27 juli 2008 : 17e zondag na Pasen
Wijsheid
Lisette Monard
Gebed om wijsheid: Wijsheid
9, 1-16
God van mijn voorouders, barmhartige
Heer.
U hebt door uw woord alles geschapen.
Door uw wijsheid hebt u de mens zo gemaakt dat hij over uw schepping
zou heersen,
dat hij de wereld rechtvaardig zou regeren, in vertrouwen op u,
en dat hij oprecht zou vonnissen.
Schenk mij de wijsheid die naast u troont,
keur mij een plaats onder uw kinderen waardig.
Ik ben immers slechts uw dienaar, de zoon van uw dienares.
Ik ben een zwak mens,
met een korte levensduur en een beperkt inzicht in recht en wetten.
Maar zelfs als iemand een volmaakt mens zou zijn,
dan nog is hij niets waard
wanneer hij van uw wijsheid verstoken blijft.
Lied 603: "Wij bidden
U om wijsheid en vragen U om licht"
Wie van ons wil er niet wijs
zijn? We hebben ook graag te maken met wijze mensen, wijze regeringsleiders,
wijze bazen, wijze medewerkers, wijze leraren, wijze leerlingen,
wijze professoren, wijze studenten, wijze ouders, wijze kinderen,
Advies vragen we ook liefs aan wijze mensen. Maar wat is
wijsheid, wat betekent wijs zijn voor ons?
Van Dale geeft als definitie:
de juiste, hoogste, op inzicht en levenservaring berustende
kennis en het handelen daarnaar." Voor Schopenhauer is Kennis
is nog geen Wijsheid. Van Kahlil.Gibran is het gezegde Wijsheid
is poëzie die zingt in de geest. En bij Epicurus vinden
we ook een mooie uitspraak Het mooiste van alles dat wijsheid
ons biedt om het leven prachtig te maken, is zonder twijfel vriendschap.
Toen ik zelf volop wijsheid aan het vergaren was aan de universiteit
had een vriend boven zijn bureau hangen: "Geef mij de kracht
om te veranderen wat veranderd kan worden, om te aanvaarden wat
niet veranderd kan worden en de wijsheid om het onderscheid tussen
beide te kunnen maken".
Binnen de joods-christelijke
traditie geldt Koning Salomo als de wijze koning bij uitstek. Zijn
Salomonsoordeel is exemplarisch voor de wijsheid die
hem werd toegedicht.
In de eerste lezing van vandaag uit het Boek
Koningen vraagt Salomo aan God om een opmerkzame geest om recht
te kunnen spreken en onderscheid te kunnen maken tussen goed en
kwaad. En God antwoordt: Ik zal je zo veel wijsheid en onderscheidingsvermogen
schenken dat je iedereen vóór jou en na jou overtreft.
Het evangelie van vandaag brengt parabels over het rijk der hemelen,
dat vergeleken wordt met een verborgen schat, een kostbare parel,
een net vol goede en slechte vissen. Om die schat en die parel te
herkennen, om het onderscheid tussen goede en slechte vissen te
zien, daarvoor hebben we wijsheid nodig die verder gaat dan kennis
en die recht uit het hart komt.
Eerste lezing: 1 Koningen
3, 5-12
Die nacht verscheen de HEER hem
daar in een droom. Vraag wat je wilt, zei God, ik
zal het je geven. Salomo antwoordde: U bent uw dienaar,
mijn vader David, altijd goedgezind geweest, omdat hij u trouw toegewijd
was en steeds eerlijk en oprecht was tegenover u. U hebt hem een
grote gunst bewezen door hem een zoon te geven die nu op zijn troon
zit. U, HEER, mijn God, hebt mij als opvolger van mijn vader David
als koning aangesteld. Maar ik ben nog zo jong en ik heb geen ervaring.
Ik sta nu voor de taak uw uitverkoren volk te leiden, een volk zo
talrijk dat het niet te tellen is. Schenk uw dienaar een opmerkzame
geest, zodat ik uw volk kan besturen en onderscheid kan maken tussen
goed en kwaad. Want hoe zou ik anders recht kunnen spreken over
dit immense volk van u? Het beviel de Heer dat Salomo juist
hierom vroeg, en hij zei tegen hem: Omdat je hierom vraagt
niet om een lang leven of grote rijkdom of de dood van je
vijanden, maar om het vermogen om te luisteren en te onderscheiden
tussen recht en onrecht zal ik je wens vervullen. Ik zal
je zo veel wijsheid en onderscheidingsvermogen schenken dat je iedereen
vóór jou en na jou overtreft
Lied 602: Wij zoeken
u
Evangelie: Mattheus 13, 44-52
Het is met het koninkrijk van
de hemel als met een schat die verborgen lag in een akker. Iemand
vond hem en verborg hem opnieuw, en in zijn vreugde besloot hij
alles te verkopen wat hij had en die akker te kopen.
Ook is het met het koninkrijk van de hemel als met een koopman die
op zoek was naar mooie parels. Toen hij een uitzonderlijk waardevolle
parel vond, besloot hij alles te verkopen wat hij had en die te
kopen.
Het is met het koninkrijk van de hemel ook als met een sleepnet
dat in een meer werd geworpen en waarmee allerlei soorten vis werden
gevangen. Toen het net vol was, trok men het op de oever en ging
men zitten om de goede vis in kuipen te doen; de slechte vis werd
weggegooid. Zo zal het gaan bij de voltooiing van deze wereld: de
engelen zullen erop uittrekken en de kwaadwilligen van de rechtvaardigen
scheiden, en ze zullen hen in de vuuroven werpen, waar ze zullen
jammeren en knarsetanden.
Hebben jullie dit alles begrepen? Ja, antwoordden
ze. Hij zei hun: Zo lijkt iedere schriftgeleerde die leerling
in het koninkrijk van de hemel is geworden op een huismeester die
uit zijn voorraadkamer nieuwe en oude dingen te voorschijn haalt.
Homilie
Salomo is een bekende figuur
uit het oud-testament. Salomo was heel rijk en heel wijs. Hij is
ook heel bekend voor zijn bouwwerken, de eerste tempel in Jerusalem,
zijn paleis, een zuilenhal, een gerechtshof. In de Negevwoestijn
in Israel kan men zelfs nog de mijnen van Koning Salomo bezoeken.
De wijsheid van Salomo is legendarisch. Het Salomonoordeel is het
voorbeeld bij uitstek van wijze rechtspraak. Het gaat over twee
vrouwen die beide een kind kregen. Eén van de babys
stierf. Beide vrouwen beweerden de moeder te zijn van het nog levende
kind. Salomon beval het kind in twee te hakken en elke vrouw een
helft te geven. De echte moeder vond dit verschrikkelijk en wilde
nog liever haar kind afstaan aan de andere vrouw. Hiermee herkende
Salomo de echte moeder en wees het kind aan haar toe. In het tijdschrift
Concilium vond ik een interessante overweging bij dit verhaal van
de Colombiaanse vrouwelijke theologe Maricel Mena Lopez, die de
participatie, de wijsheid en het verzet van vrouwen tijdens het
koningschap van Salomo bestudeerde . Zij stelt dat Koning Salomo
geleid wordt in zijn uiteindelijke beslissing door de vrouw die
de moeder van het kind blijkt te zijn. Haar wijsheid komt recht
uit haar hart, dat zijn eigen redenen heeft die het verstand niet
kent en verstaat. En deze wijsheid van deze moeder neemt koning
Salomo over om zijn wijsheid te vergroten.
Ook bij het welbekende verhaal van de koningin van Sheba heeft zij
analoge bedenkingen. Deze koningin is fabelachtig rijk en komt uit
een ver land in het zuidwesten van Arabië, Sheba waar vrouwen
in tegenstelling met het patriarchale Israel, koningin kunnen zijn.
Sheba was een centrum van astronomische kennis en de koningin was
de belangrijkste astronome. Deze wijze koningin gaat op reis om
de beroemde Salomo te ontmoeten. Salomos roem, welsprekendheid
en wijsheid zijn immers al ver over de grenzen van Israël bekend.
De Koningin stelt zijn wijsheid op de proef door hem raadsels voor
te leggen. Salomo doorstaat deze proeven. Als de koningin dan ook
nog zijn grote bouwwerken heeft kunnen bewonderen, nadat zij heeft
kunnen genieten van uitgelezen gerechten en dranken, nadat zij zag
hoe goed de hovelingen gekleed waren en hoe welgemanierd ze waren,
nadat zij de offers zag die Salomo opdroeg voor zijn God, roemt
zij Salomo om zijn wijsheid en welvaart, en prijst zij tevens de
God van Salomo, die uit liefde voor Israël Salomo als koning
aanstelde om recht en gerechtigheid te handhaven. De koningin, die
zelf verantwoordelijkheid draagt, weet hoe belangrijk het is te
besturen met recht en gerechtigheid, met solidariteit,vanuit het
hart. Haar wijsheid wordt overvleugeld door de wijsheid van Salomo,
maar zij maakt direct duidelijk dat Salomo deze wijsheid van zijn
God heeft gekregen. De wijze koningin erkent en bevestigt dat echte
wijsheid gebaseerd is op Gods wijsheid.
Vanuit haar feministische theologie focust Lopez zich op vrouwen.
Voor de kern van haar boodschap maakt het niet uit of het over vrouwen
en mannen gaat. Zoals ook al Schoppenhauer zei Kennis is geen
wijsheid, zo stelt ook Lopez dat wijsheid geen eigendom is
van degenen die toegang hebben tot kennis of tot macht. Er is grote
wijsheid bij gewone mensen, bij arme mensen, die leven dankzij hun
grote onderscheidingsvermogen.
Wijze mensen zijn mensen die open staan voor de andere en die zich
kunnen inleven. Zij kunnen luisteren, zij leren van de andere, ze
zijn solidair en tolerant.
Wijze mensen zijn mensen die een groot onderscheidingsvermogen hebben
en die kunnen relativeren. Zij weten wat de echte waarden zijn,
wat belangrijk is en wat bijkomstig in het leven, voor de gemeenschap,
zij voelen aan wat juist is en wat verkeerd is, en weten dit te
plaatsen binnen de juiste context. Zoals de koningin van Sheba die
Salomo er op wijst dat echte wijsheid voortkomt uit de wijsheid
van God.
Wijze mensen zijn mensen die omringd zijn door vriendschap en die
hun hart volgen in al hun handelen. Zij gebruiken hun wijsheid en
hun inzichten om mensen verder te helpen, zodat de mensen weten
dat zij om hen geven en vrienden worden. Wijze mensen weten dat
het omgaan met vrienden bijdraagt tot het vergroten van hun eigen
wijsheid, zij zijn er zich van bewust dat zij niet alles weten en
dat zij tot grotere wijsheid kunnen komen door zich samen met hun
vrienden over de grote levensvragen te bezinnen. Zoals de echte
moeder in het verhaal over het Salomonsoordeel zich door haar emoties
laat leiden, zo laten wijze mensen zich in hun handelen leiden door
hun hart.
Deze wijze mensen zullen de verborgen schat ontdekken, de kostbare
parel herkennen en de goede vissen van de slechte kunnen onderscheiden.
Ik besluit deze homilie graag met enkele mooie anekdotes over wijze
mensen. De eerste gaat over een wijze man in de straat van Kinshasa
enkele jaren geleden in de aanloop van de verkiezingen. Een reporter
vroeg hem of hij dacht dat de kandidaten voor het presidentschap
de grote problemen van Kongo zouden kunnen oplossen. De eenvoudige
man antwoordde Sil ny a pas de solution, il ny
a jamais eu de problème, als er geen oplossing
is, is er ook geen probleem.
Toen president Kennedy begin de jaren zestig de lanceerinstallaties
bezocht van de Apollo-raket, die werd klaar gemaakt voor de vlucht
naar de maan, ontmoette hij er de astronauten, de vluchtleiding,
de ingenieurs, de technici. Hij kwam ook voorbij een grasperk waar
een tuinman aan het werk was. Kennedy vroeg de man waarmee hij bezig
was. Deze antwoordde: Ik ben bezig met die gasten te helpen
naar de maan te reizen.
Bij de overgang naar het jaar 2000 bracht Nelson Mandela een bezoek
aan Robbeneiland, waar hij 27 jaar had vast gezeten, en overhandigde
er de kaars van hoop aan de nieuwe president en aan
een jongen. Als symbool van verzoening en een toekomstgerichte visie
van een wijze man kan dit tellen.
Job 28: 12-28
Die wijsheid waar moet
je haar zoeken,
en het inzicht waar is het te vinden?
Geen sterveling kent de weg erheen,
de wijsheid is niet in het land der levenden.
De oervloed zegt: Ze is niet bij mij,
de diepste zee: Bij mij evenmin.
De wijsheid is niet te koop voor enig goud,
noch kan ze in zilver worden afgewogen.
Kostbaarder is ze dan het goud van Ofir,
dan de duurste onyx of saffier.
Vergelijk haar niet met robijnen of kristallen,
een buidel wijsheid is meer waard dan parels.
Topaas uit Nubië kan haar niet evenaren,
ze is kostbaarder dan zuiver goud.
Maar van waar stamt de wijsheid dan,
en het inzicht waar is het te vinden?
De wijsheid is verborgen voor de blik der levenden,
ook aan de vogels in de lucht laat ze zich niet zien.
De afgrond en de dood, ze zeggen beide:
Onze oren kennen haar slechts bij geruchte.
Maar God kent haar wegen
en hij weet waar ze verblijft.
Toen hij de kracht schiep van de winden
en de wateren omgrensde,
toen hij zijn wet oplegde aan de regen
en de wegen van de donderwolken baande,
zag hij de wijsheid en hij toetste haar,
hij peilde en doorgrondde haar.
En hij sprak tot de mens:
Ontzag voor de Heer dat is wijsheid;
het kwaad mijden dat is inzicht.
Muziek
Offerande
Consecratie: dankgebed nr.
140: "Die naar menselijke gewoonte"
Onze Vader
Communie - Muziek
Lied nr. 657: "Gij, Gij
peilt mijn hart, Gij doorgrondt mij"
Tot slot: Daniel, 2, 20-24
Geprezen zij de naam van God,
van eeuwigheid tot eeuwigheid,
want hij bezit wijsheid en kracht.
Hij verandert tijden en uren,
hij zet koningen af en stelt koningen aan,
hij geeft de wijzen hun wijsheid,
en de verstandigen hun kennis.
Hij onthult diepe, verborgen dingen,
hij weet wat in duister is gehuld,
en het licht woont bij hem.
U, God van mijn voorouders, loof ik en roem ik,
want u hebt mij wijsheid en kracht geschonken,
en mij onthuld wat wij u hebben afgesmeekt,
u hebt ons laten weten wat de koning verontrust.
Muziek
|