water van uw schepping
waardoor uw volk naar de vrijheid trok
en waarin Jezus werd gedoopt, bezield door uw Geest.
Mochten wij die ons tekenen met dit water
volstromen van U en van elkaar
En zo een nieuwe schepping beginnen.

Derde lezing: uit de brief van Paulus aan de Romeinen 6, 3-9

Lied 391: Dan komt de dag

Wijding van het Licht

Van het opgaan der zon tot haar ondergaan:
Gezegend zij uw Naam, bron van licht en leven.
U bent het licht, het donker is voor U geen duisternis.
U bent meegetrokken met een groep vluchtelingen
Als een beschermende wolk in de dag,
En als een zuil van vuur in de nacht.
U hebt met uw licht het dode lichaam van Jezus omhuld.

Zegen (+) dit nieuwe vuur,
dat voor ons uit zal schijnen op de weg die wij hebben te gaan.
van duisternis naar licht, van angst en eenzaamheid naar leven in verbondenheid.
Maak in ons het verlangen wakker om nieuwe mensen te worden
Die herboren zijn in Jezus, uw toekomst-mens, licht dat ons aanstoot.

Doorgeven van het licht
3 x zingen: Licht van Christus – Heer wij danken U.

Paasboodschap: Johannes 20, 1 -18
Hymne aan het licht 365: Licht dat ons aanstoot in de morgen
kaarsjes worden rond de paaskaars gezet

Homilie

Over de verrijzenis wordt meestal gesproken als over een filosofisch probleem. Wat gebeurt er met ons lichaam? Wanneer heeft die verrijzenis plaats: direct na de dood of op het einde der tijden? Wat met degenen die niet geloven? Gaat verrijzenis niet over leven voorbij dit leven en voorbij deze wereld, wat valt daarover nog te zeggen? Daarbij wezen ‘de meesters van de verdenking’ ons op allerlei verborgen motieven. Dat ons narcisme zo groot is dat we onze eindigheid niet accepteren. Dat we een zoethouder construeerden voor degenen die we nu onderdrukken, opdat ze zich koest zouden houden.
Het zijn allemaal vertrouwde vragen geworden die tot voorzichtig spreken stemmen en toch wil ik een ander spoor volgen: een spoor van intuïtie en gevoel, niet tegen de ratio, maar verwijzend naar een andere zone van onze persoon die men tegenwoordig teveel wantrouwt.

De idee of het geloof in de verrijzenis is namelijk verbonden met een verhaal. Enerzijds met een verhaal van mensen voor ons en anderzijds met onze persoonlijke geschiedenis. Wat het verhaal voor ons betreft, daarover hoorden wij in de lezingen enkele fragmenten. Het geloof dat alle leven uiteindelijk een ontvangen leven is waarover wij slechts hoederecht kregen. Het vertrouwen van Abraham dat zo sterk was dat hij weigerde om nog kinderoffers uit te voeren. Geloof of vertrouwen dat zo krachtig werkte dat mensen tegen alle logica in uit hun situatie van verknechting durfden breken. En tenslotte het vertrouwen dat God deze tsaddick, deze Gerechte niet in het niets liet vallen maar over de dood heen opnam in zijn Licht.

In al die situaties ging het om mensen die geloofden dat hun leven gedragen werd door Iets of Iemand die totaal anders was dan alles in dit leven. Zij vertrouwden op deze Kracht waardoor aan hun situatie van vervreemding of van uitzichtloosheid een einde kwam. Vanuit die geschiedenis gezien gaat de verrijzenis om veel meer dan leven voorbij de dood, maar allereerst om een verhaal van omkeer, van overgave en hoop.

Wij, westerlingen, zijn individualisten waardoor de impact van de geschiedenis ons niet veel meer zegt. Maar voor de Joden was die geschiedenis dikwijls belangrijker dan hun persoonlijk verhaal: ‘mijn ouders en grootouders geloofden in die God waardoor aan hun verhaal een wending werd gegeven, dus zal het wel juist zijn’ zo dacht men. Zou het kunnen dat ons vertrouwen een andere kleur zou krijgen als we terug iets meer deze band met de geschiedenis zouden herstellen zoals in de tijd van de Bijbel?

Naast die geschiedenis van vertrouwen en heil is er ons persoonlijk verhaal. Geloof in de verrijzenis wordt maar levensecht als het groeit vanuit vertrouwen en verbondenheid hier en nu. Kern van ons geloof is toch dat onze diepste grond God toebehoort, dat er iets in onze persoon wachtend en hopend uitziet om van goddelijk licht doorstroomd te worden. Centrum van ons geloof is dat onze diepste kern onszelf niet toebehoort, maar stilte en openheid is, verlangen en wachten om door de Godheid vervuld te worden. Waar dat gebeurt, waar die goddelijke God zo in mensen geboren wordt, ontstaat een leven dat boven alle wisselvalligheid en eindigheid overeind blijft.

Dat het zo kan zijn zien we dagelijks in ons of om ons heen. Het drijft mensen om boven zichzelf uit met onvermoede kracht de aarde te behoeden, het leven van de zwakksten te ondersteunen. Het geeft mensen een houvast om in pijn en ziekte overeind te blijven. En, waarom niet, het is de geboorte van een leven dat in God geborgen de dood en het doodse overstijgt.
Mocht die geboorte van Licht in deze Paasnacht aan ons gebeuren.

Lied 369:
We hebben een nieuw paaslied met tekst van Kris Gelaude en muziek van Arnout Malfliet. Een muzikaal heel eenvoudig en in zijn harmonie alle aandacht voor de tekst wil bewaren. De tekst verwijst naar het verrijzenisverhaal in het Johannesevangelie waar Maria van Magdala vroeg in de morgen naar het graf gaat. Ik zou aan Kris willen vragen om haar tekst te komen voordragen en samen met Arnout en Geert zingen we tot we tranen van vreugde voelen opkomen.

Hernieuwing van de doopbelofte

Broeders en zusters,
reeds voor onze geboorte en ook later
werden wij opgenomen in een verhaal van liefde tussen mensen.
Zij hielpen ons open te komen voor deze wereld en
voor het Geheim dat alles draagt.
Door hun gezicht gingen wij zoeken naar Gods aangezicht.
In deze nacht worden wij uitgenodigd persoonlijk te kiezen
voor deze God voor de boodschap van Jezus, zijn geliefde Zoon.
Daarom vraag ik u:

Ben je bereid je te verzetten tegen alles wat Gods schepping verduistert, tegen het onrecht in deze wereld. Ben je bereid om met al je talenten te bouwen aan deze aarde tot ze een tuin van vrede en geluk zal zijn.
Allen: JA, DAT BELOVEN WIJ

Kun je geloven dat boven alle onrecht, lijden en dood een levensstroom van goedheid ons wil dragen, dat er een gemeenschap is rond de verrezen Heer die gestalte wil geven aan Gods zorg om de mens?
Allen: JA, DAT GELOVEN WIJ

Ben je bereid je leven te delen, het prijs te geven, opdat de meest kwetsbaren een ereplaats krijgen? Ben je bereid om niet als heerser maar als een behoeder Gods schepping tot voltooiing te brengen?
Allen: JA, DAT WILLEN WIJ

Geloof je in Jezus als Gods dienaar en veelgeliefde zoon, geloof je dat Hij voor ons kan zijn: weg, waarheid en leven?
Allen: JA, DAT GELOVEN WIJ EN DAARIN WILLEN WIJ ELKAAR BEMOEDIGEN, OPDAT WE ZOUDEN LEVEN ZOALS HIJ. DAT ZIJN GEEST ONS MAG BEZIELEN EN VOEREN IN GODS HERSCHEPPENDE GROND.

Iedereen komt naar voor om zich te tekenen met het water van de doop.

Groot dankgebed nr. 155: Wees hier aanwezig in uw woord

Slotlied nr. 583: Uit staat en stand en wijsheid losgewoeld

Gebed

Licht, ontloken aan het donker,
Licht, gebroken uit de steen,
Licht, waarachtig levensteken,
Werp uw waarheid om ons heen.

Licht, geschapen, uitgesproken,
Licht, dat straalt van Gods gelaat,
Licht uit Licht, uit God geboren,
Groet ons als de dageraad.

Licht, aan liefde ontstoken,
Licht, dat door het donker brandt,
Licht, jij lieve lentebode,
Zet de nacht in vuur en vlam.

Licht, verschenen uit de hoge
Licht, gedompeld in de dood,
Licht, onstuitbaar, niet te doven,
Zegen ons met morgenrood.

Licht, straal hier in onze ogen,
Licht, breek uit in duizendvoud,
Licht, kom ons met stralen tooien,
Ga ons voor van hand tot hand.
             (S. de Vries, Zolang wij ademhalen, p. 167)