4 februari 2007

Waardoor voelen wij ons opgeroepen ?

Kris Gelaude

Begroeting.

Sinds onze ogen zich geopend hebben om voor het eerst het licht te zien,
kunnen wij niet meer zonder dat licht.
Sinds een woord tot onze geest is doorgedrongen, wacht iemand op ons antwoord.
Sinds een menselijk gezicht voor ons herkenbaar is, weten wij ons aangekeken door de Eeuwige.
Laten wij elkaar dan begroeten, in het licht van deze dag, gevoelig voor het woord dat tot ons komt en gelovend in de nabijheid van Hem, die wij Vader noemen, Zoon en Heilige Geest.

Lied nr. 504: "Lied aan het licht"

Inleiding

In de Achterkant-rubriek van het weekblad Tertio, worden regelmatig individuen of gemeenschappen in de aandacht gebracht die kleinschalig, maar op een bezielde en inspirerende manier aan het werk zijn op vele plaatsen in de samenleving.

Zo lees ik o.a. over een diaken in het Brugse, die op aandringen van zijn bisschop, zich het lot is gaan aantrekken van aan de grond geraakte kleine zelfstandigen. Samen met anderen heeft hij daarvoor een ondersteunend orgaan, Efrem, in het leven geroepen.

Een andere keer doet een jonge lerares het verhaal van wat ze zag in Sao  Paulo, waar een religieuze gemeenschap straatkinderen verzamelt. Naast het onderwijs dat de kinderen er krijgen, leren ze kunst maken met wat ze op de afvalbergen van de rijken vinden. In al hun kunstwerken zijn mozaïeken te vinden. Gebroken steentjes, als verwijzing naar de gebrokenheid van het leven, maar in een nieuw geheel bijeen gebracht.

Een ander verhaal is dat van een 23-jarige student, scheidsrechter bij het voetbal, bezig met een alternatieve studentenclub en tegelijk ook voorzitter van ‘You Move for Peace’, de jongerenbeweging van Pax Christi Vlaanderen. Een jonge man, aangegrepen en gedreven om op vele fronten mensen samen te brengen, in een vreedzame sfeer.

Of een dertiger, die geraakt werd door de heersende tendens van ‘Jong is ‘in’ en oud is ‘out’, wat erop neerkomt dat de oudere bevolking steeds meer uit de aandacht raakt. Hij nam het initiatief om die gang van zaken om te buigen, door de eenzaamheid bij bejaarden op te sporen en ouderen zelf te betrekken bij de zorg voor leeftijdsgenoten.

Allemaal verhalen van mensen die aandachtig en met een luisterend oor in het leven staan. Die zich opgeroepen voelen door wat zich aandient en die daarmee ook iets doen.

Waardoor voelen wij ons opgeroepen ?  Wat kunnen wij beschouwen als onze roeping, in de wereld van vandaag ? Meteen beluisteren we twee roepingsverhalen. Dat van Jesaja en dat van de vissers bij het meer. Zo’n roepingsverhaal lijkt een exclusief karakter te hebben. Maar misschien schuilt er, meer dan we denken, ook voor ons een permanente oproep in.

Openingsgebed

God,
roepende sinds het begin,
opdat geen mens
onaangesproken, naamloos
zou bestaan.
En opdat allen die u horen
medestanders worden.
Zij die het vuur bewaren.
Zii die naar wegen zoeken.
Zij die vertrouwen wekken.
Zij die weer samen brengen,
alles wat menselijk is,
maar van elkaar verwijderd
of zonder uitzicht.
Hou het roepen aan, God.
Drijf uw woorden in ons hart
dat wij erdoor gegrepen
en getekend worden,
zoals die ene mens, Jezus,
uw Zoon en onze broeder.
Amen.

Eerste lezing : Jesaja 6, 1-8

Lied nr. 19 : "De Heer heeft mij gezien"

Evangelielezing: Lucas 5, 1-11

Duiding

Het beeld dat in dit roepingsverhaal gebruikt wordt, ‘voortaan zul je mensen vangen’, is in het verleden wel eens al te letterlijk begrepen. In die zin dat de geloofsinhoud en –kwaliteit minder belangrijk leek dan het aantal gelovigen. De geschiedenis zelf heeft het begrip uitgezuiverd. En het overvloedige van de vangst kan nog moeilijk symbool staan voor het hedendaagse religieuze leven.

Toch blijft de boodschap actueel. Misschien nog wel het meest met de woorden : ‘Vaar nu naar het diepe’. Vaar naar de diepten van de mensenzee om te verstaan waartoe je geroepen wordt. Weet dat je door het ongewisse moet om het wezenlijke te vinden. Laat vertrouwen je leiden en durf daarom het vertrouwde los te laten. Wees niet bang. Verdiep je in de tekenen van deze tijd. Zoek telkens weer naar inzicht. Durf daarom te her-denken. Geef gehoor aan het woord, de oproep die tot je doordringt en investeer daarin…

Moeten we in dat verband ook niet ons beeld over de rol van kerk en religie herzien? Welke betekenis kan religie hebben in de hedendaagse samenleving ? Om ons daarover te bezinnen moeten we wat zicht krijgen op de transformatie die religie in de laatste decennia heeft doorgemaakt.  Ton Zondervan, lid van de dominikaanse familie in Nederland, analyseert die evolutie. Hij ziet daarbij drie spanningsvelden aan de oppervlakte komen, waaruit nieuwe behoeften onstaan.

In eerste instantie noemt hij de individualisering, met aan de andere kant dan toch de behoefte om ergens bij te horen. Zie maar hoe life-styles navolging krijgen, hoe belangrijk de moderne communicatiemiddelen geworden zijn, enz. Mensen maken deel uit, zij het fragmentair, van verschillende sociale verbanden. Deze horizontale structuur van netwerken, vervangt de vroegere hiërarchische en verticaal geordende verbanden. Precies in dat spanningsveld ontkiemen ‘nieuw-religieuze verlangens’ naar verbinding en heelheid, als verweer tegen de atomiserende krachten.

Op de tweede plaats is er de toenemende globalisering, die de behoefte oproept aan het ‘lokale’. Het grensoverschrijdende brengt oude samenlevingsstructuren evenzeer als machtsstructuren in het gedrang, wat zijn weerslag heeft op hét gezag en de instituties. Zo lijkt voor velen de bestaanszekerheid uiteen te vallen, wat omgekeerd dan weer een verlangen gaat voeden naar het bekende, naar wat dichterbij en overzichtelijk is. Het kleinschalige.

Ten derde is de breed-menselijke ervaring gaan verschralen, onder invloed van steeds meer economische en zakelijke wetmatigheden. We raken vervreemd van onszelf, van onze omgeving en van de hele samenhang. Uit dat gemis onstaat er een honger naar authenticiteit en kwaliteit. Dat wat grond onder de voeten geeft : erkenning en herkenning, oprechte aandacht, onbaatzuchtige betrokkenheid, oog voor het kleine…

Juist waar de samenleving steeds dunnere plekken en leemten vertoont, kan religie vandaag een nieuwe, heilzame betekenis en functie krijgen. Vanuit zijn analyse wijst Ton Zondervan erop, hoe verbindend religie in deze context dient te zijn is. Daarnaast hoort ze zowel voor verdieping en verstilling te zorgen, als de vraag te stellen naar nabijheid en waarachtigheid.

Maar die benadering van een religie is er één die dient ‘geleefd’ te worden, die pas krachtig en geloofwaardig wordt in het bestaan van concrete mensen, op verschillende plaatsen in de samenleving. Wanneer ik de voorbeelden uit mijn inleiding bijeen zocht, viel het me op hoe op de meest ondenkbare plaatsen iemand opduikt, die op een eigen manier mensen in een nieuw verband probeert samen te brengen, daar waar ze dreigen verstrooid te raken, vergeten of overgelaten aan hun lot. Iemand dus die pijnlijke leemten ervaart in onze leefwereld en die vanuit een religieuze of maatschappelijke bewogenheid een net begint te weven om die leemten te dichten.

Ik vraag me af of het niet de roeping is van iedereen die zich vandaag gelovig noemt en van elke geloofsgemeenschap. Dat wij actief verbindingsmensen worden. Ons niet koesterend binnen de eigen kleine kring, maar bewogen door wat mensen ontreddert en onderdak biedend voor wie daarnaar op zoek is. Er niet op uit om meningen en verschillen tegen elkaar uit te spelen, maar veeleer in staat om tegenstellingen met elkaar te verzoenen. Niet gedreven door eigen ambities, maar gegrepen door de honger en de vragen in de ogen van de ander.

Dan ligt in dat evangelieverhaal misschien toch wel een sterke uitdaging, wanneer we ‘vissers van mensen’ verstaan als ‘verzamelaars van mensen’. Zij die voor een samenhang zorgen, tegen de verbrokkeling in. En dat gebeurt waar mensen, elk met hun verhaal, vertrouwen en geborgenheid vinden, waar ze gezien en beluisterd worden, zodat ze, zoals de straatkinderen van Sao Paulo, de scherven van hun bestaan kunnen oprapen en tot een nieuw geheel herschikken.

Offerande: Muziek

Tafelgebed (met acclamatie nr. 414: "Ubi caritas")

Communie: Muziek

Communielied nr. 612: "Stem als een zee van mensen"

Slotbezinning

Toen een stem : Sta op.
Wij weer opstaan, moe,
roepen  ‘wie is daar ?’.

Weer die stem : Ga, jij.
En wij roepen : God !
Maar geen god te zien.

Niemand dan wij zelf.
Mensen zonder meer.
Mensen voor elkaar.

Toen zijn wij gegaan
door de stomme nacht
door de lege dag

om voorgoed te gaan –
niemand die ons leidt.
Maar soms klinkt de Stem :

‘Vrees niet, Ik met jou.
Vrees niet. Ik zal zijn.
Ik zal zijn met jou’.
                              (H. Oosterhuis